Tanzimat Dönemiyle birlikte gazete çevresinde kültür ve edebiyatımıza giren öğretici metin türleri hangilerdir ?

Tanzimat Dönemiyle birlikte gazete çevresinde kültür ve edebiyatımıza giren öğretici metin türleri hangilerdir ?

Makale, eleştiri , fıkra  


ek bilgiler aşağıda...

TANZİMAT DÖNEMİNİN ÖĞRETİCİ METİNLERİ

     Tanzimat edebiyatında gazetelerle birlikte öğretici metinler yapı değiştirmiş, Batılı öğretici metinler edebiyatımıza kazandırılmıştır. Tanzimat döneminde Şinasi, Namık Kemal’le başlayan gazetecilik çok gelişmiş ve gazete etkili bir iletişim aracı olmuştur. Bu gazetelerde makale, fıkra, deneme, tenkit gibi öğretici metinlere de yer verildiğinden öğretici metinler gelişmiş.
Ayrıca anı, günlük, mektup gibi türler Tanzimat’ la birlikte önem kazanmış ve Batılı bir hüviyete bürünmüştür. Şunu da unutmamak gerekir ki bu dönemin bir çok edebi türünde öğreticilik hakimdir.

Bu dönem öğretici metinlerin başlıca özellikleri:

1. ⦁ Toplumsal konulara ve sorunlara yer verilmiştir.
2. ⦁ Hürriyet, eşitlik, kanun, bilim ve teknikle ilgili Batılı kavramlar konu olarak işlenmiştir.
3. ⦁ “Sanat, toplum içindir.” anlayışı benimsenmiştir.
4. ⦁ Öğretici metinler toplum için, toplumun anlayacağı bir dille yazılmıştır.
5. ⦁ Tanzimat Dönemi Edebiyatı öğretici metinlerinde ikilik yani eski-yeni, yerli-Batılı çatışması temada, dilde (Arapça, Farsça kelime ve kavramlarla-yeni kavramlar) ifade biçimlerinde varlığını hissettirmiştir.

Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatında belli başlı öğretici türler şunlardır

A.MAKALE

Tanzimat Dönemi’nde gazete ile birlikte edebiyatımıza girmiştir.

• ⦁ Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi: İlk makale sayılır. Bu makale Şinasi tarafından yazılmıştır.
• ⦁Lisan-ı Osmanînin Edebiyatı Hakkında Bazı Mülahazâtı Şâmildir Mukaddimesi:  Namık Kemal’in Tasvir-i Efkâr gazetesinde yayımlanan bu makalesinin Milli Edebiyat Dönemindeki dil anlayışını belirleyecek düzeyde bir içeriği vardır. Edebiyatın gerçek sorunları ilk kez dile getirilmiştir. Dil sadeleştirilmelidir, somutlaştırılmalıdır. Divan edebiyatı somut gerçekliği yansıtmaz görüşünü savunmuştur.
• ⦁ Şiir ve İnşa: Ziya Paşa tarafından Hürriyet gazetesinde yayınlanmıştır. Ulusal değerlere yönelmeli, halkın anlayabileceği bir dil kullanılmalıdır.

B.ELEŞTİRİ

⦁ Eleştiri türü edebiyatımıza Tanzimat’la birlikte geldi diyemeyiz. Tanzimat öncesinde de eleştiri türü vardır(taşlama ve hiciv); ancak Batılı anlamdaki eleştiri Tanzimat’la birlikte gelmiştir.

• Ziya Paşa Şiir ve İnşa adlı makalesinde eski edebiyatı eleştirir. Ancak daha sonraki Harabat adlı eserinin önsözünde “Şiir ve İnşa”daki görüşlerini reddeder.Namık Kemal, Ziya Paşa’nın “Harabat” adlı eserini eleştirmek için Tahrib-i Harabat’ı yazar. Daha sonrasında da Takip’i yazar.

  NOT: Ziya Paşanın “ŞiiR ve iNŞA” adlı makalesi hem eleştiri türüne hemde makale türüne örnek olarak gösterilebilir.

C. HATIRA(ANI) 

⦁ Bir kişinin yaşadığı ya da tanık olduğu olayları, sanat değeri taşıyan bir üslupla anlattığı yazılardır. Anıların değeri aslında, onu yazan kişiye göre değişir. Şüphesiz herkes anı yazabilir. Ancak sıradan bir kişinin yazdığı anılarla bir sanatçının ya da devlet büyüğünün yazdığı anılar aynı düzeyde değildir.

• ⦁ Hatıra, Tanzimat döneminde edebiyatımızda görülmeye başlanan bir yazı türü değildir. Bu dönemden önceki zamanlarda da hatıralar yazılmıştır. Düzyazı eski edebiyatımızda geri planda kaldığından hatıra da pek öne çıkmamıştır.

– Akif Paşa :Tabsıra           – Namık Kemal: Magosa Hatıraları       – Ziya Paşa: Defter-i Amal      -Muallim Naci: Ömer’in Çocukluğu

D. GEZİYAZISI 

⦁ Daha önceleri bu türde eserler verilmiştir. Bu dönemde devlet adamları ve sanatçılar yurt dışına gönderilmişlerdir. Batı’ya gönderilen bu kişiler orada gördüklerin, Avrupa şehirlerindeki gözlemlerini yazmışlardır.
– Ahmet Mithat Efendi: Avrupa’da Bir Cevelan, Sayyadane Bir Cevelan
– Seydi Ali Reis: Mir’at-ül Memalik
– Evliya Çelebi: Seyahatname
-Namık Kemal ve Ziya Paşa’nın da bu türde yazıları vardır.

E. MEKTUP

⦁ Tanzimat Döneminde oldukça gelişmiştir. Sadece haber alma, hal-hatır sorma görevinin haricinde düşünce alışverişi edebi konuları değerlendirmesi tartışma görevini de üstlenmiştir.
⦁ Sürgün hayatı (Namık Kemal), elçilik görevi( A. Hamit Tarhan) gibi sebeplerle mektup yazılmıştır.
⦁ İlk örneğini Akif Paşa vermiştir.

Namık Kemal: Namık Kemal’in Hususi Mektupları
Abdülhak Hamit Tarhan: Mektuplar
Ahmet Mithat Efendi: Muhaberat ve Muhaverat
Ziya Paşa: Limni ve Malta Mektupları