ZAMBAK 10.SINIF EDEBİYAT CEVAPLARI (SEMAİ)

4. XV. Yüzyıldan XIX. Yüzyıl Ortalarına Kadar Osmanlı Edebiyatı

A. Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir)

2. Halk Şiiri

2. Metin

Gönül gurbet ele çıkma

Ya gelinir ya gelinmez

Her dilbere meyil verme

 Ya sevilir ya sevilmez

Yüğrüktür bizim atımız

Yardan atlattı zâtımız

Gurbet elde kıymatımız

Ya bilinir ya bilinmez

Behçemizde nar ağacı

Kimi tatlı kimi acı

Gönüldeki dert ilâcı

Ya bulunur ya bulunmaz

Deryalarda olur bahrî

Doldur ver içem zehri

Sunam gurbet elin kahrı

Ya çekilir ya çekilmez

Emrah der ki düştüm dile

Bülbül figân eder güle

Güzel sevmek bir sarp kale

Ya alınır ya alınmaz

Erzurumlu Emrah

7. Etkinlik

a.   Şiirin yapı özelliklerini belirtiniz.

b.   Semainin birim değerini belirleyiniz.

c.    Her birimde ne anlatıldığını aşağıdaki bölüme yazınız.

d.   Şiirin temasını bularak aşağıdaki bölüme yazınız.

Birim değeri: dörtlük	Birimlerin konusu	Şiirin teması
1. birim	Her güzele meyil verilmemesi dile getirilmiş	aşk
2.birim	Gurbet elde kıymet bilinip bilinmeyeceği üzerinde durulmuş
3.birim	Gönüldeki dert ilacının bulunup bulunmayacağı üzerinde durulmuş
4.birim	Gurbet elin kahrının çekilip çekilmeyeceği üzerinde durulmuş
5.birim	Güzel sevmenin zor bir iş olduğu anlatılmıştır.

e. Şiirdeki birimlerin nasıl birleştiğini açıklayınız.

Şiirdeki birimler tema ile birbirine  bağlanmıştır.

8. Etkinlik

Semainin ahenk ögelerini bularak aşağıya yazınız.

Semainin Ahenk Ögeleri
Ölçü	Kafiye-Redif	Ses-Söyleyiş
8’li hece ölçüsü	1.       Dörlük: “ma”lar redif, “mez”ler redif, kafiye yok 2.       Dörtlük: “ımız”lar redif, “at”lar tam kafiye 3.       Dörtlük: “ı”lar redif, “ac”lar tam kafiye 4.       Dörtlük:  “ı”lar redif, “hr”ler tam kafiye 5.       Dörtlük: “e”ler refif, “l”yarım kafiye	Şiir dörtlüklerle hece  ölçüyle ve sade bir dille söylenmiştir.

a. Şiirde kullanılan söz sanatlarını ve imgeleri bularak bunların özelliklerini söyleyiniz ve şiirdeki işlevini aşağıdaki bölüme yazınız.

Söz sanatları	Günül-teşhis, gönüldeki dert ilacı-istiare, güzel sevmek sarp kale-teşbih	Şiirdeki işlevi Edebi sanatların ve imgelerin şiirdeki işlevi şiirin çok anlamlı olması sağlamak ve şiire estetik bir değer kazandırmaktır.
İmgeler	Gül- bülbül imgesi Gönül imgesi

b. Şiir dilinin ve kullanılan imgelerin, ait olduğu gelenekle ilişkisini söyleyiniz.

Bu şiir halk şiiri geleneğine aittir. Şiirin dili ve kullanılan imgelerde halk şiiri geleneğine uygun imgelerdir.

10. Etkinlik (Okul dışı etkinlik)

Erzurumlu Emrah'ın edebî kişiliği ve hayatıyla ilgili bir sunum hazırlayınız.

11. Etkinlik (Okul dışı etkinlik)

a. Metinden ve araştırmalarınızdan yola çıkarak Erzurumlu Emrah'ın fikrî ve edebî yönü hakkındaki çıkarımlarınızı aşağıya yazınız.

ERZURUMLU EMRAH

Erzurumlu Emrah'ın doğum yılı tam olarak bilinmiyor; ama Erzurum'un bir köyünde doğduğu için kendisine "Erzurumlu Emrah" dendiği anlaşılıyor. Emrah'ın Erzurum'un Tanburacı köyünde doğduğu yolunda söylentiler de vardır. 1840 yılında Sivas'ın Niksar ilçesine gelmiş, yaşamının geri kalan yirmi yılını burada geçirmiş 1860 yılında ölmüştür.

Erzurumlu Emrah iyi bir medrese öğrenimi görmüştür. Bu yüzden Divan edebiyatını iyi bilir. Aruz ölçüsünü kullandığı şiirleri de vardır. Ne var ki, bunlar sözü edilecek değerde değildir.

Erzurumlu Emrah'ın asıl ünü "âşık türü" şiirlerinde gösterdiği başarıdadır. Şiirlerinden çıkarılan sonuçlara göre Sivas'a gelinceye dek Kastamonu, Konya, Niğde illerini dolaşmış. Süresi kısa da olsa çeşitli serüvenler yaşamış, gittiği yerlerde çeşitli evlenmeler yapmış, edebiyata eğilimi olan ileri gelen kişilerce konuk olarak ağırlandığı anlaşılmış. Birbirinden epeyce ırak yerlerde de olsa "Erzurumlu Emrah" adına mezarların bulunması, Emrahoğulları adını taşıyan ailelerin oluşu da dikkati çekiyor. Niksar'da ölmüştür.

