Şiir İnceleme Örnekleri, Kafiye ve Redif İnceleme Örnekleri

Şiir İnceleme Örnekleri, Kafiye ve Redif İnceleme
Şiirlerden kafiye ve redif bulma örnekleri...

ŞİİR İNCELEME ÖRNEKLERİ (KAFİYE VE REDİF İNCELEMESİ)

Hazırlayan: ➠edebiyatafatihi.net 

Bu yazımızda farklı dönemlerdeki şiirlerin kafiye ve redif incelemesini yaptık...



Kafiye (uyak): Dize sonlarındaki ses benzerliğine uyak ( kafiye) denir. Uyak, dize sonlarında anlam ve görev yönün­den farklı sözcük, eklerden ya da seslerden oluşur.

Redif: Dize sonlarında, uyaktan sonra gelen aynı an­lamdaki sözcüklere ya da aynı görevdeki eklere denir.  Redifler;  “ekler ile yapılan redifler”, “sözcük ile yapılan redifler”, “sözcük grubu ile yapılan redifler”, “hem ek hem söz ile yapılan redifler”, “dize ile yapılan redifler” olmak üzere beş grupta toplanabilir.

☝ŞİİRDE KAFİYE VE REDİF NASIL BULUNUR, PÜF NOKTALARI NELERDİR? AŞAĞIDAKİ VİDEODAN İZLEYEBİLİRSİNİZ...

Bu kısa açıklamalardan şimdi kafiye-redif incelemelerine geçelim:

➜ Örnek-1

ALP ER TUNGA SAGUSU

a--Alp Er Tunga/ öldi mü
a--Isız ajun/ kaldı mu
a--Özlek öçin/ aldı mu
b---Emdi yürek/ yırtılur

 “dimü”ler redif; “l” yarım uyak 

➜ Örnek-2

GAZEL 

Açıl bağın gül ü nesrîni ol ruhsârı görsünler
Salın serv ü sanevber şîve-i reftârı görsünler

Kapında hâsıl etdi bu devasız derdi hep gönlüm
Ne derde mübtelâ oldu dil-i bîmârı görsünler
...
Güzeller mihribân olmaz demek yanlışdır ey Bakî
Olur vallahi billâhi hemân yalvârı görsünler

Bakî

(Günümüz Türkçesiyle)

Bağın gülü sen yüzünü aç da o yanağı görsünler
Salın, servi ve fıstık çamı , yürüyüş edasını görsünler

Kapında kazandı bu devasız derdi hep gönlüm
 Ne derde tutuldu bu çaresiz gönlü görsünler

Ey Baki, güzeller şefkatli, güleryüzlü değildir demek yanlıştır.

Olurlar, vallahi billahi  hemen yalvarı görsünler...

"- görsünler" redif; "âr" zengin kafiye" Her beytin son dizesi kendi arasında kafiyelidir.

➜ Örnek-3

LEYLA VÜ MECNUN MESNEVİSİ'NDEN

1. Mektebde anunla oldı hemdem
Bir nice melek-misâl kız hem

2. Bir saf kız oturdı bir saf oğlan
Cem’ oldı behişte hûr u gılmân

3. Oğlanlara kızlar olsalar yâr
Aşkda bulunur revâc-ı bâzâr

4. Kız nergis-i mest edüp füsûn-sâz
Oğlana satanda şîve vü nâz

Fuzuli

1. beyit: "em" tam kafiye
2. beyit: "an" tam kafiye
3. beyit: "âr" zengin kafiye
4. beyit: "âz" zengin kafiye

➜ Örnek-4

İLAHİ
Gâh eserim yeller gibi
Gâh tozarım yollar gibi
Gâh akarım seller gibi
Gel gör beni aşk neyledi

Yunus Emre

"ler gibi" redif , "l" yarım uyak 

➜Örnek-5

KOŞMA
Bülbül ne yatarsın bahar erişti
Ulu sular göl olduğu zamandır.
Kat kat olup, gül yaprağa karıştı,
Yine bülbül kul olduğu zamandır.

Yine bahar oldu, açıldı güller;
Figana başladı yine bülbüller.
Başka bir hâl olup açtı sümbüller,
 Âşıkların del'olduğu zamandır.

Karacaoğlan

"İlk dörtlükte: "işti" redif; "r" yarım kafiye
ikinci dörtlükte: -ler redif; "ül" tam kafiye

➜ Örnek-6

YAĞMUR
Küçük, muttarid, muhteriz darbeler
Kafeslerde, ramlarda pür ihtizaz
Olur dembeden nevhager, nagmesâz
Kafeslerde, ramlarda pür ihtizaz
Küçük, muttarid, muhteriz darbeler..

