Şiirde Söz Sanatı Bulma, Örnekleri

Söz sanatları diğer adıyla edebi sanatlar şiirde anlam inceliği sağlama, şiiri estetik hale getirme, anlatım derinliği sağlama bakımından çok önemlidir. Bu yazımızda çeşitli şairlerin şiirlerindeki söz sanatlarını bulup açıkladık... edebiyatfatihi.net



ŞİİRDEN SÖZ SANATLARI BULMA ÖRNEKLERİ

1.ÖRNEK

Tabiplerde ilâç yoktur yarama
Aşk deyince ötesini arama
Her nesnenin bir bitimi var ama
Aşka hudut çizilmiyor Mihriban.

Abdürrahim Karakoç'a ait olan "Mihriban" şiirinin bu dörtlüğündeki "Lambada titreyen alev üşüyor , şaştım kara bahtın tahammülüne" dizelerinde  teşhis (kişileştirme) sanatı vardır.

2.ÖRNEK

"Marmara’da her yelken

 uçar gibi neşeli"

Bu dizede  geminin bir parçası olan “yelken” söylenmiş, bütün “yelkenli gemi” kastedilerek ad aktarması(mecaz-ı mürsel) sanatı yapılmıştır. Ayrıca yelkene insani özellik verilerek teşhis sanatı yapılmıştır.

3.ÖRNEK

O çay ağır akar, yorgun mu bilmem? 

Mehtabı hasta mı, solgun mu bilmem? 

Yaslı gelin gibi mahzun mu bilmem? 

Yüce dağ başında siyah tül vardır.

Rıza Tevfik Bölükbaşı'nın özlem dolu şiiri Uçun Kuşlar adlı şiirden alınan bu dizelerde "çay ve mehtap" kişileştirilerek teşhis (kişileştirme)yapılmıştır. Ayrıca "yaslı gelin gibi mahzun mu bilmem" dizelerinde teşbih(benzetme), "yüce dağ  başında siyah tül vardır" dizesinde ise bulut siyah tüle benzetilmiş ama söylenmemiştir, bu yüzden istiare sanatı vardır.

4.ÖRNEK

Ey benim sarı tamburam,
Sen ne için inilersin?
İçim oyuk, derdim büyük
Ben onun’çün inilerim.

(Tasavvufi bir şiirden alınan bu dörtlükte ilk dize ey denilerek "nida" (seslenme) sanatı,

"Sen ne için inilersin" dizesinde ise istifham sanatı vardır.

Üçüncü dizede  “içim oyuk” ifadesi ile hem tamburanın içinin oyuk yani boş olduğu  hem de üzüntülü, kederli olması anlamı kastedilir. Buradaki kederli olma, ıstırap çekme mecazi anlamdır. Bu sebeple kinaye sanatı vardır.

www.edebiyatfatihi.net

5.ÖRNEK

Saçma ey göz eşkten gönlümdeki odlare su
Kim bu denlü dutuşan odlara kılmaz çâre su

                                                              Fuzuli

Söz sanatları bakımından oldukça zengin olan Fuzuli'nin Su Kasidesi'nin ilk beyitinde de yoğun sanatlı anlatım göze çarpıyor. İlk beyitteki edebi sanatlar şöyledir:

• Bir organ olan "göz "e kişilik verip ona hitap edilerek teşhis;
• göz'e seslenirken "ey" ünle­mi kullanılarak nida;
• yüreğindeki acılar, "ateş"e benzetilerek açık İstiare vardır. 
• "Eşk" yani saçılan gözyaşları, ateşe sıkılan alelade suya benzetilerek benzetme yönü ve benzetme edatı verilmediği için Teşbih-i Müekke de (Buna Teşbih-i Belîg de denir.) 
• Dökülüp saçılan gözyaşları, bir amaca, yani gönüldeki ateşleri dindirme, söndürme sebebine yönelik akıtıldığı ifade edilerek bir gerçek, güzel bir sebebe bağlanmak suretiyle hüsn-i ta'lîl;
•  "od" ve "su" kelimeleri anlam zıtlıkları düşündürülerek uyumlu bir biçimde bir araya getirilmesiyle tezâd sanatı vardır.

6.ÖRNEK

Şu karşıma göğüs geren
Taş bağırlı dağlar mısın?

"Taş bağırlı" ifadesinde kinaye sanatı yapılmıştır.

7.ÖRNEK

Gök masmavi bu sabah,
Güzel şeyler düşünelim diye.
Yemyeşil oluvermiş ağaçlar,
Bulutlara hasretinden.

Şair bu dizelerde göğün mavi, ağaçların yemyeşil olmasını başka bir sebebe bağlayarak hüsn-i talil sanatı yapmıştır. Hüsn-i talil bir olayın gerçek sebebini bir yana bırakarak olguyu başka bir sebebe bağlama sanatıdır.

8.ÖRNEK

Ağır, ağır çıkacaksın bu merdivenlerden,

 Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak, 

Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak...

                                                   (Ahmet Haşim)
Merdiven – İnsan hayatı merdivene benzetilmiş (açık istiare)
Bir yığın yaprak – insanın anıları (açık istiare)

9.ÖRNEK

Nâm ü nişane kalmadı fasl-ı bahârdan
Düşdü çemende berk-i diraht i'tîbârdan

(Günümüz Türkçesi: Bahar mevsiminden eser kalmadı; ağaç yaprağı bahçede itibardan düştü, dalından kopup yere serildi.)

Bir örnek de divan edebiyatından verelim.

(Ağaç yaprağı itibardan düştü denilerek "teşhis"; bahar,ağaç yaprağı,bahçe,dal sözcükleri birbiriyle ilişkili olduğu için tenasüp (uygunluk) sanatı vardır.

10.ÖRNEK:

Aramazdık gece mehtabı yüzün parlarken
Bir uzak yıldıza benzedi güneş sen varken.

İnsan çok sevince abartabiliyor bazen :)  Bu dizelerde de şairimiz, sevdiği kişiyi ve ona duyduğu sevgiyi epey abartarak mübalağa sanatı yapmıştır.

✋FARKLI ŞİİRLERDEN ÖRNEKLER DEVAM EDECEK...