Türk Destanlarında Kahraman Tipinin Genel Özellikleri

TÜRK DESTANLARINDA MERKEZÎ KAHRAMAN TİPİNİN ÖZELLİKLERİ 

1. Kahramanın doğumu önceden müjdelenir. (Çocuksuzluk motifi) 

2. Kahraman olağanüstü şartlarda doğar. (Bu doğum ilahi bir oluşum sonucunda vuku bulur. ) 

3. Kahraman, Tanrı katından gönderilmiştir ve genellikle soylu bir aileye mensuptur. 

4. Kahraman genellikle tek çocuktur. (Bazen en büyük ya da en küçük çocuk olarak da ortaya çıkabilmektedir.)

 5. Kahramanın çocukluğu olağan dışıdır ve kısa sürede büyür. (Destanda kahramanın çocukluğu üzerinde uzun uzadıya durulmaz.) 

6. Kahraman çocukluk döneminden çıktığını olağanüstü bir kahramanlık göstererek ispat eder. 

7. Kahraman, kahramanlığını ispat ettikten sonra ad alır. Kahramana verilen ad kutsallık arz eder ve kutlu biri tarafından verilir. 

8. Kahramanın fiziki gücü yaradılıştan itibaren olağanüstüdür ve zaman zaman yırtıcı hayvanlarla mukayese edilerek tasvir edilir. 

9. Kahraman karşımıza yarı tanrı, ilk ata veya ilk insan olarak çıkabilir. 

10. Türk destanlarında avcılık önemli bir meziyettir. 

11. Kahraman daima ilahi güçler tarafından korunur. (Yardımcı eren tipi / aksakal tipi)

 12. Kahramanın en önemli yardımcısı olağanüstü özellikleri olan atıdır. 

13. Kahraman bir ülküyü gerçekleştirmek, yiğitliğini ispatlamak veya intikam almak için maceraya atılır. 

14. Maceraya atılan kahraman yurdundan uzaklaşır. 

15. Kahraman mücadelesinin büyük bir bölümünde veya en tehlikeli durumlarda genellikle yalnızdır. 16. Kahraman cesurdur. Kendisi ile denk güç ve yaradılışta olmayanlarla savaşmaz. 

17. Kahraman kendisine düşman olan varlıklarla hatta gerektiğinde babası ile de mücadele eder. 

18. Macerada birçok zorlukla karşılaşılır. a. Olağanüstü varlıklar (Devler, canavarlar, cadılar vb…) b.Kötü akrabalar ve yakınlar (Kardeş,eş, arkadaş vb…) c. Ülkeyi yöneten kötü liderler. ç. Sihir, entrika, hile. (Kahraman uykuya dalınca entrika ile karşılaşır.) 

19. Kahraman mücadelesi esnasında yeraltı ve üstüne seyahatler yapar ve nadir de olsa bazı destanlarda ölüp dirilir. 20. Kahramana yardım eden olağan kişiler vardır.

 21. Kahraman macerası esnasında evleneceği kız ile tanışır. 

22. Kahraman maceradan döner. 

23. Kahraman ölür.

 24. Kahramanın ölümünden sonra ülküleri, soyundan gelenler tarafından devam ettirilir.

Yazı Kaynak:

Ülkü Kara Düzgün, "Türk Destanlarında Merkezi Kahraman Tipinin Tipolojisi" makalesi, folklor/edebiyat, cilt:18, sayı:69, 2012/1, CİU CYPRUS International University