Türk Edebiyatının Dönemlere Ayrılmasında Etkili Olan Özellikler Nelerdir?

Türk Edebiyatının Dönemlere Ayrılmasında Etkili Olan Özellikler Nelerdir?

• Dil anlayışı
• Dini hayat
• Kültürel farklılaşma
• Sanat anlayışı
• Coğrafya değişimi
• Lehçe ve şive ayrılıkları

KISACA TÜRK EDEBİYATI DÖNEMLERİ

Başlangıcından zamanımıza kadar yüzyıllar boyunca süren edebiyat tarihimizi belli devirlere ayırmak zorundayız. Türk tarihinde esaslı iki dönüm noktası vardır: Bunlar, Türk tarihinin akışını değiştirmiş ve yeni devirlerin başlangıcı olmuştur. Bu dönüm noktalarından biri İslam dinin kabulü, öteki de Batı’ya dönüş hareketidir. Birincisinde Türkler, yeni dinin birleştirici özelliği içinde, Doğu uygarlığı dediğimiz İslam uygarlığının kurulup gelişmesinde edebiyatfatihi başlıca etken olmuştur. İkincisinde ise, Batı uygarlığını siyasal, sosyal, kültürel ve ekonomik birçok olayların baskısı altında benimsemeye koyulmuşlar ve çok çetin güçlüklerle karşılaşmışlardır. İşte Türk edebiyatı tarihini bu dönüm noktalarına göre devirlere ayırıyoruz:

1. İslâmiyet Öncesi Türk Edebiyatı

2. İslâmî Devir Türk Edebiyatı

3. Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı

1- İslâmiyet Öncesi Türk Edebiyatı

İslâmiyet Öncesi Türk Edebiyatı, Orta Asya coğrafyasında, başlangıcı kesin tarih­lerle belirlenemeyen ve X. yüzyıla kadar sü­ren dönemdir. Bu dönem edebiyatı iki kolda gelişmiştir.

a) Sözlü edebiyat: Sözlü olarak yayılan ürünlerin oluşturduğu edebiyattır. Çeşitli Türk boylarında şaman, baksı, kam, oyun adı verilen sanatçılar tarafından kopuz eşli­ğinde söylenen koşuklar, ölen bir kişinin ar­dından söylenen ağıtlar, destanlar, atasözle­ri vb. sözlü edebiyatın ürünleri arasındadır.

b) Yazılı edebiyat: Yazıya aktarılan ürünlerin oluşturduğu edebiyattır. Edebî de­ğer taşıyan ilk yazılı metinler VIII. yüzyılda oluşturulan, Göktürklere ait Orhun Abideleri (Göktürk Kitabeleri)dir.

2-İslâmî Devir Türk Edebiyatı

X. yüzyılın ikinci yarısından XIX. yüzyı­lın başlarına kadar devam eden bu dönem­de edebî eserlerde İslâm dininin etkisi görü­lür. İslâmî Devir Türk Edebiyatı iki koldan gelişme göstermiştir:

1. Klâsik Türk edebiyatı (gazel, kaside, mesnevi…)

2. Halk edebiyatı:

a. Anonim halk edebiyatı (mani, türkü, ninni, tekerleme…)

b. Dinî-tasavvufî halk edebiyatı (ilahi, nefes, devriye, şathiye, nutuk..)

c. Âşık tarzı halk edebiyatı (koşma, semai, varsağı, ağıt)

3-Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı

XIX. yüzyılın ortalarından itibaren siyasî bir hareket olan Tanzimat'ın ilanıyla başlayan ve günümüze kadar etkisi devam eden dö­nemdir. edebiyatfatihi Bu dönemde edebiyatımız gazete çevresinde gelişen roman, hikâye, makale, deneme, eleştiri gibi birçok yeni türle tanıştı.

Batı uygarlığının etkisinde gelişen Türk edebiyatını altı bölümde inceliyoruz:

1. Tanzimat Edebiyatı

2. Edebiyatıcedide (Servetifünun Edebiyatı)

3. Fecriati Edebiyatı

4. Millî Edebiyat

5. Millî Mücadele Dönemi Edebiyatı

6. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı