Karacaoğlan semai incelemesi,zihniyeti,ahenk unsurları,teması,yapı unsurları,gerçeklik,gelenek...

Bu yazımızda  en büyük halk ozanlarından olan Karacaoğlan'ın bir semaisini şiir inceleme yöntemine göre inceleyeceğiz... Önce semai nazım şeklinin özelliklerine bakalım :

• SEMAİ NAZIM ŞEKLİNİN ÖZELLİKLERİ
• Aşık tarzı halk şiiri biçimidir.
• Genellikle en az 3, en fazla 5 dörtlükten oluşurlar.
• Çoğunlukla doğa, güzellik, ayrılık, kavuşma gibi duygusal ve lirik temaları işlerler.
• Çoğunlukla hece ölçüsüyle yazılsa da aruzla yazılanları da vardır.
• Güney Anadolu'da yaşayan Varsak Türkmenlerine ait halk şairleri tarafından söylenen şiirlerdir.
• Özel bir ezgiyle söylenir.
• 8'li hece ölçüsü ile söylenir. (Koşmadan ayrılan yönü budur)
• Varsağıda hayattan ve talihten şikayet gibi konular da işlenir.
• Şiirin sonuna doğru mahlas kullanılır.
• Dili sade ve yalındır halkın günlük yaşantıda kullandığı deyim ve deyişlerden yararlanılır.
• Birçok yönüyle koşmalara benzerler. Aralarındaki tek fark semalierin 8'li hece ölçüsüyle yazılmaları, koşmaların ise 11'li hece ölçüsüyle yazılmalarıdır.
• En güzel örneklerini Karacaoğlan, Erzurumlu Emrah vermiştir.
• İlk dörtlüğü aaab abab aaba abcb şeklinde diğer dörtlükler dddb eeeb fffb şeklindedir.    

• SEMAİ 

Gurbette ömrüm geçecek,
Bir daracık yerim de yok.
Oturup derdim dökecek,
Bir münasip yârim de yok.

Redifleri ve kafiyeleri :

-ecek : redif ; "-imde yok" redif ;  "r" yarım uyak

Uçtu genç şahanım, uçtu,
Kaçarak deryayı geçti.
Gönlüm bir güzele düştü,
Sarf edecek malım da yok.

"-tu" redif , "ç-ş" sesleri bazı kaynaklara zayıf da olsa yarım uyak kabul edilir.Halk şiirinde kafiye ve redife çok fazla önem verildiğini unutmayın.

Koyverin kuşu turnaya,
Yârin durağın bulmaya.
Soyundum derviş olmaya,
Hırka ile şalım da yok.

"aya" zengin uyak

Karac'oğlan, dünya fâni,
Toprak emer tatlı canı.
Hastalandım, ilâç hani?
Bir acısız ölüm de yok.


Karacaoğlan
SEMAİNİN İNCELEMESİ

İNCELEME : www.edebiyatfatihi.net
Şiir ve zihniyet

Halk edebiyatı şairlerinin önemli bir kısmı gezginler ozanlardan oluşur.  Halk ozanları ömürlerinin bir bölümünü gurbetten geçirmişler ,  sıla özlemi çekmişlerdir.Ayrıca şiirde dünyanın geçiçiliğine vurgu yapılmaktadır . "Soyundum derviş olmaya,Hırka ile şalım da yok." dizeleri de tasavvuf kültürünü yansıtmaktadır. Bu  durum dönem insanının dini zihniyetini yansıtan ifadelerdir.

www.edebiyatfatihi.net

Ahenk unsurları

Şiir (4+4) 8'li hece ölçüsü ile yazılmıştır. Şiirdeki ritim hece ölçüsüyle sağlanmıştır. Ayrıca özel bir ezgiyle söylenmesi de ahengi sağlayan diğer bir ögedir.

Kafiye ve redifleri dörtlüklerin altında gösterildi.

Kafiye örgüsü : abab / cccb/dddb/ eeeb/...

Şiir dili

Şiirde benzetmelerden çokça yararlanılmıştır.  , "Şahin"  avcı bir  kuştur sevgilinin  gönlünü avlaması ile şahin arasında benzerlik kurulmuştur.
Şahin sevgili yerine kullanılarak istiare yapılmıştır
Şair gönlünü kuşa benzetmiştir.
"Toprağın tatlı canı emmesi" dizesinde  kişileştirme sanat ve kapalı istiare vardır.
"Hastalandım, ilâç hani? " istifham sanatı yapılmıştır.
Ayrıca derviş hırkası gibi tasavvufi terimlerden yararlanmıştır

Şiir halk söyleyişlerinin yer aldığı sade ve yalın bir dille yazılmıştır.

Yapı :

Semainin nazım birimi dörtlüktür.
Şiirin yapısı semai nazım şeklinin yapı özelliklerini taşımaktadır.

Tema : 

Aşk veya ayrılık acısı


Şiir ve Gerçeklik 

Ozan duygularını kurmaca  bir gerçeklikle ortaya koymuştur . Ozan , duygularını mecazlardan ve söz sanatlarından yararlanarak somut şekilde dile getirmiştir.

Gelenek: 

Aşık tarzı halk şiiri geleneği

Metin ve Şair :

KARACAOĞLAN EDEBİ KİŞİLİĞİ İÇİN TIKLAYINIZ