FIRAT 10.SINIF TÜRK ED. 133-135 SAYFA CEVAPLARI(RUBAİ)

Reklamlar

17.yy hikemi şiirin en ünlü şairlerinden NABİ

10.Sınıf Türk Edebiyatı Cevapları Fırat Yayıncılık 3.Ünite:Divan Şiiri-Rubai (Sayfa:133,134,135)

3. metin

RUBAİ

Ol şuh nazîr-i mâh imiş neyleyim

Halka hedef-i nigâh imiş neyleyim

Fethetmeyicek hazâin-i ihsanın

Âlemlere pâdişâh imiş neyleyim

Nabî

Türk Büyükleri Dizisi

hzl.: Abdülkadir KARAHAN

Günümüz Türkçesiyle

O şuh, ayın bir eşi imiş, neyleyim

Halk bütün gözlerini ona dikmiş, ne yapalım

İhsan hazinelerini açmayacak olduktan sonra

Âlemlere padişah imiş, neyleyim.

 1. Yukarıda okuduğunuz şiiri, ahenk unsurları yönünden inceleyiniz. Tespitlerinizi aşağıya yazınız.

Ses akışı (aliterasyon, asonans): Ses akışı sağlayan sözcükler vardır. Dörtlükte n, m sesleri aliterasyon olarak kullanılır.

Söyleyiş özelliği : Ahenkli bir söyleyişe sahiptir. Özellikle kafiye ve iç seslerdeki sözcükler bu şiire söyleyiş güzelliği katmıştır.

Ritim (açık ve kapalı hecelerin söylenişi): Aruz ölçüsü ile yazıldığı seslerin açık kapalı oluşu önemlidir.” nazîr-i mâh, hedef-i nigâh,  hazâin-i ihsanın, pâdişâh  “ gibi sözcüklerde açık ve kapalı heceler  bulunmaktadır. Bu şekliyle de aruzun tutması ve uygulanması için önemlidir.

Ses benzerlikleri (kafiye): Kafiyeli yazılmıştır. Dörtlükte 1,2 ve 4. dizeler arasında kafiye vardır. “mah, nigah ve padişah sözcüklerinin sonunda –ah sesi “ tam kafiye olarak kullanılır. Aynı zamanda imiş neyleyim sözcükleri de rediftir.

2.  Okuduğunuz şiirde ses ve anlam yönünden kendi içinde bütünlük oluşturan birimin adını söyleyiniz.

2. Dörtlüktür.

3. a. Rubai nazım şekli hakkında edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınıza aktarınız.

a. RÜBAİ

Rubai, kendine özgü bir ölçüsü olan, 4 dizelik ( mısralık ) bir nazım biçimidir. Rubailerde birinci, ikinci, dördüncü dizeler uyaklı, üçüncü dize ise serbesttir. İki beyitlik kıtalar biçiminde yazılmış rubailer de vardır. Her dizesi birbiriyle uyaklı rubailere “rubai-i musarra” ya da “terane” adı verilir.

Rubainin her dizesi ayrı bir ölçüde olabildiği gibi, dört dizesi de aynı ölçüde olabilir. Rubailer genellikle mahlassız şiirlerdir. Ve divan şairlerinin divanlarının sonunda rubaiyyat başlığı altında sıralanırlar. Bu türün tartışmasız en büyük şairi Ömer Hayyam’dır.

                Türk edebiyatında Mevlânâ’nın Farsça yazdığı felsefi rubailer bu türün hızla yayılmasına neden oldu. Kara Fazlî, Fuzuli 16. yüzyılda bu türün en usta örneklerini verdiler. Divan edebiyatı’nda 17. yüzyıl rubainin altın çağı oldu. Azmizade Haletî, yazdığı bin kadar rubai ile “en büyük Osmanlı rubai şairi” olarak tanındı. Cumhuriyet döneminin en büyük rubai ustası ise Yahya Kemal Beyatlı’dır. Arif Nihat Asya ise rubailerini “Rubaiyyat-ı Arif ” adlı eserinde toplamıştır.

b. Okuduğunuz şiirin yapı özelliklerini incelemek için aşağıdaki soruları cevaplayınız (Bu inceleme için 9. sınıf II. ünite “Şiir İnceleme, Şiirde Yapı” bölümünde öğrendiğiniz bilgilerinizden yararlanınız.).

Nazım birimi ve sayısı : Dörtlük

Uyak düzeni: aaba şeklinde oluşur.

Okuduğunuz şiirin, rubainin (kuralları önceden belirlenmiş nazım şeklinin) özellikleriyle benzerlik gösterip göstermediğini belirtiniz.

Okuduğumuz bu şiir rubainin bütün özelliklerini gösterir.

