BİRYAY 11.SINIF EDEBİYAT 164-169.SAYFA CEVAPLARI(GÜNCELLENDİ)

Reklamlar

11. Sınıf Edebiyat Kitabı Cevapları  Milli Edebiyat Döneminde Sade Dil ve Hece Ölçüsüyle Yazılmış Şiir Sayfa 164-169

IV. Ünite: MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ

SAYFA 164

a. Sade Dil ve Hece Ölçüsüyle Yazılmış Şiir

Hazırlık

1. “Vatan sevgisi”yle ilgili duygularınızı belirtiniz.

2. Hece ölçüsünün İslamiyet Öncesi Türk Edebiyat Dönemi ile bağlantısını açıklayınız.

Hece ölçüsü Türk şiirinin milli ölçüsüdür. İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı Döneminde hece ölçüsü kullanılmıştır. İslamiyet’ten sonra İslamiyet’in Türkler tarafından kabul edildiği ilk döneme baktığımızda hece ile aruzun bir arada kullanıldığını görüyoruz. Sonraki dönemlerde divan edebiyatında Arap ve Fars edebiyatlarının etkisiyle aruz ölçüsü kullanılmış. Halk edebiyatında hece ölçüsü kullanılmıştır.

1. metin

CENGE GİDERKEN

Ben bir Türk’üm dinim, cinsim uludur,

Sinem, özüm ateş ile doludur,

İnsan olan vatanının kuludur,

Türk evladı evde durmaz; giderim!

Yaradan’ın Kitab’ını kaldırtmam,

Osmancığın bayrağını aldırtmam,

Düşmanımı vatanıma saldırtmam,

Tanrı evi viran olmaz; giderim!

Bu topraklar ecdadımın ocağı,

Evim, köyüm hep bu yerin bucağı,

İşte vatan! İşte Tanrı kucağı!

Ata yurdun evlat bulmaz; giderim!

Tanrı’m şahit, duracağım sözümde,

Milletimin sevgileri özümde,

Vatanımdan başka şey yok gözümde,

Yâr yatağın düşman almaz; giderim!

Ak gömlekle gözyaşımı silerim.

Kara taşla bıçağımı bilerim.

Vatanımçün yücelikler dilerim.

Bu dünyada kimse kalmaz; giderim!

Mehmet Emin Yurdakul

Türk Sazı

 CENGE GİDERKEN ŞİİRİ AÇIKLAMASI İÇİN TIKLAYINIZ

Okuduğunuz şiiri ahenk öğeleri yönünden inceleyerek tespitlerinizi aşağıya yazınız.

Ses tekrarları : ulu, dolu, kulu (Örnek olarak ilk dörtlükten alınmış, dize sonlarındaki ses tekrarları) Sözcük tekrarı var. Her dörtlüğün sonunda “giderim” sözcüğü tekrar edilmiş.

Redif  :ilk dörtlükte–dur,  ikinci dörtlükte –dırtmam, dördüncü dörtlükte –ümde …  Her dörtlüğün son dizesinde –maz giderim rediftir. Rediflere yer verilmiş. 

Ölçü   : Hece ölçüsü

Uyak düzeni : aaab, cccb, dddb, eeeb…

a) Okuduğunuz şiiri, Servet-i Fünûn Dönemi şiirlerinden biriyle ses ve söyleyiş özel­liği yönünden karşılaştırıp farklılıkları sıralayınız.

Mehmet Emin Yurdakul’un Cenge Giderken şiirini Servet-i Fünun şiirleriyle karşılaştırırsak

Cenge Giderken şiirinde sade bir dil kullanılmıştır. Servet-i Fünun şiirlerinde örneğin Elhan-ı Şita (Cenap Şahabettin)’da ağır ve sanatlı bir dil kullanılmış. Cenge Giderken şiirinde halk şiirinden esinlenme var. Halk şiiri nazım şekli olan koşma tarzı uyak düzeni ve 11’li hece ölçüsü kullanılmış. Koçaklamalara benzer yiğitçe bir söyleyiş görülüyor.  Şair halk söyleyişini vermeye çalışmış. Şair, imgelere yer verse de aşırı sanat yapma endişesi yok. Milli duyguyu yansıtmaya çalışmış, toplum için sanat anlayışıyla yazmış şiiri. 

