11. Sınıf Dil ve Anlatım (Evrensel İletişim Yayınları) (Gezi
yazıları) sayfa 81-92
Gezi yazılarının Türk ve dünya edebiyatındaki tarihî gelişimini
araştırınız.
Gezi Türünün Tarihi Gelişimi
Gezi türünün uzun bir geçmişi vardır Bugünkü tanımına ve
niteliğine tam uymasa da çok eski çağlarda gezi türünden sayılabilecek
örneklerin bulunduğu bilinmektedir Eski Yunanistan’dan başlayarak günümüze
kadar çeşitli ülkelerden birçok gezgin, elçi, şair ve yazar gezip gördükleri
yerleri anlatan eserler yazmışlardır.
Başka ülkelere yapılan yolculuklarla ilgili ilk gezi
yazılarına örnek olmak üzere MS 448′de Hun hükümdarı Atilla’ya gönderilen
elçilik heyetinde görevli Tarihçi Priskosun eseri ile MS 568 de Kilikyalı
Zemarkhos’un Göktürkler ülkesinde Bizans İmparatorluğu elçisi iken tuttuğu
notları gösterebiliriz
İranlı şair ve din adamı Nasır Hüsrev ‘in hac maksadıyla yaptığı
Mekke gezisini ve bu arada Mısır ve anadolu’nun doğusunda gördüklerini anlatan
’sefername’ adlı eserini de ilk gezi kitapları arasında sayabiliriz
Gezi türünün ilk önemli eselerini verenlerin başında
şüphesiz Venedikli ünlü gezgin Marco Polo ile yine ünlü Arap gezgini İbn-i
Batuta’yı anmamız gerekir
Marco Polo, Yakın Doğu ve Orta Asya ülkelerini kapsayan uzun
bir yolculuğa çıkmış ve bu yolculuğunda gezip gördüğü yerleri anlatan bir eser
yazmıştır Birçok dile çevrilen bu eser gezi edebiyatının ilk klasik
örneklerinden biri sayılır Arap gezgini İbn Batuta da anadolu, Harezm,
Maveraünnehir ve Horasan’ı dolaşarak oralarda yaşayan Türklerin teknik ve
toplumsal özelliklerini anlatan bir kitap yazmıştır
Önceleri daha çok Tarihçilerin ilgi gösterdikleri bu
eserler, sonradan edebiyatçıların da dikkatini çekmiştir Ele alınan konular,
kullanılan dil, yazarların gözlem ve anlatım özellikleri bakımından gezi yazı
ve kitapları artık edebiyatın bir kolu, bir başka deyişle bir yazı türü
özelliği kazanmıştır...
Türk Edebiyatında
Gezi Yazıları
Bugünkü bilgilerimize göre Türkçe yazılan ilk gezi kitabı,
tanınmış denizcilerimizden Seydi Ali Reis'in Miratül-Memalik adlı eseridir.
Eser Portekizlilere karşı savaşırken Hint denizinde fırtınaya yakalanıp
Gücerat'ta karaya çıkan Seydi Ali Reis'in Hindistan, Afganistan, Buhara ve
Maveraünnehir yoluyla Edirne'ye dönüşü sırasında başından geçen serüvenleri
kapsar.
Ünlü bilginlerimizden Kâtip Çelebi'nin Cihannüma adlı eseri
de gezi yazılarında rastlanan birtakım özellikleri içermektedir. Kâtip Çelebi,
Osmanlı ülkesinin birçok yerini dolaşmış ve eserinde gördüğü bu yerlerle ilgili
ayrıntılı bilgiler vermiştir.
Edebiyatımızda gezi türünde ilk büyük ve önemli eserin
yazarı Evliya Çelebi'dir. Tarih-i Seyyah adını taşıyan on ciltlik eserinde
Evliya Çelebi, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde ve dışında gezip gördüğü
yerleri anlatır. Bu yerler arasında Bursa, İzmir, Trabzon gibi şehirlerimiz
yanında Avusturya, Hicaz, Mısır, Habeşistan ve Dağıstan gibi yabancı ülkeler de
bulunmaktadır. Evliya Çelebi'nin gezi kitabından XVII. yy. toplumumuzun zengin
kültür özelliklerini öğrenmek mümkündür. Anlatımdaki sadelik, içtenlik ve
söyleşi havası da eser için ayrı bir üstünlük sayılır.
