MEHLİKA SULTAN ŞİİRİNDEKİ SEMBOLİK ANLAMLAR

Reklamlar

Yahya Kemal’in Mehlika’sı Bize Ne Anlatıyor?

 YAZAR:Arife Haskuka

Böyle bir konu hakkında pek çok şey yazılabilir. Araştırma deyin, şiir tahlili deyin, deneme deyin. İster ilmî olsun ister edebî. Önemli olan Yahya Kemal Beyatlı gibi Edebiyatımızın pek değerli bir şahsiyetin, insanın dünyevi hayattaki mücadelesini şiire aşk konusu vasıtasıyla ustalıkla aktarmasını anlamaktır. “Mehlika Sultan”  şiirinin tahliline geçmeden önce, Yahya Kemal’in şiir dünyasına kısaca bir göz atalım.

Bilindiği gibi, Yahya Kemal’deki sanatçı kişiliğinin en belirgin tarafı şiire ve kendi şairliğine duyduğu saygıda görülür. Zira “Şiir benim namusumdur!” cümlesini kuran biri, onun için şiirin ne demek olduğunu zaten bize en güzel bir şekilde anlatıyor. Mükemmeliyeti bir ilke olarak benimseyen üstat, başından beri az ve öz yazmak, sanatta acelesiz ve vefalı olmak gerektiğini söyler.

Yahya Kemal, yazılan değil, söylenen şiir peşindedir. Hatta bu nedenle Tevfik Fikret’in sanatını “Söylemiş ve dinlenen bir şiir değil de bilakis, yazılan ve okunan bir şiir” sözleriyle yargıladığı da görülür. Kısacası şiirlerinin kitaplarda değil, dillerde olmasını ister. Şiirlerinde çoğu zaman mekândan kaçmış, masala sığınmış görülür. Soyut ve müphem birkaç kelimeyle bizi masal âlemine çeker. Örneğin “Mehlika Sultan”, “Leylâ”, “Güftesiz Beste” gibi şiirlerinde doğrudan doğruya masal motiflerini kullanmaktan başka, diğer şiirlerine de masalımsı bir hava vermiştir.

Yahya Kemal, Nedim’in “Sözü az söyle, güzel söyle” fikrine candan bağlıdır. Kendisine göre şiirde söylenenden çok, söyleyiş önemlidir. Bunun beraberinde “Musikiden başka türlü bir musikidir… Şiirde nefes ve ses iki esaslı unsurdur. Mısranın ayakları yerden kopmazsa ve uçmazsa, kulağı bir ses gibi doldurmazsa, halis şiir değildir” iddiasını öne sürmüştür.

Ve “Mehlika Sultan”…

Mehlika Sultan'a âşık yedi genç

Gece şehrin kapısından çıktı:

Mehlika Sultan'a âşık yedi genç

Kara sevdalı birer âşıktı.

Bir hayâlet gibi dünya güzeli

Girdiğinden beri rü'yâlarına;

Hepsi meshûr, o muammâ güzeli

Gittiler görmeye Kaf dağlarına.

Hepsi, sırtında aba, günlerce

Gittiler içleri hicranla dolu;

Her günün ufkunu sardıkça gece

Dediler: ''Belki bu son akşamdır''

Bu emel gurbetinin yoktur ucu;

Daimâ yollar uzar, kalp üzülür:

Ömrü oldukça yürür her yolcu,

Varmadan menzile bir yerde ölür.

Mehlika'nın kara sevdalıları

Vardılar çıkrığı yok bir kuyuya,

Mehlika'nın kara sevdalıları

Baktılar korkulu gözlerle suya.

Gördüler: ''Aynada bir gizli cihân…

Ufku çepçevre ölüm servileri.''

Sandılar doğdu içinden bir ân

O, uzun gözlü, uzun saçlı peri.

Bu hâzin yolcuların en küçüğü

Bir zaman baktı o viran kuyuya.

Ve neden sonra gümüş bir yüzüğü

Parmağından sıyırıp attı suya.