Elhan-ı Şita şiirinden bahsederek Servet-i Fünun şiirlerinin özelliklerini ortaya koyacak olursak Cenap Şahabettin, karın yağışıyla ilgili duygularını ortaya koyuyor.  Bireysel bir konu işlenmiş, dil ağır ve sanatlı, aruz ölçüsü kullanılmış, karamsar, duygulu bir söyleyiş var. Elhan-ı Şita şiirinde hayal unsurları oldukça fazla yer alıyor. Elhan-ı Şitâ şiiri serbest müstezat nazım şekliyle yazılmıştır.

Tan yeri atmadan şafak sökende

Düşmanın üstüne hörelenmeli

Düşman kalkan alıp kılıç çekende

Yiğit on beş yerinden yaralanmalı

Köroğlu

b) Köroğlu’na ait dörtlükteki kahramanca söyleşiyi Mehmet Emin’in şiirinde hissedi­yor musunuz? Belirtiniz.

Kahramanca söyleyiş Mehmet Emin’in şiirinde hissedilmektedir. Mehmet Emin Yurdakul’un şiirinde halk ozanlarınkine yakın bir söyleyiş görülüyor.

SAYFA 165

a. Köroğlu’nun şiiri; halkın kullandığı sade dille, halk söyleyişlerini ve halkın zevkini dile getiren bir şiirdir. Bu özellikleri yönünden Mehmet Emin’in şiirini değerlendiriniz.

M. Emin, Cenge Giderken şiirinde halkın kullandığı dille vatan sevgisini dile getirmiştir. Şair, içten bir anlatımla milli duyguları yansıtmıştır.

ç. Köroğlu’nun şiirleriyle Mehmet Emin’in şiirini ses ve ritim yönünden karşılaştırınız. Sonuçları kısaca belirtiniz.

Köroğlu’nun şiiri hece ölçüsüyle abab uyak düzeniyle yazılmış.( Koşma nazım şekli, koşmanın ilk dörtlüğü) Cenge Giderken şiiri hece ölçüsüyle aaab, cccb uyak düzeninde koşma nazım şekliyle yazılmış. Köroğlu’nun şiirinde yarım uyak ve redif kullanılmış. Cenge Giderken şiirinde genelde tam uyak var, son dizelerde redif var. Köroğlu’nun şiirinde kahramanca bir üslup görülüyor. Cenge Giderken şiirinde coşkulu bir söyleyiş var. İki şiirinde dili sadedir.

İkinci Kişi

Bazı karşıma çıkıyorsun,

Tanımayacak gibiyim seni,

Gel, biraz konuşalım, diyorum.

Cevap vermiyorsun.

Cahit Külebi

d. Modern şiirle ilgili bilgilerinizden de yararlanarak Cahit Külebi’nin yukarıdaki şii­rinde nasıl bir söyleyişin olduğunu belirtiniz. “İkinci Kişi” şiirinin bu özelliğinden yararlana­rak “Cenge Giderken” şiirinin söyleyiş özelliğini belirleyiniz.

Cahit Külebi’nin “İkinci Kişi” adlı şiirinde günlük konuşma dili kullanılmış. Coşkulu, yiğitçe bir söyleyiş görülmüyor. Duygular düz bir şekilde ifade edilmiş. Cenge Giderken şiirinde ise destansı bir söyleyiş vardır.

1. a. “Cenge Giderken” adlı şiirdeki ritmik özellikleri (ölçü, durak, ses akışı, uyak) belirtiniz.

1.Dörtlük: -dur redif

-lu tam uyak

-maz giderim : redif

2.Dörtlük:

-dırtmam: redif

-al-: tam uyak

-maz giderim: redif

3. Dörtlük:

-ı : redif

-cağ : zengin uyak

-maz giderim : redif

Uyak düzeni: aaab, cccb, dddb….

4+4+3=11’li hece ölçüsü

a. Şiiri oluşturan birimleri ve bu birimlerin birbirleriyle yapı ve tema yönünden ilişkisini açıklayınız.

Mehmet Emin Yurdakul, Anadolu'dan Bir Ses -yahud- Cenge Giderken adlı şiiri 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı sırasında bir Türk askerinin ağzından kaleme almıştır. Şiirde vatan sevgisi, Türkçülük düşüncesi dile getirilmektedir.

1.Dörtlük: Türk olmanın önemi ve değeri

2.Dörtlük: Milletin vatanına ve dinine sahip çıkması

3.Dörtlük: Vatana bağlılık, vatan sevgisi

4.Dörtlük: Vatana bağlılık, düşüncelerdeki kararlılık

5.Dörtlük: Vatanın kalıcılığı, vatana sahip çıkmayı asla bırakmayacağı, vatan için her şeyi göze alacağı

Şiirde geçen imgeleri açıklayınız ve bunların kaynaklarını belirtiniz.

Tanrı evi (cami) Yaradanın kitabı (Kur’an) Ecdadımın ocağı (vatan) Osmancığın bayrağı	Türk İslam kültürü İslam kültürü Türklük Türklük, Türk tarihi

a. Şiirdeki ses, söyleyiş ve imgelerin özelliklerini belirleyiniz.

Şiirdeki imgeler, Türk kültürüne, tarihine ve İslam dinine ait kutsal değerleri işaret etmektedir.

b. Okuduğunuz şiirdeki ses ve söyleyiş özelliklerini ve imgeleri divan edebiyatı şiirin­den beğendiğiniz beyit örneğiyle karşılaştırınız. Benzerliklerini aşağıya yazınız.

Cenge Giderken şiirinin divan şiiriyle karşılaştırırsak

Cenge Giderken şiiri	Divan şiiri
Sade bir dil	Ağır, süslü bir dil
Hece ölçüsü	Aruz ölçüsü
İmgeler Türk tarihinden, İslam dininden	İmgeler Arap, İran edebiyatlarından, İslam dininden
Destansı bir söyleyiş	Genelde lirik, aşıkane bir söyleyiş
Toplumsal bir konu, milli duygular	Bireysel konular

2. a. Şiirin temasını bulunuz. Bu temanın evrensel olup olmadığını belirtiniz.

ŞİİRİN TEMASI: Vatan ve millet sevgisi Bu tema evrenseldir.

c. Şiirin teması ile Millî Edebiyat Dönemindeki öğretici metinlerden olan “Yeni Lisan” makalesi­nin teması arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

Milli değerlere önem verme bakımından ortak özelliği vardır.

3. Şiiri okurken neler hissettiğinizi açıklayınız.

4. Sınıfa getirdiğiniz koşma örneği üzerinde halk şiiri geleneğinin özelliklerini belirleyiniz. Daha sonra okuduğunuz şiiri, halk şiiri geleneğiyle karşılaştırınız. Benzer ve farklı yönlerini sıralayınız.

Halk şiiri geleneğinin özellikleri

Halkın dili ile yazılır.

Halktan kişilerin duyguları dile getirilir.

Hece ölçüsü ile yazılır.

Dörtlük halinde ve genellikle yarım uyaklı yazılır.

Söz sanatlarına ve süslü anlatıma önem veril­mez.

Cenge Giderken şiiri, büyük oranda halk şiiriyle benzerlik gösterir.