XVII. yy'da Hac yolculuklarını anlatan bir takım gezi
kitapları ile birlikte Avrupa ve Yakın Doğu ülkelerine gönderilen elçilerimizi
yazdıkları 'sefaretname'leri de birer gezi eseri sayabiliriz. Bu eserler
arasında gezi türünün özelliklerini en belirgin biçimde taşıyanı Yirmisekiz
Çelebi Mehmet Efendi'nin Fransa Sefaretnamesi'dir. Yazar bu eserinde Lale
Devri'nde Fransa'da elçilik yaparken gördüklerini tatlı bir dille anlatmıştır.
Edebiyatımızda gezi türünden yazılara ilginin arttığını daha
çok XIX. yy'da görüyoruz. Bir takım denizcilerimizin, ülke dışındaki
Müslümanların eğitilmesi için görevlendirilmiş din adamlarımızın ve
gezginlerimizin görevle ve ya kendi istekleri ile gezip gördükleri yerleri
anlatan eserlerini burada anmak gerekir. Bu eserlerde Orta Asya, Uzak Doğu,
Afrika, Güney Amerika üzerinde ilginç gözlem ve izlenimlere dayalı bilgiler sergilenmiş
bulunmaktadır.
Tanzimat'tan
Sonraki Gelişmeler
XIX. yy'nin sonlarında yayımlanan ve gerçek bir gezi yazısı
niteliği taşıyan eser Ahmet Mithat Efendi'nin Avrupa'da Bir Cevelan adlı kitabı
olmuştur. Yazar bu eserinde İstanbul'dan Stockholm'e kadar yaptığı tren
yolculuğuna ve dönüşünde uğradığı birçok Avrupa kentlerine ilişkin gözlem ve
izlenimlerini anlatır. Ali bey'in Seyahat Jurnali adlı kitabı da bu yüzyılın
önemli gezi eserleri arasında sayılır.
1908'den sonra gezi türünden eserlerin sayısında önemli bir
gelişme görülmektedir. Bunda okur sayısının artışı yanında yabancı gezi
kitaplarının Türkçeye çevrilmesinin etkisi büyük olmuştur. Bu dönemin tanınmış
şair ve yazarlarından Cenap Şehabettin'in Hicaz yolculuğunu anlatan Hac Yolunda
Suriye ve Irak'tan söz eden Afak-ı Irak ve bir Avrupa gezisinde gördüklerini
yansıtan Avrupa Mektupları adlı eserlerini Türkçe gezi türünün başarılı
örnekleri arasında gösterebiliriz.
Cumhuriyet
Döneminde ve Günümüzde Gezi Yazıları
Cumhuriyet döneminde edebiyatımızda gezi türünde nicelik ve
nitelik yönünden büyük bir ilerleme sağlanmıştır. Bu dönemin tanınmış gezi
yazarları arasında önce Falih Rıfkı Atay'ı anmamız gerekir. Atay'ın Denizaşırı,
Taymıs Kıyıları, Bizim Akdeniz, Tuna Kıyıları, Hind, Yolcu Defteri, Gezerek Gördüklerim
ele alınan konular ile gerek gözlem gerekse anlatım ustalığı bakımından ilginç
ve değerli eserlerdir.
Cumhuriyet döneminde gezi türünde eser veren diğer yazarlar
arasında İstanbul'dan Londra'ya Şileple Yolculuk ve Akdenizde Bir Yaz Gezintisi
adlı kitaplarıyla Saik Sabri Duran'ı, Finlandiya adlı kitabıyla Şükufe Nihal'i,
Bir Vagon Penceresinden ve Ankara-Bükreş adlı kitaplarıyla Sadri Ertem'i,
Tuna'dan Batıya ve Anadolu Notları adlı iki ciltlik kitabıyla Reşat Nuri
Güntekin'i, Anadolu Manzaraları adlı kitabıyla Hikmet Birand'ı, Gezi Günlüğü ve
Avusturya Günlüğü adlı kitaplarıyla Burhan Arpad'ı sayabiliriz.
Son yıllarda gezi edebiyatımız yeni eserlerde daha da
zenginleşmiştir. Yabancı ülkelerle kültürel ilişkilerin artması ve bireysel
gezi imkanlarının çoğalması sonucu olarak bu türde eser yazanları sayısında da
bir artış görülmektedir.
