TOMRİS UYAR HAYATI,EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ESERLERİ MADDELER HALİNDE...

Reklamlar

Tomris Uyar (d. 15 Mart 1941 - ö. 4 Temmuz 2003)

 Türk öykü yazarı ve çevirmen. İngiliz Kız Ortaokulu'nda, şimdiki adı Robert Kolej olan Arnavutköy Amerikan Kız Koleji'nde eğitim gördü (1961). İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'ne bağlı Gazetecilik Enstitüsü'nü bitirdi (1963).

Papirüs dergisi kurucularından olan Uyar’ın deneme, eleştiri ve kitap tanıtma yazıları Yeni Dergi, Soyut, Varlık gibi dönemin belli başlı dergilerinde yayımlandı. On öykü derlemesinden Yürekte Bukağı ile 1979, Yaza Yolculuk ile 1986 Sait Faik Hikâye Armağanı’nı kazandı. 60’ı aşkın çevirisi kitaplaşan Uyar’ın günlükleri, “Gündökümü” genel başlığı altında, yayımlandı. Yürekte Bukağı ve Yaza Yolculuk öykü kitapları ile Sait Faik Hikâye Armağanı’nı aldı.

Tomris Uyar, şair Turgut Uyar ile evlidir ve Hayri Turgut Uyar isimli, İTÜ'de öğretim görevlisi bir oğulları vardır. 2003 yılında kanser nedeniyle vefat eden yazarın kabri Zincirlikuyu Mezarlığı'ndadır.

Tomris Uyar'ın Edebi Kişiliği

İlk öyküsünü Türk Dili dergisinde yayınladı ve tarihler 1962 yılını gösteriyordu. Henüz 21 yaşındayken yazar olma isteğini perçinlese de bu dergi, ona asıl ünü sağlayan dergi Cemal Süreya ile emeğinin çok geçtiği Papirüs dergisidir. 1966 yılından itibaren burada çıkan öykü, deneme, inceleme ve eleştirileriyle tanındı.  Günümüz şiir ve diğer edebiyat ürünlerini değerlendiren genel çalışmalar yapardı ve gerçekten de isabetli tespitleri vardı. Yazıları sadece Papirüs’te değil, Yeni Dergi ve Yeni Edebiyat dergilerinde de çıkıyordu.

Turgut Uyar ile beraber çeviri işlerine yoğunlaştı. Lucretius’tan beraber çevirdikleri Evrenin Yapısı, TDK tarafından ödüle layık görüldü ve bu eser 1975 yılında TDK Çeviri Ödülü aldı.

Edgar A. Poe çevirileri ile tanınır genelde, Küçük Prens adlı kitabın çevirisini de Cemal Süreya ile birlikte yapmıştır. Çeviri, gerçekten de enfestir.

“Sarmaşık Gülleri” adlı öyküsü S.Önal tarafından televizyona uyarlanmıştır.

İlk çevirisi  “Şekerden Bebek”, (Tagore’dan 1962 ) ilk öyküsü ” Kristin” ‘dir.

Düzenli olarak eser veren bir yazar ve çevirmendir. Yazılarından çok çevirirleri vardır.

Atilla Özkırımlı Tomris Uyar için şunları söyler : “Gerçekçiliğin bilinçle yorumlanışının yanı sıra, insanı bireysileştiren duyarlılıkların, düşünüş ve davranış özelliklerinin göz ardı edilmediği, bütünün ayrıntılarının işlenmesiyle verildiği usta işi öyküler yazdı.” ( ATİLLA ÖZKIRIMLI, Türk Edebiyatı Ansiklopedisi c.4, s.1186 )