5. Servet-i Fünûn Dönemine ait okuduğunuz bir şiirle “Cenge Giderken” şiirini ses, ritim, tema, dil ve anlatım yönünden karşılaştırınız. Benzer ve farklı yönleri tahtada sıralayınız.

Elhan-ı Şita şiirinde sesler temayla uyumlu biçimde kullanılmış, şiirde musikiyi andıran bir ses ahengi oluşmuştur. Elhan-ı Şita şiirinde aruz ölçüsü kullanılmıştır.

Cenge Giderken şiirinde ise ses ahen­gi yalnızca uyak ve redifle sağlanmıştır. Hece ölçüsü kullanılmıştır. Cenge Giderken'in destansı bir söyleyişi vardır.

a. Grup olarak hazırladığınız Mehmet Emin Yurdakul, Ali Canip Yöntem, Rıza Tevfik Bölükbaşı hakkındaki bilgilerinizi arkadaşlarınıza aktarınız.

b. Hakkında edindiğiniz bilgiler ve okuduğunuz şiirinden yola çıkarak Mehmet Emin Yurdakul’un fikrî ve edebî yönü hakkındaki düşüncelerinizi aşağıya yazınız.

MEHMET EMİN YURDAKUL (1869 - 1944)

1869’da İstanbul’da doğan Mehmet Emin Yurdakul, çeşitli memurluklar­da çalışmış (müdürlük, valilik), milletvekilliği yapmış­tır.

Türkçülük akımını benimsemiş, Türk Yurdu dergi­sinin kurucuları arasına katılmıştır.

Şiire Servet-i Fünun Döneminde başlamıştır. 1897 yılında Türk - Yunan Savaşı nedeniyle yazdığı Cenge Giderken adlı şiirini Asır gazetesinde yayım­lamıştır. Bu şiirle hem millî duyguları dile getirmiş, hem de hece ölçüsüyle şiir yazma eğilimini başlat­mıştır. Aynı zamanda Millî Edebiyat akımının oluş­masına da önderlik etmiştir:

"Ben bir Türk’üm dinim cinsim uludur

Sinem, özüm ateş ile doludur

İnsan olan vatanının kuludur

Türk evlâdı evde durmaz, giderim"

Sade bir dili vardır.

Şiirlerinin tamamını hece ölçü­süyle yazmıştır.

Milliyetçi ve halkçı bir şairdir.

Duygularını büyük bir coşkuyla dile getirmiştir.

Şiiri, düşüncelerini açıklamanın bir aracı saymıştır.

Uyarıcı - öğretici (didaktik) şiirler yazmıştır.

Türk şairi, millî şair diye anılır.

Mehmet Emin Yurdakul’un eserleri şunlardır:

Şiir:

Türkçe Şiirler, Tan Sesleri, Turan’a Doğru, Ey Türk Uyan, Türk Sazı, Ordunun Destanı, Ankara,

Mustafa Kemal, Dicle Önünde, Hasta Bakıcı Hanımlar, Zafer Yolunda

c. Şairin yaşadığı dönemdeki düşüncelerinin, yaşayışının şiire yansıyıp yansımadığını açıklayınız.

Mehmet Emin Yurdakul, Türkçülük düşüncesine sahiptir. O dönemde diğer fikir akımlarının önemi azalmış, Türkçülük akımı daha etkili olmuştur.  Şairin Türkçülük ve vatan, millet sevgisini dile getirdiği şiirleri, halkın anlayabileceği bir dille de yazıldığı için ses getirmiştir.

SAYFA 166:

2. metin

KELEBEK

Mavi bir gölge uçtu pencereden;

Baktım, avare bir küçük kelebek!

Yaramaz geldi kim bilir nereden?..

Belli yorgundu; bir veremli çiçek

Gibi serpildi lambanın yanına;

Bir duman uçtu, gitti titreyerek...

Anladım kıydı yavrucak canına

Söyle ey mavi gölge, söyle eğer

Bir ölümden de çok fenaysa bana,

Şu karanlık, şu kimsesiz geceler?..