Günümüz yazarları arasında gezi yazı ve kitaparıyla ün
yapmış olanlar arasında Mavi Yolculuk ve Mavi Anadolu isimli eserleriyle Azra
Erhat'ı, Düşsem Yollara Yollara adlı eseriyle Haldun Taner'i, Sovyet Rusya,
Azerbaycan, Özbekistan, Bulgaristan, Macaristan adlı eseriyle Melih Cevdet
Anday'ı, Sam Amcanın Evinde ve Bir Garip Ada adlı eserleriyle Badii Faik
Akın'ı, Canım Anadolu adlı eseriyle Bedri Rahmi Eyüboğlu'nu, Şu Bizim Rumeli
adlı eseriyle Yılmaz Çetiner'i ve Almanya Beyleri İle Portekiz'in Bahçeleri
adlı eseriyle Nevzat Üstün'ü sayabiliriz.
Gezi yazılarının Türk ve dünya edebiyatlarındaki tarihi
gelişimi
Gezginlerin gezip gördükleri
yerlerle ilgili izlenimlerini anlatmalarının amacı neler olabilir?
Gezginler, gezip gördükleri yerlerin doğal ve tarihi
güzelliklerini, kültürel özelliklerini okuyucuyla paylaşmak istedikleri için
gezi yazısı yazarlar.
SAYFA 86
1. ETKİNLİK
Sınıfa getirdiğiniz gezi yazılarından birkaç tanesini
okuyunuz. Getirdiğiniz metinlerin yazılış amaçları, dil-anlatım ve şekil
özellikleri hakkında tartışarak gezi yazılarının ortak özelliklerini
belirleyiniz. Bu özellikleri sınıf tahtasına yazınız.
Gezi türü ve özellikleri
·
Gezi
yazılarının ortak yönleri:
·
Gezilip görülen yerlerle ilgili bilgi ve
gözlemler anlatılmıştır.
·
Gezilip görülen yerlerin tarihi,
sosyal,ekonomik, kültürel yaşantısı yansıtılmıştır.
·
Dil açık,sadedir.
·
Genelde göndergesel işlev kullanılmıştır.
·
Öyküleyici, betimleyici, açıklayıcı,
öğretici anlatım türleri kullanılmıştır.
·
Yazarlar kendi yorumlarını da
katmışlardır.
Gezi yazılarında hangi anlatım biçimleri kullanılır?
Gezi yazılarında açıklayıcı anlatım, öyküleyici anlatım,
betimleyici anlatım kullanılır. Bunların dışında tartışmacı anlatıma yer
verilebilir. Ayrıca okuyucuya değişikliği gösterebilmek için örnekleme, tanık gösterme,
karşılaştırma gibi düşünceyi geliştirme yollarına başvurulabilir.
2. ETKİNLİK
“Küçük Tibet Ladakh” adlı gezi yazısında yazarın Ladakh ile
ilgili gözlemleri ve izlenimleri nelerdir?
Yazarın Ladakh ile ilgili izlenimleri:
• Ladakh deniz
seviyesinden 3500 metre yüksekliktedir. Burada oksijen az olduğu için şiddetli
baş ağrıları yaşanabilir.
• Ladakh, Tibet
kökenli göçebelerin ilk yurtlarındandır. Bu nedenle bütün dünyada “Küçük Tibet”
olarak bilinir. Dünyanın en yüksek karayolu geçitleri burada yer alır.
• Ladakhlı erkek ve
kadınlar, taşların gizemli olduğuna inanırlar. Burada Budizm inancı yaygındır.
• Yazar, Turkuaz
taşı veya lacivert taş olarak bilinen taşların kaynağını görmek amacıyla
Ladakh'a gitmiştir.
3. ETKİNLİK
Yazarın Ladakh'a gitme nedenini belirtiniz. Metinde
Ladakh'ın üzerinde en çok durulan özelliği nedir? Bunun metnin yazılış amacıyla
ilişkisini açıklayınız.
Yazar, Ladakh'a oradaki değerli taşları incelemek (Turkuaz
taşı veya lacivert taş), Ladakh'taki insanların bu taşlarla ilgili inanış ve
geleneklerini yakından görmek amacıyla gitmiştir.
4. ETKİNLİK
“Ladakh-Brokpa Kabilesi” adlı metinde Ladakh ile ilgili
üzerinde en çok durulan konu nedir? Yazarın ele aldığı konu ile Ladakh'a gidiş
amacı örtüşmekte midir? Düşüncelerinizi açıklayınız.
