Koşuk İncelemesi ahenk unsurları(ölçü, durak, kafiye, redif, ses ya da kelime tekrarları)

Bu yazımızda İslamiyet öncesi dönemde söylenen "koşuk" şiir biçimini ahenk unsurları(ölçü, durak, kafiye, redif, ses ya da kelime tekrarları), tema, zihniyet, dil ve anlatım bakımından inceledik.edebiyatfatihi.net

Koşuk, İslamiyet öncesi Türk edebiyatında sığır ve şölen törenlerinde ozanların kopuz eşliğinde söyledikleri, genellikle konusu aşk, yiğitlik, doğa sevgisi olan şiirlerdir.

Koşuk Örnekleri ve İncelemesi

Keldi esin esneyü
Kadka tükel osnayu
Kirdi bodun kasnayu
Kara bulıt kükreşür.

Ördi bulıt ıngraşu
Aktı akın möngreşü
Kaldı bodun tanglaşu
Kükrer takı mangraşur


Kar buz kamuğ erüşdi
Tağlar suvı akışdı
Kökşin bulıt örüşdi
Kayguk bolup üğrişür

Günümüz Türkçesiyle

(bahar) Rüzgârı eserek geldi.
(ama bu rüzgâr) Kar tipisine benziyordu.
Halk soğuktan titreyerek (evlere) girdi.
(gökyüzünde) Kara bulutlar gürlüyor.

Bulutlar gürleyerek yükseldi
ve seller şarıldayarak aktı.
Halk (bu anî sağanak karşısında) hayret içinde
kaldı; bulutlar gürlüyor (ve insanlar) bağrışıyorlar.

Karlar ve buzlar hep eridi;
(böylece) dağların suyu (seller hâlinde) aktı.
(gökyüzünde) Mavimtırak bulutlar belirdi;
(bunlar deniz üstündeki) kayıklar gibi (havada) sallanıp duruyor.

“Bulutlar gürleyip insanlar bağrışıyor” “Halk soğuktan titreşerek evlerine girdi.” İfadeler dönemin yaşantısını yansıtmaktadır.Halkın sağanak yağmurlar karşısında hayret etmesi ve bağrışması o dönemki insanların tabiat olaylarına takındığı tavrı da gösteriyor…

AHENK UNSURLARI (Kafiye, redif, ses akışı, kelime tekrarları, ölçüsü, durakları...)

a……..esneyu              “nayu” redif; "s" redif 
a……..osnayu
a……..kasnayu
b……..kükreşür

...

f…….erüşdi             “di” redif “ş” yarım uyak
f…….akışdı
f……..örüşdi
b……..ügrişür

Ölçü: 7'li hece ölçüsü (4+3 duraklı)

Teması: Bahar

Nazım Birimi: Dörtlük 

Nazım Biçimi: KOŞUK

Koşuk türünün belli başlı özellikleri şunlardır:

• Hece vezni ve yarım kafiye ile söylenen şiirlerdir.
• Kopuz eşliğinde söylenir.
• Yiğitlik, aşk, tabiat konularını işler.
• Nazım birimi dörtlüktür.
• Bu şiirlerde düz kafiye kullanılır: aaaa, bbba, ccca. (aaab cccb dddb)
• Bu şiirlerin İslâm sonrası halk edebiyatındaki adı koşma’dır.
• Sığır denilen sürek avlarında söylenen lirik şiirlerdir.
• Koşuk örneklerini Kaşgarlı Mahmut‘un Divan ü Lugati’t-Türk adlı eserinde görmekteyiz.

KOŞUKLARDAKİ EDEBİ SANATLAR

1.birimde Rüzgar kar tipisine benzetilerek teşbih
4.birimde bulutlar kayığa benzetilmiş teşbih
5.birimde dünyanın nefesi denilerek teşhis
6.birimde çiçekler inciye benzetilerek teşbih
6.birimde onbinlerce çiçek sıra sıra dizildi > mübalağa
7.birimde çiçeklerin sıkılması teşhis

edebiyatfatihi.net

ZİHNİYET UNSURLARI

“Bulutlar gürleyip insanlar bağrışıyor” “Halk soğuktan titreşerek evlerine girdi.” İfadeler dönemin yaşantısını yansıtmaktadır. Halkın sağanak yağmurlar karşısında hayret etmesi ve bağrışması o dönemki insanların tabiat olaylarına takındığı tavrı da gösteriyor…
Doğayla iç içe bir yaşamları vardı.
Okuduğumuz bu koşuklar, destan döneminin zihniyetini yansıtmaktadır.

DİL ÖZELLİKLERİ

Sadedir, yabancı dillerin etkisinden uzak Öz Türkçe bir dil kullanılmıştır.


GELENEK: Sözlü edebiyat geleneği