Ünlü eleştirmen Selim İleri’nin de Tomris hakkında söyleyecek birkaç sözü vardı elbet. O, Tomris’in “Diz Boyu Papatyalar” adlı öyküsünü şöyle değerlendirir: “’ Diz Boyu Papatyalar’ insanlar üzerinde duran bir hikaye kitabı. Tomris Uyar’ın öbür ürünlerinde, insandan çok durumlar önemsenmişti. Ele alınan insanlar da çok çeşitli katlardan. Oysa “İpek ve Bakır” da olsun “Ödeşmeler” de olsun küçük burjuva kökenli kişilerin yaşam biçimleri hikayeye yansıtılmış. “Diz Boyu Papatyalar” da bıçkın kabadayılara ( Hakların En Güzeli ), ününü yitirmiş sinema oyuncularına ( Limanda ), ekmek parasını nasıl çıkartacağını kestiremeyen kimselere (Ömür Biter Yol Bitmez) hep bir arada rastlıyoruz. Geçiş toplumunun insanlarından bir kesit vermek istiyor hikayelerinde. Bu insanların sergilenişinde özel bir tutum göze çarpıyor. “Diz Boyu Papatyalar” olumlu ya da olumsuz kişileri karşı karşıya getirip konuşturmuyor. Yani karşıtların yansılarından yararlanmıyor. Hikayelerin çoğunda tek kişi, bilemediniz, koşut yaşamları sürdüren bir kişi var. Onların da hiçbirine olumlu – olumsuz niteliğini ekleyemezsiniz. “ ( Selim İleri, POLİTİKA, 17.1.1976 )

Tomris Uyar, 1970’ten sonra gelişen Türk Öykücülüğümüzün önde gelen isimleri arasındadır. Eserlerinde, gözlem ve zeka parıltıları hemen çarpar gözünüze. Ayrıntıları yakalaması ve sanki kahramanın yaşadıklarını kendisi yaşamış gibi bilinçle aktarması kısa öykülerini bir roman tadında okutur.

Klasik öykülerinde şiirsel bir dili zorlar. Dümdüz yazmaz, beyninizde çağrışımlar yapacak sözcükleri özenle seçer. Diyebilirim ki Türkçeyi onun kadar zorlayan ama zorladığı kadar da güzel kullanan ve güzelleştiren yazarlarımız enderdir. Kelimelerle dans eden bir öykücümüzdür adeta.

İzlenimler, ayrıntılar, çağırışımlar, bazen bilinçakışı, iç konuşmalar, betimlemeler onun öyküsünü kuran temellerdir.

Eserlerinde modern dünyayı tüm çıplaklığıyla inceler.  İlk öyküleri genel olarak evlilik ve kadın üzerinedir.  Kadının iç dünyasını, onun ataerkil modern dünyadaki duruşunu inceler.

Selim İleri’nin de dediği gibi öykülerindeki kişiler çeşitlidir. Kuaför çırağı, manikürcü kız ya da kabadayılar onu öyküsünde işlenebilir.

Kişiler kadar konular da çeşitlenir. Bizlerin çok da üstünde durmadığı konular onun elinde ince ince işlenir.

Eserler

• İpek ve Bakır (1971)
• Ödeşmeler (1973)
• Dizboyu Papatyalar (1975)
• Yürekte Bukağı (1979)  ( Sait Faik Hikâye Armağanı )
• Yaz Düşleri/Düş Kışları (1981)
• Gecegezen Kızlar (1983)
• Rus Ruleti- Dön Geri Bak (1985)
• Yaza Yolculuk (1986)  (Sait Faik Hikâye Armağanı )
• Sekizinci Günah (1990)
• Otuzların Kadını (1992)
• Aramızdaki Şey (1997)
• Ödülleri
• Evrenin Yapısı ile (Lucretius; Turgut Uyar ile),
• 1975 TDK Çeviri Ödülü; “Hiawata” ile Avni Dilligil Tiyatro Çeviri Ödülü;
• Yürekte Bukağı ile 1980 Sait Faik Hikâye Armağanı;
• Yaza Yolculuk ile 1987 Sait Faik Hikâye Armağanı;
• 1987 Haldun Taner Hikâye Ödülü’nü de kabul etmemiştir.