Su çekilmiş gibi rü'yâ oldu!

Erdiler yolculuğun son demine;

Bir hayâl âlemi peydâ oldu

Göçtüler hep o hayâl âlemine.

Mehlika Sultan'a âşık yedi genç

Seneler geçti, henüz gelmediler;

Mehlika Sultan'a âşık yedi genç

Oradan gelmeyecekmiş dediler!

Yahya Kemal Beyatlı

Görüldü gibi şiir dokuz dörtlük, otuz iki mısradan oluşmaktadır… İlk okunduğunda şiirin teması bir aşk hikâyesinden ibarettir. Mehlika Sultan’ı rüyalarında gören yedi genç, âşık olup iflah olmaz hale gelirler. Böylece Kaf Dağı’nın ardında bulunduğu rivayet edilen Mehlika Sultan’ı bulmak için yola çıkarlar. Yol bitmek bilmez. Gençler ümitlerini kaybetmeden, durmadan yürürler. Mehlikalarına kavuşacaklardır, öyle zannederler. Ne var ki yolda bir kaya kuyuyla karşılaşan gençler, kuyudaki suya bakarlar. İçlerinden en küçüğü parmağındaki gümüş yüzüğü çıkarıp suya atar. Su bir rüya olup, hayal âlemine dönüşür. Gençler o aleme göçüp bir daha geri dönmemek üzere ortadan kaybolurlar.

Şu halde şiir, bize konusu aşk olan manzum bir hikâyeyi, masalı anlatmaktadır. En azından şiirin birinci zemini bunu göstermektedir. Ancak bir dörtlük var ki hem şiirin kronolojisini bozuyor, hem de içinde bize asıl anlatılmak isteneni barındırıyor:

“Bu emel gurbetinin yoktur ucu;

 Daimâ yollar uzar, kalp üzülür:

 Ömrü oldukça yürür her yolcu,

Varmadan menzile bir yerde ölür.”

               İyi bir göz, yukarıdaki mısralarda bulunan alegorik unsurları rahatlıkla görebilir. Üstat, “Emel gurbeti” derken, aslında insanoğlunun hayattaki isteklerinin sürecini anlatmak istiyor. Beraberinde, bu süreçte insanın her olumsuzluğa rağmen yola devam edişini, sonunda ölüme teslim oluşunu anlatıyor.

               Şiirdeki alegorik unsurları listeleyecek olursak, şiirdeki :

              

·         Yedi genç: İnsanoğlu

·         Mehlika Sultan: İnsanın arzu ve istekleri

·         Mehlika Sultan’a duyulan aşk: İnsanın istek ve arzularına ulaşma ihtirası

·         Emel gurbeti: Hayatın kendisi

·         Kuyu: Ölüm veya kabir

·         Gümüş yüzük: İnsanın maddiyata verdiği önem

·         Hayal âlemi, rüya: Ahiret, uhrevi dünya

               Şimdi; şiiri bu alegorik unsurların doğrultusunda inceleyecek olursak, Yahya Kemal’in şiiri altında nasıl bir fikir sisteminin yattığını rahatlıkla görebiliriz.

               İnsanoğlu hayata geldikten sonra istekleri de başlar. Fıtratında olan bir şeydir ya, sürekli memnuniyetsizdir. Hayat denen zorlu yolda, istekleri ve arzuları peşinden gider. Çoğu kez isteklerine kavuşamaz, ancak hep ümitlidir. Yola devam eder… Her türlü engeli aşar, yine de istek ve arzularının sonu yoktur. İstediği noktaya varacağını sanırken, sona gelir. Hayatın belki de en büyük, inkâr edilemez gerçeği olan ölümle karşılaşır. Ve maddiyatı dünyada bırakıp, ahrete göçer.

               Yukarıda da söylendiği gibi, apaçık görülmektedir ki Yahya Kemal’in şiirleri altında yatan büyük bir dünya var. Kitaplarda durması değil, dillerde dolanması değer şiirler…

yazı kaynağı:sanatalemi.net