SARDANAPAL ÖZETİ,OLAY ÖRGÜSÜ,ŞAHIS KADROSU,YER VE ZAMAN

SARDANAPAL ÖZETİ,OLAY ÖRGÜSÜ,ŞAHIS KADROSU,YER VE ZAMAN

TÜRÜ: Tiyatro

 Eserin Yapısı : 

Sardanapal 12 fasıllık bir dramdır. Yazar tarafından fasıllar “manzar” olarak adlandırılmıştır.  

ÖZETİ:

Otuz bir yıl zalimane hüküm süren Asur kralı Sardanapal’a karşı Babil valisi Belis ile Medya emiri Arbakes bir ihtilal hazırlığındadırlar. ihtilal hazırlığındaki ekibin içerisinde Belis’in torunu Akın Darakes de vardır. Sardanapal’in kızı Yudes ile Akın Darakes birbirlerini severler. Yudes’e âşık bir başka isim ise ihtilalciler arasında yer alan Abdülbaal’dir. Sardanapal, ihtilali engellemek için kızı Yudes’i Abdülbaal’e vermek ister. Fakat Yudes’in gönlü Akın Darakes’tedir. Akın Darakes ise vatan hizmeti ile aşkı arasında kalır ve vatan vazifesini tercih ederek Yudes’ten vazgeçer. ihtilal üç yıl sürer. Sonunda Sardanapal’in sarayına kadar gelen yangın ve yıkım, Sardanapal’i çaresizliğe sevk eder. Çaresizlik içerisinde deliye dönen Sardanapal, sarayda yer alan herkesi ve her şeyi ateşe verir. Bunlar içerisinde kendisi ve kızı Yudes de vardır. Fakat Akın, Yudes’i yanmak üzereyken saraydan kurtarır. Daha önce “vatan vazifesi” uğruna Yudes’i reddeden Akın’ı bu sefer Yudes reddeder ve kendisini Abdülbaal’e teslim eder. Abdülbaal de Yudes’i istemez. Yudes, bir uçurumdan atlayarak intihar eder. Yudes’in naşı ile bir mağaraya sığınan Akın, ateşler içerisinde kalır ve o orada can verir. Bütün bu olaylardan sonra Abdülbaal de hançeriyle intihar eder.

Olay Örgüsü 

Sardanapal’in olay örgüsü şu metin halkalarından oluşur:

 1. İhtilalcilerin Sardanapal’i devirmek için bir araya gelmeleri, 

2. Akın Darakes’in vatan vazifesi uğruna Yudes’in aşkını reddetmesi, 

3. Sardanapal’in ihtilali engellemek için Abdülbaal’i kızı Yudes ile evlendirmek istemesi,

 4. İhtilalin gerçekleşmesi ve Sardanapal’in kendisi ile beraber sarayı ateşe vermesi, 

5. Yudes, Akın Darakes ve Abdülbaal’in ölümleri.  

Zaman 

Sardanapal’de vakanın geçtiği sosyal zamanı ve vaka zamanını takvimsel olarak belirten herhangi bir bilgiye rastlamayız. Sardanapal’e kaynaklık eden efsanenin kahramanı Asur hükümdarı Asurbanipal olarak bilinir. Asurbanipal (M.Ö. 668- M.Ö. 626) tarihleri arasında yaşar. Tarihî kişiliği ile varolan Asurbanipal/Sardanapal’in zalimce yönetimine karşı ayaklanan ihtilalcileri anlatan Sardanapal’in sosyal zamanı ve vaka zamanı hakkında kesin olmayan bir zaman bilgisi verebiliriz. M.Ö. 668- M.Ö. 626 yıllarını hareket noktası alır ve Sardanapal’in ölüm tarihini eserin sosyal zamanı olarak alabiliriz. Sardanapal’de ihtilal planı ile uygulaması arasında üç yılın geçtiği ifade edilir. Bu bilgiden hareketle eserin vaka zamanını beş yıl olarak tespit etmek mümkündür. Sardanapal’in onuncu manzarındaki sahne tasvirinde şu bilgiler verilir: “Ninova şehrinin hâric-i suru. Muhâsırîn tarafında Akın Darakes’in haymesi. Üç sene sonra. Akın Darakes ile Ninas musahabette.” (s. 132)

Bulunan andan üç yıl sonrasını ifade eden bu zaman ifadesinden sonra, vaka zamanını açıklayan şu ifadelere yer verilir. Yudes’in Akın Darakes’e kaçma teklifini yaptığı zaman dilimi daha önce verilen üç yıllık zaman dilimine ilave edilince vaka zamanının beş yıl olduğu görülür: “Ninas – Bugün beş yıl oldu, ben ettim hisâb, Ki ettin o sultana sen intisâb. Evet, nale-hîzindir, eşk-rîz, Bu iklime Babil’den ettin güriz. Görüştün onunla çemenzârda, Ki bulmuş idin hâlet-i zârda, Ki her dem tahassürle gûyâ imiş; Seninle firara müheyyâ imiş. Olurken ban meyli, ya ruhsatı, Kaçırmak niçin öyle bir fırsatı: Neden etmedin sevdiğinle firâr? Niçin döndün onsuz?..” (s. 135-136) On iki fasıllık oyunun sekiz faslında kozmik zaman olarak gündüz/sabah, dört faslında ise gece/akşam kullanılmıştır.

Mekân/Dekor 

Sardanapal’in vakası Sardanapal’in sarayının bulunduğu Ninova ile Đhtilalcilerin planlarını yaptıkları yer olan Babil’de geçer. Eserin vakasının ağırlıklı Vaka Zamanı Vaka Zamanı Anlatma Zamanı Kozmik Zamanı Sosyal Zamanı 1. Fasıl - Gündüz 2. Fasıl - Gece 3. Fasıl - Gündüz 4. Fasıl - Gündüz 5. Fasıl - Gündüz 6. Fasıl - Gündüz 7. Fasıl - Gece 8. Fasıl - Gece 9. Fasıl - Gece 10. Fasıl - Gündüz 11. Fasıl - Gündüz 12. Fasıl - Gündüz 230 olarak geçtiği yerin Ninova olduğunu söyleyebiliriz. Eserin fasıl başlarında mekâna dair detaylı bilgiler verilir ve sahnenin dekoru okuyucu/izleyiciyi vakaya hazırlar. Eserde kapalı mekânların yoğunluğu dikkat çeker. On iki fasıllık oyunun üç faslının dışında kalan dokuz faslında kapalı mekân tercih edilmiştir. Kapalı mekânlar çoklukla saray ve sarayın odalarından oluşur. Sarayın odalarının dışında çadır ve mağara da mekân olarak kullanılmıştır. Eser boyunca ismi anılan mekânların/yerlerin azlığı dikkat çeker. 

Vakanın geçtiği Babil ve Ninova’nın dışında Medya, Geldâniyân, Sahra-yı Ceyhun, Çin, Hint isimleri anılan yerlerdir.   

KAYNAK: OĞUZHAN KARABURGU'NUN "ABDÜLHAK HÂİD TARHAN’IN TİYATRO ESERLEİ  ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA VE İNCELEME"adlı doktora tezinden alınmıştır.