Ali Canip Yöntem

Genç Kalemler dergisi

Okuduğunuz şiiri ahenk öğeleri yönünden inceleyiniz. Tespitlerinizi aşağıya yazınız.

Ses tekrarları :  penc-ere-den, n-ere-den (-ere: zengin uyak –den: redif) kelebek, çiçek

Kelime tekrarları da var “söyle ey mavi gölge, söyle eğer…. şu karanlık, şu kimsesiz geceler”

Redif    :-den : redif

Uyak düzeni : aba, bcb, cdc, d

1. a. Okuduğunuz şiiri, Servet-i Fünûn Dönemi şiiriyle ses ve söyleyiş yönünden karşılaştırınız. Sonuçları sıralayınız.

Kelebek şiiri, Batı edebiyatından gelen terza-rima nazım şekliyle yazılmıştır. Bu nazım şekli edebiyatımızda önce Servet-i Fünun döneminde kullanılmıştır. Şiirde söyleyiş ve anlam bütünlüğü görülmektedir.  “Avare küçük kelebek, yaramaz, uçtu” sözcükleri kelebeğin ölmeden önceki durumunu, “bir duman uçtu, gitti titreyerek, karanlık, kimsesiz geceler” ifadeleri kelebeğin ölümü ve ölümünden sonraki durumunu ortaya koymakta böylece söyleyiş ve anlam bütünlüğü sağlanmaktadır. Bir benzerlik de bireysel bir konunun dile getirilmesi.

Dil bakımından Servet-i Fünun şiirinden farklıdır. Bu şiirin dili sadedir. Servet-i Fünun şiirinin dili ağırdır.

b. Okuduğunuz şiirde ses ve söyleyiş yönünden halk şiiri ve modern şiirin hangi etkilerini gör­düğünüzü açıklayınız.

Açık, sade ve yalın bir dille yazılmış olması

2. a. Okuduğunuz şiirde ritmin özelliklerini (ölçü, durak, ses akışı, uyak) belirtiniz.

Hece ölçüsüyle ve 6+5 duraklı yazılmıştır

Örüşük uyak düzeni vardır.

Genellikle tam uyak kullanılmış

b. Şiiri oluşturan birimleri ve bu birimlerin birbirleriyle yapı ve tema yönünden ilişkilerini açıkla­yınız.

Birinci bent: Mavi bir kelebeğin pencereden içeri girmesi

İkinci bent: Kelebeğin lambaya değip ölmesi

Üçüncü bent ve son dize: Şairin bu ölüm ile kendi yalnızlığını ve gecelerinin hüznünü hatırlaması

Bentler arasında yapı bakımından bir ses akışı var. Uyaklar bütün bentleri birbirine bağlıyo. Kelebe­ğin içeri girip uçması, lambaya değip ölmesi ve şai­rin duyguları anlamsal bir akış halinde sıralanmış.

Şiirde geçen imgeleri aşağıdaki tablonun ilk sütununa yazınız. Bu imgelerin hangi edebiyat dönemine ait olduğunu belirtiniz.

	İMGELER
bir veremli çiçek mavi bir gölge avare bir kelebek karanlık, kimsesiz geceler	Millî Edebiyat Servet-i Fünun Milli Edebiyat Servet-i Fünun

3. Okuduğunuz şiiri ses, söyleyiş ve imgeler yönünden divan edebiyatı şiirinden beğendiğiniz bir beyitle karşılaştırınız. Hangi şiirin, bu özellikler yönünden yalın olduğunu nedenleriyle birlikte açıklayınız.

Divan şiirine göre daha sade ve yalındır.

4. a. Şiirin temasını bulunuz. Bu temanın evrensel olup olmadığını belirtiniz.

Şiirde “yalnızlık” teması işlenmiş, “yalnızlığın ölümden acı” olduğu dile getirilmiş. Bu tema evrenseldir.

b. Şiirin temasının dönemin sosyal hayatında yaşananlarla ilişkisini açıklayınız.