4. a. Okuduğunuz şiirin temasını aşağıya yazınız.

a. Tema :Sevgilinin vefasızlığı

•  Şiirin temasının, birimlerin ortak paydası olup olmadığını belirtiniz.

Ortak bir paydada buluşmuşlardır.

b. XVII. yüzyıl şairi Nabî’ye ait rubainin teması, söylenişi (coşku, söyleyiş özelliği) ve o yüzyılda Osmanlı Devleti’nin yapısı arasında nasıl bir bağ olduğunu açıklayınız.

b.  Osmanlı yapısıyla ilgisi vardır. Osmanlı için her ne kadar duraklama devrine girdiyse de siyasi, sosyal ve ekonomik yapı duraklama dönemine girdiğinin farkına çok sonraları varmıştır. Osmanlıda sistem bozulsa da kendine olan güveninden vazgeçmezler. Şairler güçlü ve etkili şiir yazdığını düşünecek kadar özgüvenleri vardır.

5.  Rubaide üçüncü dizede “fethetmek” kelime grubunun gerçek anlamında kullanılıp kullanılmadığını belirtiniz. Bu sanatın adını söyleyiniz.

5. Fethetmek kelime anlamı açmak olarak kullanılmıştır. Fethetmek kelimesi hem gerçek anlamıyla hem de mecazi anlamıyla kullanıldığı için kinaye vardır.

6. a. Aşağıdaki bilgiyi okuyunuz.

Sultan (Padişah): Divan şiirinde şeh, şehriyar, sultan, server, hüsrev, hân, hakan vb. adlarla anılan padişah özellikle medhiyelerde gerçek kişiliğiyle de anılır. Ancak gazellerde padişahtan bahsedildiği zaman çoğunlukla sevgili kastedilmektedir. Bu durumda sevgili denen padişahın kulları, ordusu, ülkesi, taç ve tahtı vb. vardır. Padişahın özelliği adalettir. Âşık sevgiliden bunu ister.

b. “Sultan (Padişah)” imgesinin rubaide yer aldığı dizeyi bulunuz. İmgenin, şiirde nasıl kullanıldığını açıklayınız. Buradaki söz sanatını belirtiniz.

b. Dördüncü dizede kullanılmıştır. Benzetmenin dört unsurundan biri kullanıldığı için istiare yapılmıştır.              

c. Okuduğunuz rubaide, hangi imgelerin bulunduğunu belirtiniz. Bu imgelerle ilgili bilgi vererek bunların şiirde nasıl kullanıldıklarını açıklayınız.

c. Sevgili aya benzetilmiş, ay imgesi kullanılmıştır. Bunun yanında sevgili, padişaha da benzetilmiştir.

ç. Okuduğunuz şiirde en ilginç bulduğunuz imgeyi belirtiniz. Bu imgenin hayalinizde neleri canlandırdığını açıklayınız. Bu imgelerle söz sanatlarının işlevini belirtiniz.

ç. Cevabı size kalmış.

7. a. Rubaide geçen “şûh, nazir, mâh, nigâh, hazâin” gibi Arapça ve Farsça kelimelerin şair tarafından niçin kullanıldığını tartışınız. Sonucu kısaca belirtiniz.

a. Birincisi şairlerimiz aruzla yazıkları için aruzda önemli olan seslerin açık ve kapalı olmasıdır. Türkçedeki seslerde açık ve kapalı ünlü durumları yoktur. Yani â, û, î gibi sesler yoktur. Bu aruz ölçüsünü ve ses değerini tutturmak için önemlidir. İkincisi ise bizim divan şairlerimiz Arap ve İran edebiyatından etkilenirken o şiirin estetik  yapısı ve imge dünyasını değiştirmeden almışlardır.

b. Şiirde kullanılan imgeler, söz sanatları ve nazım şeklinin özelliklerinden hareketle rubainin, ait olduğu kültürle (gelenekle) ve toplumla ilişkisini açıklayınız.

b. Kullanılan dil, imgeler(mazmunlar), söz sanatları, nazım şekilleri Arapça ve Farsçadan geçmiştir. Geldiği kültür ve toplum arasında sıkı bir ilişki vardır. Çünkü Osmanlı toplumunda da sanat anlayışı olarak 13. Yüzyıldan beri bir etkileşim görülmektedir. Bizim şairlerimiz de bunları hiç değişmeden olduğu gibi ama zaman içerisinde de geliştirerek kullanmıştır.

c. Şiirin okuyucu kitlesini belirtiniz.

c. Divan şiirinin hedef kitlesi yüksek zümre diye bilinen okumuş  ve medrese eğitimi görmüş kimselerdir.

