Divan Edebiyatındaki Kasidenin Yapı Özellikleri İle Tanzimat Edebiyatındaki Farklılıklar (Tablo)

Bu içeriğimizde Divan Edebiyatındaki Kasidenin Yapı Özellikleri İle Tanzimat Edebiyatındaki Kasidelerin Belirgin Farklılıklarını tablodaki ölçütlere göre karşılaştırdık...

Önce klasik edebiyat nazım şekli kasidenin  özelliklerini hatırlayalım: 

• Daha çok din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan şiirlerdir. 
• Aruz ölçüsüyle yazılan kasidelerin nazım birimi beyittir. 
• Beyit sayısı 31-99’dur. 
• Kafiye düzeni gazel gibi yani "aa-ba-ca..." şeklindedir.
• Kaside, Türk edebiyatında 13. yüzyılda kullanılmaya başlar. 
• Kasidenin ilk beyitine matla; son beyitine makta, şairin mahlasının bulunduğu beyite taç beyit; en güzel beyitine beyt-ül kasid denir.
• Bu türün en meşhur ismi Nef’i’dir.
• Kaside şairlerine kaside-gü (kaside söyleyen), kaside-sera ya da kaside-perdaz (kaside yazan) denir. Kaside 6 bölümden oluşur:
• Birinci bölüm 15-20 beyitliktir. Bu ilk bölüme, âşıkane duygular yer alıyorsa “nesib”, bahar, tabiat, bayram gibi konulara değiniliyorsa “teşbib” adı verilir.
• İkinci bölüm girizgah ya da girizdir. Genellikle tek beyitten oluşur ve burada şair medhiyeye (övgüye) geçeceğini bildirir. Girizgah konuya uygun ve nükteli olmalıdır. Üçüncü bölüm medhiyedir. Bu bölümde asıl konu anlatılır. Beyit sayısı konuya ve şaire göre değişen medhiye bölümü kasidenin en sanatlı beyitlerini içerir. Kasidenin dördüncü bölümü tegazzüldür. Tegazzül, 5-12 beyit arasında değişir. Kasidenin başında ya da sonunda yer alabilir. Bu bölüm her kasidede bulunmayabilir.
• Beşinci bölüm fahriyedir. Şair bu bölümde de kendisini över. Kasidenin son bölümü duadır. Bu bölümde önceki beyitlerde övgüsü yapılan kişi için dua edilir. 
•  Kasideler, nesib bölümünde ele alınan konuya göre göre kaside-i bahariyye, kaside-i ramazaniyye, kaside-i hammamiyye olarak adlandırılır. Uyaklarına göre r harfi ile bitiyorsa kaside-i raiyye, l harfiyle bitiyorsa kaside-i lamiyye, m harfiyle bitiyorsa kaside-i mimiyye diye anlandırılır. Rediflerine göre de, tevhid, münacaat, methiye diye bölümlenir. 
• Kasidenin en güzel beyiti “beyt-ül kaside”dir. 
• Şairin adının geçtiği beyite ise “taç beyit” denir. Diğer şekil özellikleri gazele benzer.

Divan Edebiyatındaki Kasidenin Yapı Özellikleri İle Tanzimat Edebiyatındaki Farklılıklar (Tablo)