Ladakh'ın nasıl bir yer olduğu, insnaların inanışları ele
alınıyor. Ladakhlı kadınların oldukça hoşgörülü ve misafirperver olduğu
belirtiliyor. Yazarın Ladakh’a gidiş amacı Ladakhlı kadınları (çiçek kadınları)
yakından incelemek, onlar hakkında bilgi toplamaktır. Bu yönden yazarın ele
aldığı konu ile Ladakh’a gidiş amacı örtüşmektedir.
5. ETKİNLİK
Aynı yeri konu alan “Ladakh-Brokpa Kabilesi” ve “Küçük Tibet
Ladakh” adlı gezi yazılarında yazarların ortak gözlem ve izlenimleri nelerdir?
Yazarların ortak gözlem ve izlenimleri:
• Ladakh çok yüksek
bir tepededir.
• Bu bölgeye gelen
yabancılarda yüksekliğe bağlı olarak şiddetli baş ağrısı ve halsizlik görülür.
• Ladakhlılar
Budisttir.
• Küçükbaş hayvancılık
başlıca geçim kaynağıdır.
• Çay önemli bir
içecektir.
• Doğaya ait
unsurların manevi bir güç ve uğur getirdiğine inanılır (turkuaz taşı ve
çiçekler).
6. ETKİNLİK
“Küçük Tibet Ladakh” ve “Ladakh-Brokpa Kabilesi” adlı
metinlerde yazarların aynı yerle ilgili farklı gözlem ve izlenimlerini
belirleyiniz. Metinler arasındaki farklılığın hangi nedenlerden
kaynaklanabileceğini tartışınız. Ulaştığınız sonuçları açıklayınız.
“Küçük Tibet Ladakh” metni ile “Ladakh Brokpa Kabilesi”
metni aynı bölgede yapılan gezilerin gözlem ve izlenimlerini farklı kişiler
tarafından aktaran yazılardır. Yazarların buraya geliş amaçları farklıdır.
Özcan Yüksek daha çok dağlık kesimlere, Budist saraylara ve
kiliselere, Ladakh çobanlarına yer verir.
Meltem İnan ise genellikle Ladakh kadınlarını anlatır.
Özcan Yüksek Ladakh gezisini maddi bir araştırma amacıyla
yapmıştır. Meltem inan ise kültürel bir
amaçla yapmıştır.
7. ETKİNLİK
Sınıfça yaptığınız geziyle ilgili gözlem ve izlenimlerinizi
anlatınız. Gözlem ve izlenimleriniz arasında farklılıklar olup olmadığını
belirleyiniz. Kişisel seçiciliğinizin gözlem ve izlenimleriniz üzerinde etkili
olup olmadığını belirtiniz.
8.
ETKİNLİK
“Gizemli ve yüksek topraklara geliş amacım, değerli taşların
gizemlerinin kaynağına bir yolculuk yapmak aslında. Leh kentinin sokaklarında,
çobanlarda, çadırların içinde ya da başka yerde, özellikle kadınların
gerdanlarında en çok gördüğüm renk Turkuaz. AvrupalIların la-pis lazuli dediği,
bizde lacivert taşı olarak da bilinen yarı değerli Turkuaz taşının rengi.
Aslında bir mineral değil sodalı ya da bizde ottaş veya pirit diye bilinen kimi
boyayıcı kristallerle muhteşem rengini kazanmış bir taş.”
• “Küçük Tibet
Ladakh” adlı metinden alınan yukarıdaki paragrafta tanımlama yapılan cümleleri
gösteriniz. İncelediğiniz gezi yazılarında tanım cümlelerine yer verilmesinin
nedenlerini belirtiniz.
Metindeki
tanımlama cümlesi şudur:
AvrupalIların lapis lazuli dediği, bizde lacivert taşı
olarak da bilinen yarı değerli Turkuaz taşının rengi. Aslında bir mineral değil
sodalı ya da bizde ottaş veya pirit diye bilinen kimi boyacıyı kristallerle
muhteşem rengini kazanmış bir taş.”
Gezi yazıları öğretici metinlerdendir. Öğretici metinlerde
okuyucunun bilgi edinmesi için tanımlamalara başvurulabilir.