Şiirin teması dönemin sosyal hayatını yansıtmıyor. Bireysel bir duyguyu dile getiriyor. Şiir tema olarak Servet-i Fünun sanatçılarının şiirlerinde işledikleri temalarla benzerlik gösteriyor.

5. Şiirin size hissettirdiklerini açıklayınız.

Şiirde şair, ruh halini, karamsarlığını, yalnızlığını kelebeğin ölümüyle bağlantı kurarak yansıtmak istemiştir.

“Terzarima” nazım biçimi hakkında edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınıza aktarınız.

TERZARİMA

· Üçer mısralık bentlerden oluşan bir nazım şeklidir. Bentlerin sayısı sınırlı değildir.

· İlk kez İtalyan edebiyatında kullanılmış, bizde ise Servetifünûn edebiyatı döneminde kullanılmıştır. İlk defa Tevfik Fikret tarafından kullanılmıştır.

· Uyak düzeni şöyledir: aba, bcb, cdc, ded, e…

SAYFA 167

Okuduğunuz şiiri aşağıdaki özelliklere göre inceleyiniz. Şiirin hangi geleneğin ürünü olduğunu söyleyiniz.

	Özellikler	Nazım şeklinin adı	Ait olduğu gelenek
Bentlerin dize sayısı	3	Terza-rima	Servet-i Fünun
En son birim	Tek dize	Terza-rima	Servet-i Fünun
Uyak düzeni	Aba bcb cdc d	Terza-rima	Servet-i Fünun

11. “Kelebek” şiirini, Fecr-i Âtî Dönemine ait kitabınızda verilen “Gurbet Geceleri”, Servet-i Fünûn Dönemine ait “Elhân-ı Şitâ” adlı şiirlerle ses, ritim, tema, yapı, dil ve anlatım yönünden karşılaştırınız. Benzer ve farklı yönleri tahtada sıralayınız.

a) Hakkında edindiğiniz bilgilerden ve kitabınızda okuduğunuz şiirinden hareketle Ali Canip Yöntem’in fikrî ve edebî yönü hakkında düşüncelerinizi aşağıya yazınız.

ALİ CANİP YÖNTEM (1887 - 1967)

• · İstanbul'da doğmuş, öğrenimini İstanbul'da ve Selanik'te yapmıştır. Bir süre edebiyat öğretmenliği, müfettişlik, öğretim görevliliği ve milletvekilliği yap­mıştır.
• · Selanik Hukuk Fakültesinde okurken, İstanbul’da kurulmuş olan Fecr-i Atî Encümen-i Edebîsi’nin de muhabir üyeliğini yapmış, Servet-i Fünun dergisinde şiirler ve makaleler yayımlamıştır.
• · 1911'de Genç Kalemler dergisinin başyazarlığını kabul ederek Ömer Seyfettin ve Ziya Gökalp ile bir­likte “Yeni Lisan”ı açıklamaya çalışmıştır.
• · Aruzla şiir yazmış, daha sonraları aruzu bırakarak heceyle şiirler yazmıştır.
• · Heceyle yazdığı şiirleri, okul kitapları ve edebiyat ta­rihi araştırmalarıyla tanınmıştır.

Ali Canip Yöntem’in eserleri şunlardır:

Geçtiğim Yol (şiir)

Milli Edebiyat Meselesi ve Cenap Bey’le Münakaşalarım (Makale - İnceleme)

b) Şairin düşüncelerinin, yaşayışının şiire nasıl yansıdığını açıklayınız.

Sanatçı, daha edebiyatla ilgili tartışmalarıyla tanınmıştır. Şiirde bireysel temaları işlediği görülüyor. Genç Kalemler dergisini çıkaranlar arasında yer alan sanatçı, Türkçülük ve Yeni Lisan hareketinin öncülerindendir.