Ziya Gökalp Lisan Şiirinin Biçim, İçerik, Ahenk Unsurları İncelemesi

Türkçülük fikrinin ünlü savunucusu olan fikir adamı, gazeteci, şair ve yazar Ziya Gökalp eserleriyle Türk milliyetçiliğinin sınırlarını belirlemiştir. Sosyoloji biliminin Türkiye'de yerleşmesine öncülük eden Ziya Gökalp'in dille ilgili görüşleri de çok önemlidir.  Türk dili üzerinde önemli çalışmalar yapmış olan yazar; Ömer Seyfettin, Ali Canip Yöntem'le birlikte "Genç Kalemler" dergisini çıkarmıştır.

Ziya Gökalp, Türkçe karşılığı bulunan Arapça ve Farsça sözcük ve söz gruplarının Türkçeden atılması gerektiği düşüncesi ile halk dilinde yer edinen kelimeleri Türkçeleşmiş kabul etmek gerektiği düşüncesini savunmuştur. On dörtlükten oluşan Lisan şiirinde de Türk dili, öz Türkçe, yaşayan Türkçeyle  ilgili düşüncelerini açık, sade ve didaktik bir tarzda belirtmiştir. 

Bu yazımızda Ziya Gökalp'in Lisan şiirini biçim, içerik ve ahenk yönünden inceleyeme çalıştık:
➥www.edebiyatfatihi.net

LİSAN

Güzel dil Türkçe bize,
Başka dil gece bize.
İstanbul konuşması
En sâf, en ince bize.

Lisânda sayılır öz
Herkesin bildiği söz;
Ma'nâsı anlaşılan
Lûgate atmadan göz.

Uydurma söz yapmayız,
Yapma yola sapmayız,
Türkçeleşmiş, Türkçedir;
Eski köke tapmayız.

Açık sözle kalmalı,
Fikre ışık salmalı;
Müterâdif sözlerden
Türkçesini almalı.

Yeni sözler gerekse,
Bunda da uy herkese,
Halkın söz yaratmada
Yollarını benimse.

Yap yaşayan Türkçeden,
Türkçeyi incitmeden.
İstanbul'un Türkçesi
Zevkini olsun yeden.

Arapçaya meyletme,
İran'a da hiç gitme;
Tecvîdi halktan öğren,
Fasîhlerden işitme.

Gayınlı sözler emmeyiz,
Çocuk değil, mümeyyiz!
Birkaç dil yok Tûran'da,
Tek dilli bir kümeyiz.

Tûran'ın bir ili var
Ve yalnız bir dili var.
Başka dil var diyenin,
Başka bir emeli var.

Türklüğün vicdânı bir,
Dîni bir, vatanı bir;
Fakat hepsi ayrılır
Olmazsa lisânı bir.

Ziya Gökalp

ZİYA GÖKALP-LİSAN ŞİİRİ İNCELEMESİ

İÇERİK: 

Dörtlüklerde Anlatılanlar:

1. dörtlük: Güzel dil Türkçenin “en saf”, “en ince” şekli İstanbul Türkçesidir.
2. dörtlük: Öz Türkçe halk tarafından anlaşılan dildir. Halk tarafından bilinen her sözcüğün öz Türkçe kabul edilmesi gerekir.
3. dörtlük:  Konuşma diline girerek halkça benimsenmiş olan yabancı sözcükler Türkçe sayılmalıdır. Türk halkının bildiği ve tanıdığı her sözcük ulusaldır, bunların yerine uydurma söz bulunup kullanılmamalıdır.
4. dörtlük: Yabancı sözcüklerin Türkçe eş anlamlısı (müteradifi) varsa Türkçesi kullanılmalıdır.
5. dörtlük: İhtiyaç halinde yeni kelimelere gerek duyulduğunda halk nasıl davranıyorsa aydınlar da öyle davranmalıdır. 
6. dörtlük:  Yaşayan Türkçe konusunda İstanbul Türkçesi esas alınmalıdır.
7. dörtlük: Türk dilinin öğrenilmesinde yabancı kaynaklar değil halk dili esas alınmalıdır.
8. dörtlük: Başka Türk lehçelerinden sözcük almaya gerek yoktur. Lisan, bir tanedir o da Türkçedir. 
9. dörtlük: Bütün dünya Türklerinin dili Türkçe olmalıdır. Türklerin dili Türkçedir ve başka dil vardır diyenler farklı bir amaca hizmet etmektedir.
10. dörtlük:  Milleti birleştiren din, vatan, vicdan gibi değerlerin birleştiriciliği ancak dile bağlıdır.