9. ETKİNLİK
9. ETKİNLİK
• “Ladakh-Brokpa Kabilesi” ve “Küçük Tibet Ladakh” adlı
gezi yazılarından alınan aşağıdaki bölümlerde ağırlıklı olarak hangi anlatım
türlerinin kullanıldığını belirtiniz.
Metinler
|
Metinlerden Alınan Parçalar
|
Anlatım Türü
|
Küçük
TibetLadakh
|
Ladakh, Tibet kökenli gezgin göçebelerin ilk yurtlarından biriydi. Bu
yüzden bütün dünyada Küçük Tibet olarak da bilinir. Dünyanın en yüksek
birinci ve ikinci kara yolu geçidinin bulunduğu yer Ladakh. Bir zamanlar
Tibet Platosu üzerinde, Baltistan ve Aksay Çin’in de içinde yer aldığı Budist
bir krallıktı. Bugün Baltistan, Pakistan sınırları içinde kalmış, Aksay Çin
ise Çin’in sınırları içerisinde. Aksay sözcüğünün Türkçe olabileceğini tahmin
etmek güç değil. Ak geçit anlamına geliyor. Say sözcüğü Anadolu’da,
Toroslar’da yaşıyor. Aksay Çin’in en büyük nehrinin adı da Karakuş (Kartalın
Orta Asya’daki adı.).
|
Açıklayıcı
Anlatım
|
Biz İndus diyoruz ama Tibetliler Singe Kabab diyor yani Aslan Ağzı.
Kaynağı pek uzak değil, Tibet topraklarında. Artık yükseliyoruz. Yükselmek
kıvranmaktır. Yol kıvrımlaşıyor. Daralıyor. Bazen çıkışımız, inişe dönüşüyor.
Bayağı bir inişe. Ama yanımızdan akan ince dere ters yönde, şimdi yokuş
yukarı akmaya devam ediyor, tavrını değiştirmiyor. Ve okyanusu çekilmiş
yamaçlar solumda, oluk oluyor. Rüzgârdan çok suyun marifeti gibi gözüküyor.
|
Öyküleyici
Anlatım,
Betimleyici
Anlatım
|
|
Brokpalar bu bölgeye bin yıl önce Karakurum Dağları’ndan göç ederek
yerleşmiş. Gil- gitlerin torunları olan bu kavim, Tibet Budizm’ine inanıyor.
Zaten o nedenle Budistlerin çevirdiği dua çemberlerine, burada da rastlamak
mümkün ya da cenaze törenlerine bir göz attığınızda, bunların tipik bir
Budist cenazesi olduğunu hemen anlayabilirsiniz. Mezarlıklar, bizim
bildiğimiz mezarlardan değil, ölüler gömülmüyor, yakılıyor.
|
Açıklayıcı
Anlatım
Öyküleyici
Anlatım
|
|
Ladakh Brokpa
Kabilesi
|
Sabahleyin, erkenden uyanıp arabayı yüklüyoruz. Eşyalarımızı koymak için
çok fazla yer yok çünkü şoförümüz Tsering, benzini de yanında götürüyor ve
yakıtla dolu bidonlar oldukça fazla yer kaplamış. Anlaşılan gideceğimiz
mesafe oldukça uzak ve yolda tek bir benzinci bile yok. Yanımızda götürmeyi
planladığımız eşyalardan bir kısmını otelde bırakıyor ve yola çıkıyoruz. Yol
boyunca tek bir ağaç ve tek bir insana bile rastlamıyoruz neredeyse.
|
Öyküleyici
Anlatım
Betimleyici
Anlatım
|
• “Küçük Tibet Ladakh” ve “Ladakh-Brakpa Kabilesi” adlı
metinlerde bunlardan farklı anlatım türlerinin kullanılıp kullanılmadığını
tespit ediniz. Gezi yazılarında öyküleyici, betimleyici ve açıklayıcı
anlatımların rolünü belirtiniz.
10. ETKİNLİK
“Küçük Tibet Ladakh” ve “Ladakh Brokpa Kabilesi” adlı gezi
yazılarında Ladakh'ın coğrafi, tarihî ve kültürel özellikleri vb. hakkında
neler öğrendiniz? Bu bilgilerin okuyucuya nasıl yararlar sağlayabileceğini
tartışınız. Ulaştığınız sonuçları liste hâlinde tahtaya yazınız.
Metinlerden Ladakh’ın coğrafi, tarihi ve kültürel özellikleri
hakkında öğrendiklerimiz:
• Ladakh Himalaya
Dağları’nın güneyinde, Hindistan ile Çin arasında bir bölgedir.