 

Çevirileri

• 1 Mayıs, F. Scott Fitzgerald, Gerçek Yay., İstanbul, 1968. [Öykü]
• Aç Kaplan Yılları, John Gordon Davis, Hürriyet Yay., İstanbul 1977. [Roman]
• Ailede Bir Ölüm, James Agee, Ayrıntı Yay., İstanbul, 1996. [Roman]
• Al Midilli, John Steinbeck, Arkadaş Kitapları, İstanbul, 1980. [Çocuk Kitabı]
• Altın Böcek, Edgar Allan Poe, Varlık Yay., İstanbul, 1969. [Öykü]
• Alef,  J. L. Borges, (Çev.: Tomris Uyar – Peral Beyaz Charum – Fatih Özgüven – Fatma Akerson), İletişim Yay., 1998. [Öykü]
• Alis Harikalar Ülkesinde & Alis Aynanın İçinde, Lewis Carroll, Sosyal Yay., İstanbul, 1985. [Çocuk Kitabı]
• Amerikan Hikâyeleri Antolojisi, Hazırlayan: Tomris Uyar, İletişim Yay., İstanbul, 1983. [Antoloji]
• Aşk ve Erotizm / Çifte Alev, Octavio Paz, Okuyan Us Yay., İstanbul, 2002.  [İnceleme]
• Aynanın İçinden: Alis Harikalar Ülkesinde, Lewis Carroll, Can Yay., İstanbul, 2001. [Çocuk Kitabı]
• Baba Yasaları Ana Sözleri / Babayasaların Anafikri, Derleyenler: John Peers – Gordon Bennett, Metis Yay., İstanbul, 1978. [İnceleme]
• Başkan Babamızın Sonbaharı, Gabriel Garcia Marquez, Milliyet Yay., İstanbul, 1978. [Roman]
• Bir Ölüm, James Agee, Hürriyet Yay., İstanbul, 1977. [Roman]
• Bir Aşk Kırgınının Şarkısı, Apollinaire, (Cemal Süreya ile), De Yay., İstanbul, 1965. [Şiir]
• Borges ve Yazma Üzerine, Derleyenler: Thomas Di Giovanni, Daniel Halpern, Frank Macshane, İletişim Yay., 1998. [İnceleme]
• Caz Dönemi (Ragtime), E.L. Doctorow, Can Yay., İstanbul, 2000. [Roman]
• Çalınan Mektup, Edgar Allan Poe, (Memet Fuat ile), Dost Kitabevi, Ankara, 2000. [Öykü]
• Değirmencinin Karısı, P.A. de Alarcon, Milliyet Yay., İstanbul, 1973. [Roman]
• Evrenin Yapısı, Lucretius, (Turgut Uyar ile), Hürriyet Yay., İstanbul, 1974. [Şiir]
• Ficciones: Hayaller ve Hikâyeler, J. L. Borges, (Çev.: Tomris Uyar – Fatih Özgüven), İletişim Yay., 1998. [Öykü]
• G, John Berger, İletişim Yay., İstanbul, 1984. [Roman]
• Gene Aşk, Doris Lessing, Can Yay., 1997. [Roman]
• Gönül Abla – Fırsatlar Ülkesi, Nathanael West, Sander Yay., İstanbul, 1974. [Öykü]
• Gönül Abla ve Temizinden Bir Milyon, Nathanael West, YKY., 1999.[Öykü]
• Gök Nasıl da Karardı, Ernest Gaines, Arkadaş Kitapları, İstanbul, 1980. [Çocuk Kitabı]
• Hapishane Kuşu, Kurt Vonnegut, Altın Yay., İstanbul, 1980. [Roman]
• Her Çıkışın Bir İnişi Vardır, Flannery O’Connor, (Çev.: Fatih Özgüven, Nazım Dikbaş, Tomris Uyar), Metis Yay., 2011. [Öykü]
• Hiroşima, John Hersey, De Yay., İstanbul, 1965. [Roman]
• İnci, John Steinbeck, Can Yay., İstanbul, 1981. [Roman]