  20. yüzyıl ozanlarından Tokatlı Nuri, Erzurumlu Emrah'ın belirgin etkisinde kalan onun izinden yürüyen halk ozanlarından biridir. Böylece Erzurumlu Emrah'ın kendisinden sonra gelenler üzerinde de etkinliğinin varlığı ortaya çıkıyor.

b. Eserle şair arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

Eserle şair arasında her zaman yakın bir ilişki vardır. Eser sahibini yansıtır. Bu eserde şairinin kültürünü, inançlarını, aşklarını, ayrılıklarını ve ideallerini bulmak mümkündür

12. Etkinlik

Şiiri yorumlayarak şiirin özelliklerini ve size hissettirdiklerini sözlü olarak ifade ediniz.

Şiir sade bir dille oluşturulmuş bir aşk şiiridir.

ANLAMA VE YORUMLAMA

13. Etkinlik

Koşma ve semainin dili ile konuşma dili arasındaki benzerlik ve farklılıkları tespit ederek aşağıdaki bölüme yazınız.

	Benzerlikler	Farklılıklar
Halk şiiri dili( Koşma-Semai)	Benzetmelerin kullanılması, imgelerin kullanılması	Koşmanın dili semaiye göre biraz daha süslüdür.
Konuşma dili	Sade ve anlaşılır dil kullanımı	Semai konuşma diline daha yakındır.

13. Etkinlik

Halk şiirlerinde "halk beğenisi, kişisellik ve soyutluk" nasıl ele alınmıştır, tartışınız. Sonuçları tahtaya maddeler hâlinde yazınız.

Halk şiiri halk için yapıldığı için halk şiirleri genellikler alıcıları tarafından beğenilen bir şiir türüdür. Bu şiir halk için yazıldığı için bireyselliği de halkın bireyselliğidir. İşlenilen konular genel olarak somut konulardır. Çünkü soyut konuların anlaşılması güçtür. Halk şiiri güç konuların işlendiği yerler değildir.

15. Etkinlik

"Halk şairi ve kalem şairi" kavramlarını araştırmalarınızdan da yararlanarak açıklayınız. Bu iki şair tipinin halkla olan iletişimini tartışınız, aralarındaki farklılıkları ve benzerlikleri maddeler hâlinde defterinize yazınız.

Halk şairi elinde sazıyla şiirler söyler

Kalem şairi masa başında elinde kalemiyle şiirler yazar

Halk şairi konuşma dilini kullanılır

Kalem şairi şiir dilini kullanır.

Halk şairi genel olarak edebî sanatları kullanmaz

Kalem şairi şiirini daha gösterişli kılmak içi n edebî sanatlara sıkça baş vurabilir.

16. Etkinlik

a.  Halk şiirinin temelinde hangi anlayışın yattığını tartışınız. Sonuçları sözlü olarak ifadeediniz.

Halkın duygularını dile getirmek bu şiirlerin temel amacıdır.

b.  Halk şairlerinin sözlü edebiyat geleneği içindeki yerini ve değerini tartışınız. Sonuçları belirtiniz.

Halk şairleri sözlü geleneği yaşatan ve günümüze kadar bu şiirlerin gelmesini sağlayan kişilerdir. Halk şairleri olmasaydı bu şiirler beklide günümüze kadar gelmezdi. Biz halk şairlerinin sazıyla söyledikleri bu şiirleri ezberleyerek gelecek kuşaklara aktarırız.

c.  Halk şairleri günümüze sadece kendi eserlerini mi ulaştırmıştır yoksa başka şairlerin
eserlerini de geleceğe taşımakta mıdır? Tartışınız. Sonuçları defterinize yazınız.

Halk şairi hem kendi eseri sazıyla günümüze ulaştırmıştır, hem de başka şairlerin şiirlerini.

17. Etkinlik

Sınıfa getirdiğiniz anonim şiirleri, divan ve günümüz şiirlerinden birkaçını okuyunuz. Bunları okuduğunuz âşık tarzı şiirler ile ses, ahenk ve yapı bakımından karşılaştırınız. Sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.

DEĞERLENDİRME

a. Koşma ile ilgili aşağıda verilen cümle­lerin başına bilgiler doğru ise (D), yanlış ise (Y) yazınız.

(D ) Dört dizeli bentlerden oluşur.

(Y ) Koşmanın ilk dörtlüğünde yazarın adı geçer.

(D )Aşk, ayrılık ve doğa en çok işlenen konulardır.

(D ) Genellikle 3 - 5 dörtlükten oluşur.

(Y ) Yapılarına göre farklı koşma çeşitleri vardır.

b. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri tamamlayınız.

Bir kimseyi, bir yeri alaylı bir dille yermek,toplumsal yaşamın aksayan yönlerini eleştirmek amacıyla söylenen şiirlere TAŞLAMA denir.

Yiğitlik, savaş ve vuruşmaları coşkun bir üslupla anlatan şiirlere KOÇAKLAMA    denir.

c. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1. Aşağıdakilerden   hangisi   koşma   ile semaiyi birbirinden ayırır?

A) Hece sayısı                    B) Tema

C) uyak örgüsü                    D) Dörtlük sayısı

E) Birim değeri

2. Aşağıdakilerden hangisi âşık tarzı Türk şiiri nazım türlerinden biri değildir?

A) Güzelleme                           B) Koçaklama

C) Taşlama                                D) Ağıt

E) Türkü