Aşık Veysel Koşma İncelemesi

Bu yazımızda 20. yüzyılın en önemli halk ozanlarından Aşık Veysel'in koşmasını konu, tema, nazım biçimi, nazım birimi, edebi  sanatlar, koşmadaki milli, manevi ve evrensel değerler açısından incelemesi yer alıyor.

KOŞMA

Vatan sevgisini içten duyanlar
Sıtk ile çalışır benimseyerek
Milletine, ulusuna uyanlar
Demez neme lazım, neyime gerek

Her ferdin hakkı var, bizimdir vatan
Babamız, dedemiz döktüler al kan
Hudut boylarında can verip yatan
Saygıyle anarız, şehit diyerek

Vatan aşkı ile çalışan kafa
Muhakkak erişir öndeki safa
Tesir nüfuz olur her bir tarafa
Herkes onu büyük tanır severek

Olmak istiyorsan dünyada mesut
Hakk'a halka yarayacak bir iş tut
Çalıştır oğlunu, kızını okut
İnsan olmak için okumak gerek

Vatan bizim, ülke bizim, el bizim
Emin ol ki her çalışan kol bizim
Ayyıldızlı bayrak bizim, mal bizim
Söyle Veysel öğünerek, överek.

Aşık Veysel

İnceleme: edebiyatfatihi.net
İçerik:

Konusu: Vatan için çalışmak
Teması: Vatan sevgisi

Yapı Özellikleri:

Nazım Birimi: Dörtlük/ beş dörtlük
Nazım Biçimi: Koşma
Nazım Türü: Güzelleme

Nazım Biçimi Özellikleri:

• Âşık edebiyatının en sevilen ve en yaygın olarak kullanılan şiir biçimidir.
•  Koşmalar genellikle lirik konularda söylenir. 
• Dörder mısralık bölümlerden oluşur. 
• Dörtlük sayısı genelde üç ile beş arasında değişir. Altı dörtlükten oluşan koşmalar da vardır. 
• 11’li hece ölçüsüyle (6+5 ya da 4+4+3 duraklı olarak) yazılır/söylenir. 4+3 ve 4+4 kalıbıyla söylenmiş koşmalar da vardır.  edebiyatfatihi.net
• Sözlü Türk Edebiyatı'ndaki koşuk nazım şeklinin devamı niteliğindedir.
•  Koşmalarda değişik kafiye örgüleri kullanılır. En yaygın kafiye örgüsü: abab   cccb    dddb     cccb ...   veya; aaab   cccb    dddb...  veya; xaxa   bbbc   ccca   ddda... şeklindedir.  
• Son dörtlükte şairin adı veya mahlası geçer. 
• Koşmalar konu yönünden divan edebiyatınndaki gazel ve şarkıya benzer. 
• Türk edebiyatının tanınmış koşma şairleri Karacoğlan, Bayburtlu Zihni, Aşık Ömer ve Erzurumlu Emrah’tır.  
• Genellikle saz eşliğinde, ezgiyle söylenen koşmalar, ezginin niteliğine göre “Acemi koşması, Ankara koşması, topal koşma, kesik kerem” gibi türlere ayrılır.
• Aşk ve doğa konularının yanı sıra, ayrılık, özlem, yalnızlık, gurbet, sıla, ölüm gibi temaları işler.

Koşmalar konularına göre dört çeşittir: 

a)     Güzelleme: İnsan, hayvan ve tabiat güzelliklerinin anlatıldığı koşmalara denir. En ünlü şairi Karacaoğlan (17. yy) dır.
b)     Koçaklama: Yiğitçe bir anlatımla söylenen, kahramanlık ve savaş konulu koşmalardır. Bu türün en başarılı sanatçıları Köroğlu (16. yy) ve Dadaloğlu (19.yy)'dur.

c)     Taşlama: Toplumun ve insanların eksik yönlerinin ele alınarak, bunların eleştirildiği koşmalardır. Aynı konunun işlendiği şiirler Divan Edebiyatı’nda hiciv, Batı edebiyatında satir, çağdaş edebiyatta yergi olarak adlandırılır. Bu türün ünlü ozanı Seyrani (19. yy)'dir.
d)     Ağıt: Ölüm ve doğal afetler üzerine özel bir ezgiyle söylenen koşmalardır. Ölüm konulu şiirlere Sözlü Türk Edebiyatı’nda Sagu, Divan Edebiyatı’nda Mersiye adı verilir.