Sokaklarda seylâbeler ağlaşır,
Ufuk yaklaşır, yaklaşır, yaklaşır;

Bulutlar karardıkça zerrata bir
Ağır, muhtazır dalgalanmak gelir;

Bürür bir soğuk gölge etrafı hep,
Nümâyan olur gündüzün nısf-ı şeb.
Söner şimdi, manzûr olurken demin
Heyulası karşımda bir âlemin

Açılmaz ne bir yüz, ne bir pencere;
Bakıldıkça vahşet çöker yerlere.

Geçer hoş sokaktan, hayalet gibi,
Şitâbân ü puşideser bir sabî;

O dem leyl-i yâdımda, solgun, tebâh.
Sürür bir kadın bir ridâ-yı siyâh.

Saçaklarda kuşlar - Hazindir bu pek!
Susarlar, uzaktan ulur bir köpek

Öter gûş-i ruhumda boş bir enîn,
Boğuk bir tezâd-ı sükûn u tanîn:

Küçük, pür heves gevherin katreler...
Sokaklarda, damlarda pür ihtizaz
Olur muttasıl nevhager, nağmesâz
Sokaklarda, damlarda pür ihtizaz
Küçük, pür heves, gevherin katreler...

Tevfik Fikret

Aruz Kalıbı: Feûlün feûlün feûlün feûl

1.birim: "âz" zengin uyak

2.birim: "ır" redif , "laş" zengin uyak

3.birim: "ir" tam uyak

(4.birimde kulak için kafiye anlayışına göre "eb/ep" TAM UYAK )

5.birim: "emin" zengin uyak

6.birim: "ere" zengin uyak

7.birim: "bi" tam uyak

8.birim: "âh" zengin uyak

9.birim: "pek" tunç kafiye

10.birim: "nin" zengin uyak

11.birim: "âz" zengin uyak

www.edebiyatfatihi.net

➜ Örnek-7

MİLLET
Sorma bana oymağımı, Boy'umu...
Beş bin yıldır millet gibi yaşarım,
Sorma bana âilemi, soyumu...
Soyum Türklük, soy büyüğüm hünkârım...
...
Deme bana "Oğuz, Kayı, Osmanlı...
Türk'üm, bu ad her unvândan üstündür...
Yoktur Özbek, Nogay, Kırgız, Kazanlı,
Türk milleti bir bölünmez bütündür...
....
"Her ülkede Türk bir devlet yapacak;
Fakat bunlar birleşecek nihâyet...
Hep bir dille aynı dine tapacak,
Olacak tek harsa malik bir millet!..

Ziya Gökalp

İlk dörtlükte "umu" redif , "oy" tam uyak , "ım" tam uyak
ikinci dörtlükte : "lı" redif , "an" tam uyak ; "-dür" redif , "tün" zengin uyak
üçüncü dörtlük :"acak " redif , "-ap" tam uyak ; "-et" tam uyak

➜ Örnek-8

SESSİZ GEMİ

Artık demir alma günü gelmişse zaman dan,       -dan ;redif   -man ; zengin kafiye

Meçhûle giden bir gemi kalkar bu liman dan.

Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır y-ol;      -ol  ; tam kafiye

Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir k-ol.

Rıhtımda kalanlar bu seyâhatten el-em-li,        -li ; redif     -em; tam kafiye

Günlerce siyah ufka bakar gözleri n-em-li,

Bîçare gönüller! Ne giden son gemi-dir bu!     -dir bu ; redif        -emi ; zengin kafiye

Hicranlı hayâtın ne de son mâtemi-dir bu!

Dünyâda sevilmiş ve seven nâfile b-ekler;      -ekler ; zengin kafiye 

Bilmez ki giden sevgililer dönmiyec- ekler.

Bir çok gidenin her biri memnun ki yer-inden,          -inden ;redif     -er ; tam kafiye

Bir çok seneler geçti; dönen yok sefer-inden.

➜ Örnek-9

ANNECİĞİM
Ak saçlı başını alıp eline,
Kara hülyalara dal anneciğim!
O titrek kalbini bahtın yeline,
Bir ince tüy gibi sal anneciğim!
...
Sanma bir gün geçer bu karanlıklar,
Gecenin ardında yine gece var;
Çocuklar hıçkırır, anneler ağlar,
Yaşlı gözlerinle kal anneciğim!