8. Aşağıdaki soruları okuduğunuz rubaiye göre cevaplayınız.

a. Rubainin teması evrensel midir? Neden?

a. Evrenseldir ve bu tema her dönemde ele alınabilir.

b. Şair, temayı işlerken yüce ve yüksek olan soyut kavramlardan (imgelerden) nasıl yararlanmıştır? Açıklayınız.

b. Padişah kavramını dışında kullanılan durum yoktur. Her şairin kullanıldığı imgeleri kullanmıştır ki zaten divan şiirinde önemli aynı imgeleri farklı bir anlatım tarzı içinde ele almak.

c. Şair, şiirinde temayı ve imgeleri divan şiirinin kendine özgü hangi zevk ve anlayışı çevresinde geliştirmiştir? Düşüncelerinizi belirtiniz.

c. Divan şiiri estetiğinde sevgilinin güzellik unsurları vardır ki yüzü ay gibidir. Burada kullanılmıştır. Bunun yanında sevgili padişaha benzetilir ve aşıklarda gedaya yani dilenciye benzetilir ki şah u geda ifadesidir. Yani şiirde kullanılan durumlar divan şiirin estetiğine uygun yazılmıştır.

ç. Okuduğunuz şiirde anlatılanların yaşanması mümkün müdür? Şairin; gözlem, izlenim, sezgi ve kişisel duyarlılığı şiire nasıl yansımış olabilir?

ç. Mümkün değildir. Şiiri şiir yapan şeyler kesinlikle şairin gözlemi, sezgisi ve duygularıdır. Bunlar olmadan ortaya pek bir şey koymak mümkün değildir.

9. Okuduğunuz şiirde yan anlamıyla kullanılan kelimeleri bulunuz. Şiirin yan anlamıyla kullanılan kelimeler bakımından zengin olup olmadığını söyleyiniz.

9.

10. Rubaideki duygu ve düşüncelerin günümüz şarkı ve şiirlerinde ele alınıp alınmadığını örneklerle açıklayınız.

10. Bu duygu günümüzde şarkılarda dile getirilmiştir.

11.  Okuduğunuz rubaiyi Destan Dönemine ait bir koşukla tema, nazım birimi, dil – anlatım yönüyle karşılaştırınız. Sonuçları aşağıdaki tabloya yazınız.

Ölçütler	Rubai	Koşuk	Benzerlikler	Farklılıklar
Tema	Sevgilinin vefasızlığı	Aşk, tabiat	Temaları konu sevgiliden   bahsetmesi itibariyle benzer.
Nazım Birimi	Tek Dörtlük	Dörtlük	Nazım birimleri benzer
Dil ve Anlatım	Arapça ve Farsça kelimelerde dolu kalıplaşmış bir   anlatıma sahip	Yabancı etkilerden uzak sade bir dile yazılmıştır		Dil ve anlatımları farklılık   gösterir.
		.

                                              

12.  Rubaiyi ilk okuduğunuzda neler hissettiğinizi belirtiniz. Şiiri birkaç kez okuduktan sonra neler hissettiniz? Acaba Nabî’nin bu şiiri yazarken hissettikleriyle sizinkiler arasında bir benzerlik olabilir mi? Düşüncelerinizi açıklayınız.

12. Cevabı size kalmış.

13.   a. Nabî ile ilgili edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınıza aktarınız.

b. Okuduğunuz şiirden ve Nabî’nin hayatıyla ilgili edindiğiniz bilgilerden yola çıkarak şairin fikrî ve edebî yönü hakkındaki çıkarımlarınızı kısaca yazınız.

A ve b maddelerine beraber cevap verilmiştir.

NABİ (1642-1712)

Divan edebiyatında “didaktik (öğretici) şiir” çığırını açmıştır. Şiirlerinde heyecan ve duygu öğelerine az yer vermiş; toplum düzensizliklerini, hayatın kişiyi kötülüklere götüren yönlerini göstermeye çalışmış; din, ahlak ve töreyle ilgili öğütler vermiştir. Şiirlerinde hikmetli sözlere, atasözlerine yer vermiştir. Şiiri düşüncelerini anlatmada bir araç olarak görmüştür. Dili devrine göre oldukça sade, üslubu sağlam ve akıcıdır. Oğluna yazdığı nasihatlerden oluşan “Hayriye” ve bir aşk macerasını anlattığı“Hayrabat” adlı iki mesnevisi vardır.

Nabi Eserleri:

-Divan

-Hayriye: Ahlaki ve didaktik bir mesnevidir.

-Hayrabat: Bir aşk macerasını anlatan mesnevidir.

-Tuhfetü’l -Haremeyn: Hac yolculuğu anlatılır.

-Münşeat: Mektuplardan oluşur.

14.  Şairle şiiri arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

14.. Şiir şairinin sanat anlayışını, edebi kişiliğini yansıtmaktadır.