• Denizden yüksekliği
yaklaşık 4000 metredir.
• Kuraktır ve
bozkır bitki örtüsüne sahiptir.
• Yüksekliğinden
dolayı kış mevsiminde -40 dereceye varan soğuklar yaşanır.
• Küçükbaş
hayvancılık yaygındır. Paşmina keçisi meşhurdur.
• Kadınlar ve
erkekler başlarına, kıyafetlerine çeşitli taşlar, çiçekler takarlar; birçok
doğal unsur manevi bir değer taşır.
• Kadınlar ve
erkekler süslemecilik ve dokumacılıkta oldukça beceriklidir.
• Çay ve keçi sütü
en yaygın içeceklerdir.
• Halk Budisttir.
Birçok tepeye Budizm’in bayrakları asılmıştır.
11. ETKİNLİK
Okuduğunuz gezi yazıları sizde, bu yerleri gezip görme
isteği uyandırdı mı? Düşüncelerinizi nedenleriyle açıklayınız.
12. ETKİNLİK
Gezmeyi düşündüğünüz bir yere gitmeden önce o yeri tanıtan
bir gezi yazısını okumanız veya bölgenin özelliklerini önceden araştırmanız
size nasıl yararlar sağlar? Verdiğiniz cevapları da dikkate alarak gezi
yazılarının okuyucu üzerinde etkili olup olmayacağını belirtiniz.
Gezmeyi düşündüğümüz bir yere gitmeden önce o yeri tanıtan
bir gezi yazısını okumamız veya bölgenin özelliklerini önceden araştırmamız, o
yeri daha iyi tanımamızı sağlar. Gideceğimiz yerle ilgil bilgi sahibi oluruz ve
gezimizi bilinçli bir şekilde yaparız. Bir bölgenin tarihi, kültürel
özelliklerini araştırmakla, o yöreiyi tanıtan gezi yazılarıyla öğreniriz
13. ETKİNLİK
Gezi yazılarının yazılış amaçlarını da dikkate alarak
incelediğiniz metinlerde dilin hangi işlevde kullanıldığını belirtiniz.
Dil göndergesel işlevde kullanılmıştır.
14. ETKİNLİK
İncelediğiniz metinlerden ve yaptığınız etkinliklerden
hareketle gezi yazılarının özelliklerini aşağıda verilen alana yazınız.
GEZİ YAZILARININ ÖZELLİKLERİ
Gezi
yazılarında hangi anlatım biçimleri kullanılır?
Gezi yazılarında açıklayıcı anlatım, öyküleyici anlatım,
betimleyici anlatım kullanılır. Bunların dışında tartışmacı anlatıma yer
verilebilir. Ayrıca okuyucuya değişikliği gösterebilmek için örnekleme, tanık
gösterme, karşılaştırma gibi düşünceyi geliştirme yollarına başvurulabilir.
15. ETKİNLİK
İncelediğiniz gezi yazılarını anlatım özellikleri, yazılış
amaçları, kullanılan anlatım türleri, dilin işlevi ve tür özellikleri yönünden
anı türüyle karşılaştırınız. Benzer ve farklı yönlerini belirtiniz.
GEZİ YAZISI-ANI
KARŞILAŞTIRMASI:
BENZER YÖNLER:
BENZER YÖNLER:
·
İki türde de açık, sade, anlaşılır, içten
bir dil kullanılır.
·
İki türde de dil göndergesel işlevde
kullanılır.
·
Her iki türde de açıklayıcı, betimleyici,
öyküleyici anlatım türleri kullanılır.
·
Her iki tür de başka bilim dallarına
kaynaklık edebilir.
FARKLI YÖNLERİ:
·
Anılarda amaç yazarın yaşamından ilgi
çekici olayları anlatmakken gezi yazıları gezilip görülen yerler hakkında
okuyucuya bilgi vermek için yazılır.
·
Gezi yazılarında gözlem önemli bir yer
tutar, anılarda ise yazarın kendi yaşamına dair izlenimleri vardır.
·
Anılarda çevreye ait bilgiler gezi yazısı
kadar ayrıntılı değildir.