Necip Fazıl Kısakürek

İlk dörtlükte: "eline" tunç kafiye; "anneciğim" redif; "al" tam kafiye
II. dörtlükte: "ar" tam kafiye

➜ Örnek-10
UÇUN KUŞLAR
Uçun kuşlar uçun doğduğum yere;

Şimdi dağlarında mor sümbül vardır. 

Ormanlar koynunda bir serin dere, 

Dikenler içinde sarı gül vardır. 

-ere: zengin uyak
vardır : redif ; "ül" tam uyak

O çay ağır akar, yorgun mu bilmem? 

Mehtabı hasta mı, solgun mu bilmem? 

Yaslı gelin gibi mahzun mu bilmem? 

Yüce dağ başında siyah tül vardır. 

mu bilmem : redif ; "un" tam uyak

HER DÖRTLÜĞÜN SON DİZESİ KENDİ İÇİNDE AHENKLİDİR.
" VARDIR" REDİF ; "ÜL" TAM UYAK

Orda geçti benim güzel günlerim; 

O demleri anıp bugün inlerim. 

Destan-ı ömrümü okur dinlerim, 

İçimde oralı bir bülbül vardır. 

"nlerim" zengin uyak

Uçun kuşlar, uçun burda vefa yok;

 Öyle akar sular, öyle hava yok; 

Feryadıma karşı aks-i seda yok; 

Bu yangın yerinde soğuk kül vardır. 

yok redif ; "-a" yarım uyak 

Hey Rıza, kederin başından aşkın, 

Bitip tükenmiyor elem-i aşkın, 

Sende -derya gibi- daima taşkın, 

Daima çalkanır bir gönül vardır. 

"aşkın" tunç uyak

(Rıza Tevfik Bölükbaşı)

➜ Örnek-11

MÜHÜR GÖZLÜM

Mühür gözlüm sana meyil vereli
Acep şu vücutta takat mı kaldı
Güzel yarim güzel yüzün göreli
Seni anmadığım saat mi kaldı

Ali İzzet Özkan

"eli" redif , "r" yarım uyak; "mı kaldı" redif , "at" tam uyak

➜ Örnek-12

ILGAZ DAĞLARINDAN
Siz, ağaçlar, elbet beni bildiniz,
Ben sizden ayrılmış yürür bir dalım.
Ey çamlar, köknarlar, ey yeşil deniz.
Ben kendi kendini sürür bir dalım.

"bildiniz-deniz" sözcükleri arasında "niz" zengin kafiye
"-yürür bir dalım-sürür bir dalım" "-r bir dalım" redif; "ürü" zengin kafiye

➜ Örnek-13

SANAT
Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek,
Bizim diyarımız da binbir baharı saklar!
Kolumuzdan tutarak sen istersen bizi çek,
İncinir düz caddede dağda gezen ayaklar.

Sen kubbesinde ince bir mozaik arar da
Gezersin kırk asırlık bir mabedin içini,
Bizi sarsar bir sülüs yazı görsek duvarda,
Bize heyecan verir bir parça yeşil çini…

Sen raksına dalarken için titrer derinden
Çiçekli bir sahnede bir beyaz kelebeğin;
Bizim de kalbimizi kımıldatır yerinden
Toprağa diz vuruşu dağ gibi bir zeybeğin.

Fırtınayı andıran orkestra sesleri
Bir ürperiş getirir senin sinirlerine,
Istırap çekenlerin acıklı nefesleri
Bizde geçer en hazin bir musiki yerine!

Sen anlayan bir gözle süzersin uzun uzun
Yabancı bir şehirde bir kadın heykelini;
Biz duyarız en büyük zevkini ruhumuzun
Görünce bir köylünün kıvrılmayan belini…

Başka sanat bilmeyiz, karşımızda dururken
Yazılmamış bir destan gibi Anadolu’muz.
Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken
Sana uğurlar olsun… Ayrılıyor yolumuz.

Faruk Nafiz Çamlıbel

1. dörtlük: "çek" tunç kafiye; "aklar" zengin kafiye
2. dörtlük: "arda" zengin kafiye; "çini" tunç kafiye
3. dörtlük: "den" redif; "erin" zengin kafiye, “in” redif; “beğ” zengin uyak
4. dörtlük: "-leri" redif; "es" tam kafiye; "-ine" redif; "er" tam kafiye
5. dörtlük: “uzun” tunç kafiye; “ini” redif; “el” tam uyak
6. dörtlük: “urken” redif; “ur” tam uyak, “muz” redif; “olu” zengin uyak

➜ Örnek-14

➥KAFİYE-REDİF İNCELEME ÖRNEKLERİ DEVAM EDECEK....