Ahenk Unsurları:

Ölçüsü:11'li hece ölçüsü
Kafiye Örgüsü: aaab/cccb/dddb/eeeb/fffb (düz kafiye örgüsü)
Kafiye ve Redifleri:

1. dörtlük:

--duyanlar
--benimseyerek
--uyanlar
--gerek

"uyanlar" tunç kafiye
"erek" zengin kafiye

2. dörtlük

--vatan
--kan
--yatan
--diyerek

"an" tam kafiye


3.dörtlük:

--kafa
--safa
--tarafa
--severek

"afa" zengin kafiye

4. dörtlük:

--mesut
--tut
--okut
--gerek

"ut" tam kafiye

edebiyatfatihi.net 

5. dörtlük:

--el bizim
--kol bizim
--mal bizim
--överek

"bizim" redif; "el" tam kafiye

Edebi Sanatlar:

Aşık Veysel'in koşması söz sanatları açısından çok zengin ve imgeli bir şiir değildir. Koşmadaki edebi sanatlar şöyledir:

"Vatan aşkı ile çalışan kafa" dizesinde "kafa" sözcüğüyle ad aktarması vardır.
Vatan bizim, ülke bizim, el bizim
Emin ol ki her çalışan kol bizim
Ayyıldızlı bayrak bizim, mal bizim dizelerinde "bizim" kelimeleri tekrar edilerek tekrir sanatı yapılmıştır. 

Şiir ve Gelenek: Aşık Veysel'in koşması aşık tarzı halk şiiri geleneğinin özelliklerini yansıtıyor.

Halk Şiiri Geleneğinin Özellikleri:
*Halkın oluşturduğu ve halk içinde oluşan şiirlerdir.
*Halkın yaşama biçimini, acılarını, sevinçlerini, hayata bakış tarzını yansıtır.
*Dili konuşma dilidir. Yabancı etkilerden uzaktır.
*İçten bir anlatımı vardır.
*Nazım birimi genellikle dörtlüktür.
*Ritim millî ölçümüz olan hece ölçüsüyle sağlanır.
*Çoğunlukla yarım uyak kullanılır.
*Bu şiirler genelde saz eşliğinde söylenir.
*Bu şiir geleneğinde kullanılan belli başlı nazım şekilleri ve türleri şunlardır: Mani, türkü, ninni, tekerleme, destan, ağıt, koşma, semai, varğı, ilahi, nefes, nutuk, deme vb.
*Şair son dörtlükte takma adını (mahlas) söyler.
*Bu şiirlerin toplandığı defterlere "cönk" denir.
*Gelenek, usta-çırak ilişkisiyle bugüne kadar gelmiştir.
*Halk şiiri geleneğinin en güçlü temsilcileri Karacaoğlan, Âşık Seyrani, Pir Sultan Abdal, Dadaloğlu,  Yunus Emre, Kaygusuz Abdal, Erzurumlu Emrah, Gevheri'dir.
*Bu geleneğin son dönem temsilcileri arasında Aşık Veysel, Murat Çobanoğlu, Aşık Reyhani, Aşık Şeref Taşlıova veAşık Mahzuni Şerif'nin önemli bir yeri vardır.

Aşık Veysel Kimdir?

25 Ekim 1894 tarihinde Sivas’ın Şarkışla ilçesinde doğan Aşık Veysel Şatıroğlu, Türk halk ozanlarının son temsilcilerindendir.
Şarkışla’nın Sivrialan köyünde doğan ünlü ozan, çiftçi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. 

7 yaşında iken geçirdiği çiçek hastalığı sebebiyle sol gözünü kaybeden Aşık Veysel, yaşadığı talihsiz bir kaza sebebiyle de sağ gözünü kaybetti.
Gözleri görmeyen Veysel’e babası vakit geçirmesi için bir saz aldı. Veysel önce başka ozanların eserlerini sazı ile icra etti. Ardından kendi eserlerini üretmeye başladı.
1933 yılında Ahmet Kutsi Tecer tarafından keşfedilerek Türk edebiyatına kazandırıldı.
Aşık edebiyatının son büyük temsilcisi olan ozan, bir süre Köy Enstitüleri’nde saz hocalığı yaptı.
Sade dil ve lirik bir söyleyişle şiirlerini söyleyen Veysel’in eserlerinde hayatın tüm renklerini görmek mümkündür.
Eserlerinde hüzün ile sevinç; iyimserlik ile umutsuzluk iç içedir.
Eserleri birçok ünlü isim tarafından söylenerek yaygınlaşmaları sağlanmıştır.