ANLAMA YORUMLAMA
1. Ürgüp bölgesiyle
ilgili bulabildiğiniz gezi yazılarını sınıfta okuyunuz. Sınıfa getirdiğiniz
belgesel filmi izleyiniz. Okuduğunuz gezi yazıları ile izlediğiniz belgeseli
anlatım yönünden karşılaştırınız. Hangisinde nesnel anlatımın ağırlıklı olarak
kullanıldığını belirtiniz.
2. Ürgüp bölgesiyle
ilgili araştırmayı sınıfınızda sununuz. Ürgüp'le ilgili izlediğiniz belgesel
film ve okuduğunuz gezi yazılarında anlatılanların, araştırdığınız bilgilerle
örtüşüp örtüş-mediğini söyleyiniz.
3. Düzenlediğiniz
gezi sırasında tuttuğunuz notlardan yararlanarak bir gezi yazısı yazınız.
4. “Küçük Tibet
Ladahk” adlı metni yazım, noktalama, akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık
bakımından incelemek amacıyla sınıfınızda on grup oluşturunuz. Gruplar arasında
aşağıda verilen görev dağılımı yapınız. “Küçük Tibet Ladahk” adlı metni
belirlenen görev açsından inceleyiniz. İncelemelerinizi tamamladıktan sonra grup
sözcüleriniz aracılığıyla yaptığınız çalışmaları sırasıyla sınıfınızda sununuz.
1. grup: Özel
isimler ve yazılışı
Kafkaslar, Himalayalar, Hindukuşlar (özel adlara gelen
çokluk eki bir millet veya coğrafi bir yer adı yapıyorsa bitişik yazılır.)
Müslüman, Budist (Din ve inanç adları özel ad sayılır.)
Güney Tibet, Orta Asya, Güney Amerika (Özel ada bağlı olan
yön adları da özel ad sayılır.)
Mücevher Yolu, Kokça Nehri, Elmas Vadisi ... (Özel ada bağlı
coğrafi yer adları da özel ad sayılır.)
Tibetli, Ladakhlı (Mensubiyet bildiren -li yapım eki özel
ada bitişik yazılır ve bu ekten sonra getirilen çekim ekleri de bitişik
yazılır. Tibetliler, Ladakhlıyı gibi)
Tibetçe, Latince, Farsça, Arapça (Dil adları özel addır.)
Sey Sarayı, Tiksey Manastırı (Yapı adları özel ad sayılır.)
Küçük Tibet (özel adla birlikte söylenen sıfatlar da özel ad
sayılır.)
2. grup: Birleşik
kelimelerin yazılışı
Birleşik
Ad
|
Bileşik Fiil
|
||
Kurallı Bileşik Fiil
|
Yardımcı Fiille Kurulan Bileşik Fiil
|
Deyimlerle kurulan bileşik fiil
|
|
sıradağ
birkaç
|
yapılabiliyor
gelebilir
olabilir
anlayabiliyorsunuz
beklenebileceği
zannederek
|
tarif etmek yer almak farkında olmak teşekkür etmek şahit olmak sohbet
etmek
|
yola çıkmak
iyi gelmek
izin almak
huzura ermek
|
3. grup: Noktalama
işaretlerinin kullanıldığı yerler
4. grup: Sayılar,
tarihler, soru eki, bağlaçlar ve edatların yazılışı
Sayılar: 50 yıl, 3 bin 500 metre, 3 bin 800 metre, 1000
metre, 7. Yüzyıl, 10 yıl, 5 bin 325 metre, 4 bin metre, saat 06.00’da, 60
kilometre...
Tarihler: 7. Yüzyıl
Bağlaçlar ve Edatlar: de, ile, ve, ama, çünkü, kadar, için,
gibi, daha, diye, göre, üzere...
5. grup:
Bağlaşıklık, bağdaşıklık ve akıcılık (1, 2, 3 ve 4 paragraflar incelenecek.)
6. grup:
Bağlaşıklık, bağdaşıklık ve akıcılık (5, 6, 7 ve 8 paragraflar incelenecek.)
7. grup:
Bağlaşıklık, bağdaşıklık ve akıcılık (9,10,11 ve 12 paragraflar incelenecek.)
8. grup:
Bağlaşıklık, bağdaşıklık ve akıcılık (13,14,15 ve 16 paragraflar incelenecek.)
9. grup: Bağlaşıklık,
bağdaşıklık ve akıcılık (17,18,19 ve 20 paragraflar incelenecek.)