Teması: Dil, dil birliği, Türkçe

Yapı Özellikleri:

Ziya Gökalp'in Lisan şiiri on dörtlükten oluşmuştur. Her dörtlükte Türkçenin başka bir özelliğine vurgu yapılmıştır.

➠Nazım birimi: Dörtlük
Nazım Şekli: Ziya Gökalp'in Lisan şiiri anonim halk edebiyatı nazım biçimlerinden "mani" ile benzerlik göstermektedir. 7'li hece ölçüsü ve kafiye örgüsü mani nazım türüyle benzerdir.
Gelenek: Halk şiiri
Konusuna Göre Şiir Türü: Didaktik (öğretici)


Ahenk Özellikleri:

Ölçüsü: 7'li hece ölçüsü

Kafiye ve Redifleri:

Güzel dil Türkçe bize,
Başka dil gece bize.
İstanbul konuşması
En sâf, en ince bize.

"bize" redif; "e" yarım kafiye

Lisânda sayılır öz
Herkesin bildiği söz;
Ma'nâsı anlaşılan
Lûgate atmadan göz.

"öz" tam kafiye

Uydurma söz yapmayız,
Yapma yola sapmayız,
Türkçeleşmiş, Türkçedir;
Eski köke tapmayız.

➠"-mayız" redif; "ap" tam kafiye

Açık sözle kalmalı,
Fikre ışık salmalı;
Müterâdif sözlerden
Türkçesini almalı.

➠"-malı" redif; "al" tam kafiye

Yeni sözler gerekse,
Bunda da uy herkese,
Halkın söz yaratmada
Yollarını benimse.

➠"se" tam kafiye

Yap yaşayan Türkçeden,
Türkçeyi incitmeden.
İstanbul'un Türkçesi
Zevkini olsun yeden.

➠"eden" zengin kafiye

Arapçaya meyletme,
İran'a da hiç gitme;
Tecvîdi halktan öğren,
Fasîhlerden işitme.

➠"-me: redif; "t" yarım kafiye

Gayınlı sözler emmeyiz,
Çocuk değil, mümeyyiz!
Birkaç dil yok Tûran'da,
Tek dilli bir kümeyiz.

➠"yiz" zengin kafiye

Tûran'ın bir ili var
Ve yalnız bir dili var.
Başka dil var diyenin,
Başka bir emeli var.

"-i var" redif; "l" yarım kafiye

Türklüğün vicdânı bir,
Dîni bir, vatanı bir;
Fakat hepsi ayrılır
Olmazsa lisânı bir.

"-ı bir" redif; "an" tam kafiye

Dil ve Üslup Özellikleri: Şair dille ilgili düşüncelerini halkın anlayabileceği sade, yalın bir dille ifade etmiştir. Didaktik bir söyleyiş tarzı şiire hakimdir.

www.edebiyatfatihi.net

Yazıya Tepkini Göster!

Bir Yorum Yaz

YORUM YAPARAK SORU SORABİLİR veya KATKIDA BULUNABİLİRSİNİZ...

1) Yaptığınız yorum biz onayladıktan sonra görülecektir.
2) Yazım kurallarına mümkün olduğunca dikkat ediniz.
3) Kullandığınız üslubun kişiliğinizi yansıttığını unutmayınız.
4)Yorumunuza gelecek cevabı takip etmek beni bilgilendir kutucuğunu işaretleyebilirsiniz.

Daha yeni Daha eski

Reklam

Reklamlar