Türk ve dünya edebiyatında biyografi türünün tarihsel gelişimini, önemli temsilcilerini ve bun­ların eserleri

 Türk ve dünya edebiyatında biyografi türünün tarihsel gelişimini, önemli temsilcilerini ve bun­ların eserlerini araştırınız

BİYOGRAFİ TARİHSEL GELİŞİMi

• Biyografi türünün ilk örneğinin eski Yunan'da  Plutarkhus'un "Hayatlar" adlı eseri olduğu kabul edilir.
• Diğer ilk örnekler:
• 17. yüzyılda İngiltere'de William Roper'in Thomes More hakkında yazdığı biyografi
• 18. yüzyılda Samuel Johnson'un James Boswell'in hayatını yazdığı biyografi
• 20. yüzyıla kadar yazılan biyografilerde biyografisi yazılan kişinin hayatının yanı sıra erdemleri, ahlaki özellikleri de veriliyordu.
• 20. yüzyılda başlayan modern biyografide ise nesnel bir yaklaşım görülür.

  Türk Edebiyatında Biyografi:

*Divan edebiyatında şairleri anlatan eserlere “tezkire” denirdi.
*Çağatay yazarlarından Ali Şir Nevai 16. yüzyılda “Mecâlis’ün-Nefâis” adlı eseriyle Türk edebiyatında ilk biyografi örneğini vermiştir.
*Ünlü kişilerin hayatlarını konu alan, bunları roman tarzında işleyen edebî yazılara “biyografik roman” denir. 

Türk edebiyatında biyografiye yakın türler:

Siyer kitapları: Hz. Muhammed'in hayatı

Kısas- enbiyalar: Peygamber kıssaları

Tezkiretü'l Evliyalar: Evliyaların yaşamını anlatan eserler

Şairler tezkireleri: Şirlerin hayatını anlatan eserler.

Tezkireler biyografi türünün edebiyatımızdaki ilk örnekleridir. Türk edebiyatında ilk şairler tezkiresi Ali Şir Nevai'nin Mecalisü'n Nefais adlı eserdir.

Anadolu'da yazılan ilk şairler tezkiresi Heşt Behişt (Sehi Bey)  adlı eserdir.

16. yüzyıld Latifi'nin yazdığı Tezkiretü'ş Şuara da önemli bir eserdir.          

 ŞUARA TEZKİRELERİ

Anadoluda ilk defa 16.yüzyılda  görülür.

Sehi Bey:Heşt Behişt adlı eseri ilk şairler tezkiresi olarak bilinse de Garibinin Garibi Tezkiresinin ondan daha önce yazıldığı tahmin edilmektedir.Garibi külliyatı içinde yer almaktadır.Nestalik hattıyla ve osmanlı lehçesiyle kaleme alınmıştır.184 varaktır.1535 tarihinde yazmıştır.Garibi'nin diğer ismi Gülşen-i Garib olması muhtemel tezkire-i mecealis-i Şuara-yı Rum yazmanın varakları arasındadır.Şair osmanlı türk sahasındaki şairlerin unutulmasından rahatsızlık duymaktadır.Bu tezkirede Mevlana'dan Deli birader'e kadar yer alan şairler vardır.

Garibi'nin tezkiresindeki ilginç bilgiler

• Mevlananın ehli beyt hakkında söylediği daha önce bilinmeyen 3 türkçe beyit
• Ahmed paşa seyyiddir ,mesnevi bahriyle leyla vü Mecnun yazmıştır
• Sücudi mevlid yazmıştır bu mevlid zülvezndir.
• Revani Zülvezn ve zülkafiye adıyla Hüsnü Aşk mesnevisi yazmıştır.
• Necati kibirli birisidir.

Nişani ve Melihi Türk-i Basit akımının öncüleri sayılabilir.

Sonuç olarak Garibi'nin bu eseri edebiyatımızda osmanlı sahasında  Türk şairleri hakkında yazılan dili türkçe olan ilk şairler tezkiresidir.Edebiyatımızda ilk Mevlevi şairler tezkiresi özelliği de gösterir.

*Anadoluda yazılan ilk Osmanlı sahasında ise ikinci tezkire ise Sehi Beyin yazdığı Heşt Bihiştdir.Eserin diğer adıTezkire-i Sehi.Bihişt(cennet) adı verilen 8 tabakadan oluşur.Sehi Bey tezkiresini yazarken molla cami'nin baharistanından ve Devletşahın Tezkiretüş Şuarasından etkilenmekle birlikte asıl model olarak Ali Şir Nevayi'nin Mecalisin nefais adlı eseridir.

*Anadoluda yazılan ikinci tezkire:Latifi tarafından yazılan Tezkiretüş Şuara ve Tabsıratun Nuzema(Eserin diğer adıLatifi tezkiresi,Molla Caminin baharistanı-Ali Şir Nevayi'nin Mecalisün Nefaisi,Sehi beyin Heşt Behişt adlı eseri örnek alarak yazılmıştır.Fakat o eserlerdeki kronolojik tasnife karşılık bu eserde alfabetik tasnif vardır.

*Anadoluda yazılan üçüncü şairler tezkiresi Ahdi'nin yazdığı Gülşen-i Şuaradır.Eserin diğer adı Ahdi Tezkiresi.Eserin en önemli özelliği osmanlı devletinin doğu bölgesindeki şairleri ihtiva etmesi ve bunlar hakkında bilgi veren ilk ve tek kaynak olmasıdır.

*Aşık Çelebi:Meşairüş Şuara(Ebced hesabına göre düzenlenmiştir,Osmanlı sultanlarının edebiyata gösterdikleri ilgi üzerinde durulmuştur,psikolog gibi durumları yorumlamıştır)

*Hasan Çelebi:Kınalızade Tezkiresi

*Beyani:Beyani Tezkiresi(Hasan Çelebi Tezkiresinin özetidir)

>Tanzimat'tan günümüze kadar yazılmış bazı biyografi örnekleri:Recaizade Mahmut Ekrem-> Kudemadan Birkaç Şair (1885); 
Muallim Naci-> Osmanlı Şairleri (1890); 
Beşir Fuad-> Viktor Hugo (1886); 
Süleyman Nazif-> Mehmet Akif (1924); 
Kenan Akyüz-> Tevfik Fikret (1947); 
Mehmet Kaplan-> Namık Kemal Hayatı ve Eserleri (1948); 
Olcay Önertoy-> Halit Ziya Uşaklıgil, Romancılığı ve Romanımızdaki Yeri (1965); 
Birol Emil-> Mizancı Murad Bey, Hayatı ve Eserleri (1979); 
Nurullah Çetin-> Behçet Necatigil, Hayatı, Sanatı ve Eserleri (1998).

*Biyografik romanlar Türk edebiyatında önemli bir yer tutmaktadır.
*Bazı sanatçılar romanlarını biyografi tarzında yazmışlardır. Mehmet Emin Erişilgil’in “Bir Fikir Adamının Romanı: Ziya Gökalp”, “Bir İslâm Şairinin Romanı: Mehmet Akif”; Tahir Alangu’nun “Ülkücü Bir Yazarın Romanı: Ömer Seyfettin”; Oğuz Atay’ın “Bir Bilim Adamının Romanı: Mustafa İnan’ adlı eserleri biyografik romana örnek gösterilebilir.