10. grup:
Bağlaşıklık, bağdaşıklık ve akıcılık ( 21, 22, 23, 24 ve 25 paragraflar
incelenecek.)
5. Dörder kişilik
gruplar oluşturunuz. Grup arkadaşlarınızın yazdığı metinleri sırasıyla yazım,
noktalama, bağlaşıklık, bağdaşıklık ve akıcılık bakımından 4. soruda yaptığınız
çalışmaları da dikkate alarak inceleyiniz. İncelediğiniz metinlerde yazım, noktalama,
akıcılık, bağlaşıklık ve bağdaşıklık hataları bulunup bulunmadığını
belirleyiniz. Çalışma sonunda arkadaşlarınızın öğrenci ürün dosyanızda bulunan
raporları da inceleyerek onların hangi konularda ilerleme kaydettikleri, hangi
konularda hata yapmaya devam ettiklerini bir rapor halinde A4 kâğıdına yazınız.
Yazdığınız gezi yazısını ve metninizle ilgili hazırlanan raporu öğretmeninizin
değerlendirmesi amacıyla öğrenci ürün dosyanızda saklayınız.
KEFKEN ADASI
Kocaeli'nin Kandıra ilçesine 20 kilometre uzaklıktaki Kefken
yerleşimi açıklarındaki Kefken Adası'mn yüzölçümü 0.11 kilometrekare, kıyı
uzunluğu 1.7 kilometre.
Balıkçıların uğrak yeri olan adada iki uzun dalgakıranın
tekneleri dalgalardan koruduğu büyük bir liman var.
Karadeniz'de kötü hava koşullarında çaresiz kalan gemiler
için ideal bir sığınak olan limanı balıkçılar da kullanıyor. Kefken Adası
amatör sualtı avcılarının da uğrak yeri.
Cenevizlilerden kalma kale surları ile Roma ve Bizans
dönemlerinden kalma mimari öğelerin yanı sıra birçok antik su kuyusunun
bulunduğu Kefken Adası 1. derece tarihî sit alanı.
Çam ağaçlarıyla yeşil bir görünüme sahip adada 1800'lü
yıllarda kurulan bir de deniz feneri var. Kefken Adası'nın nüfusu her ne kadar
deniz feneri ve salı il güvenliği görevlilerinden oluşsa da Türkiye'nin
Karadeniz'deki üzerinde yerleşim olan tek adası.
Kefken Adası 2000'li yılların başında ilginç bir haberle
basına konu olunca adı duyuldu. Kefkenli amatör telsizcilerin telsiz
anonslarıyla Kefken Adası'nı dünyaya tanıtma çabaları meyvesini verdi ve ada
"Dünya Adalar Birliği Merkezi"nce Asya ülkelerindeki 159. ada olarak
tescil edildi.
Kefken'in Cebeci köyü sahilinden tekne ile yaklaşık beş
dakikada ulaşılabilen adada denize girilebilecek pek çok koy olmasına karşın
turistik bir etkinlik ya da düzenli bir tekne ulaşımı yok.
6. “Kefken Adası”
adlı metni okuyup verilen fotoğrafları inceleyiniz. Yukarıdaki metinde verilen
bilgilere kendi izlenimlerinizi de katarak gezi yazısı türünde bir metin
oluşturunuz.
7. “Küçük Tibet
Ladakh” adlı gezi yazısından hareketle kısa bir öykü kurgulayarak yazınız.
Yazdığınız metinleri sınıfınızda okuyunuz.
5 yorum
çok güzel çalışmalar elllerinize sağlık çok faydalı oluyor
begenmedim
güzel
ölçme ve değerlendirmeleride verseydiniz iyi olurdu
çok teşekkür ederimm kendi adıma çok güzel çok faydalı oluyor gerçekten derse rahat rahat giriyoruz hoca netten aldığımızı çaksada :D
YORUM YAPARAK SORU SORABİLİR veya KATKIDA BULUNABİLİRSİNİZ...
1) Yaptığınız yorum biz onayladıktan sonra görülecektir.
2) Yazım kurallarına mümkün olduğunca dikkat ediniz.
3) Kullandığınız üslubun kişiliğinizi yansıttığını unutmayınız.
4) Yorumunuza emoji eklemek için "Emoticon" butonuna tıklayın.
5)Yorumunuza gelecek cevabı takip etmek beni bilgilendir kutucuğunu işaretleyebilirsiniz.
EmoticonEmoticon