• İnsan Postu, Willi Heinrich, Hürriyet Yay., İstanbul, 1972. [Roman]
• Karanlık Gözükünce, William Styron, Oğlak Yay., İstanbul, 1996. [Roman]
• Küçük Prens, Antoine de Saint Exupery, (Cemal Süreya ile), Can Yay., 1987. [Çocuk Kitabı]
• Küçük Tragedyalar, Aleksandr Puşkin, Oğlak Yay., İstanbul, 1996. [Oyun]
• Kızıl Ölümün Maskesi, Edgar Allan Poe, Nisan Yay., İstanbul, 1991. [Öykü]
• Laura Mars’ın Gözleri, H.B. Gilmour, Milliyet Yay., İstanbul, 1979. [Roman]
• Latin Amerikalı Kadın Hikâyeciler Antolojisi: Başka Ateşler  (Derleyen: Alberto Manguel), Afa Yay., 1988. [Antoloji]
• Merdiven Dibindeki Gülümseyiş, Henry Miller, (R. Tomris imzasıyla), De Yay. İstanbul, 1967. [Öykü]
• Mırıldandığım Öyküler, Julio Cortazar, Can Yay., İstanbul, 1997. [Öykü]
• Mozart ve Salieri – Küçük Tragedyalar, Aleksandr Puşkin, De Yay., İstanbul, 1987. [Oyun]
• Mrs. Dalloway, Virginia Woolf, Yeni Ankara Yay., 1977. [Roman]
• Olağandışı Öyküler, Edgar Allan Poe, (Memet Fuat ile), Adam Yay., İstanbul, 1982. [Öykü]
• On Küçük Zenci, Agatha Christie, (Tomris Tamer imzasıyla), Varlık Yay., İstanbul, 1963. [Roman]
• Ormanın Tam İçinden, Flannery O’Connor, (Çev.: Tomris Uyar – Fatih Özgüven), Mitos Yay., İstanbul, 1993. [Öykü]
• Oscar Wilde’ın Son Vasiyeti, Peter Ackroyd, Semavi Yay., İstanbul, 1994. [Roman]
• Ölüm ve Pusula, J. L. Borges, İletişim Yay., İstanbul, 1994. [Öykü]
• Pedro Paramo, Juan Rulfo,  De Yay., 1970. [Roman]
• Perde Arası, Virginia Woolf, Can Yay., İstanbul, 2002. [Roman]
• Petersburg Ekspresi, Hans Koning, Milliyet Yay., İstanbul, 1977. [Roman]
• Pnin, Vladimir Nabokov, İletişim Yay., İstanbul, 1999. [Roman]
• Ressamın İkinci Sözleşmesi, Murathan Mungan’ın Seçtikleriyle, Metis Yay., Ocak 2005. [Öykü]
• Seni İçime Gömdüm, Andrew Jolly, Hürriyet Yay., İstanbul, 1973. [Roman]
• Sigaranın Saltanatı, Richard Klein, İletişim Yay., İstanbul, 1995. [İnceleme]
• Son Perde, Roald Dahl, Can Yay., İstanbul, 1987. [Öykü]
• Son Düş, F. Scott Fitzgerald, İletişim Yay., İstanbul, 1994. [Roman]
• Şarlatanlar Dönemi, Lilian Hellman, Milliyet Yay., İstanbul, 1977. [Roman]
• Şekerden Bebek, Tagore, Varlık Yay., İstanbul, 1962. [Masal]
• Türk Romanı (İlk Dönem 1872 – 1900), Robert Finn, Bilgi Yay., Ankara, 1984. [İnceleme]
• Trendeki Yabancılar, Patricia Highsmith, Metis Yay., İstanbul, 1991. [Roman]
• Uşak Ne Gördü, Joe Orton, Nisan Yay., 1992. [Oyun]
• Yağmur Gibi Söyle Bana, Tennessee Williams, Nisan Yay., 1999. [Oyun]
• Yüzücü, J. Cheever, YKY, İstanbul, 1993. [Öykü]

KAYNAK: Sanatçının edebi kişiliği www.makaleler.com adresinden alınmıştır.