Ünlü Edebiyatçıların Uğrak Yeri 8 Edebileşmiş Mekân

Reklamlar

İstanbul, kültürel ve tarihi dokusuyla tarih boyunca edebiyatçılara esin kaynağı olmuş ve Türkiye’de edebiyat dünyasının başkenti olma özelliğini her zaman korumuştur. Buna koşut olarak, İstanbul’un bazı kahveleri, pastahaneleri  Cumhuriyet döneminden itibaren, kimi zaman farklı kimi zaman benzer edebiyat anlayışına sahip edebiyatçıların uğrak yerleri olmuştur. Söz konusu mekânların önemi, bir tartışma platformu görevi üstlenerek edebiyatçıları kamusal yaşamda bir araya getirmeleri ve genç edebiyat heveslilerine, dönemin önemli edebiyatçılarıyla tanışma imkânı vermelerinden kaynaklanmaktadır..

Ünlü Edebiyatçıların Uğrak Yeri 8  Edebileşmiş Mekân

YAZI KAYNAĞI:

EMEL GÜLCAN  www.listelist.com

Çayınızı karıştırırken Sait Faik ile göz göze geliyorsunuz. Kahvenizi yudumlarken Orhan Kemal önündeki kâğıda bir şeyler karalıyor. Kadeh tokuştururken Orhan Veli, Edip Cansever ile koyu bir sohbete dalıyor. Az ileride Cemal Süreya ile Can Yücel atışıyor. Dilerseniz daha gerilere gidelim. Mesela Yahya Kemal’in, Ahmet Hamdi’nin, Peyami Safa’nın bir köşeden çıkageldiği yıllara.

Ünlü şairlerin, yazarların kısaca edebiyatçıların uğrak yeri olmuş mekanları sizin için listeledik.

Nisuaz Pastanesi

Sait Faik 14 Mart 1941’de Orhan Veli’ye mektubunda “Burada eski tas eski hamam. Cumartesi günleri Nisuaz’da üdeba toplanır. Kararlar verilir” diye bahsetti bu pastaneden.

Bugün Beyoğlu’nda Ayhan Işık Sokağı’nın girişindeki Garanti Bankası’nın yerinde bulunan Nisuaz, 1930-1950’ler boyunca edebiyatçıların uğrak yeriydi.

1967’deki yangından sonra yıkılan pastanenin müdavimleri Ahmet Hamdi Tanpınar, Edip Ayel, “Garip” akımının isim babası Cavit Yamaç, Sabahattin Kudret Aksal, Asaf Hâlet Çelebi, Abidin Dino, Arif Dino, Orhon Murat Arıburnu ve Sabahattin Ali gibi şair ve yazarlardı.

Niko Kiriçis’in pastanesi geniş ve yüksek vitriniyle adeta İstiklal ile iç içeydi. Çaylarını yudumlarken birbirlerine yazdıklarını okuyan edebiyatçılar, pek çok derginin yayın toplantısını da Nisuaz’da yaptı. Mesela Hilmi Ziya’nın “İnsan” ve Burhan Arpad’ın “İnanç” dergilerinin temelleri burada atıldı.

Küllük Kahvesi

Şair Mehmet Sıtkı Akozan “Sanmayın avare bülbüller gibi güllükteyiz / Biz yanık bir kor gibi akşam sabah Küllük’teyiz” diye andı burayı. Beyazıt Cami’sinin ana yola bakan tarafındaki bu bahçeli kıraathane, 1950’lerde adeta bir ilim irfan yuvasıydı. Yahya Kemal Beyatlı, Ahmet Hamdi Tanpınar, Nurullah Ataç, Peyami Safa, Necip Fazıl Kısakürek, Tarık Buğra, Fuat Köprülü, Ahmet Muhip Dıranas, Neyzen Tevfik, İlhan Berk, Reşat Nuri Güntekin ve Cahit Sıtkı Tarancı gibi isimler burayı sıkça ziyaret etti. Hatta Faruk Nafiz Çamlıbel ve Behçet Kemal Çağlar’ın 10. Yıl Marşı’nı Küllük’te yazdığı rivayet edildi.

Mekânın sakinleri burayı o kadar benimsediler ki 1950’lerde yıkılan kahvede sadece çay, kahve, nargile içip sohbet etmekle yetinmediler. Bir de Eylül 1940’tan itibaren, adını yaşatmak için “Küllük” dergisini çıkardılar.

Baylan Pastanesi

“Garsonlar paramız olup olmadığını gözlerimizden anlar, eğer meteliğe kurşun atıyorsak, hiçbir şey söylemeden önümüze bir şişe maden suyu bırakırlardı. O maden suyuyla akşama kadar idare ederdik.” Ülkü Tamer böyle anlattı kup griyesi ve çikolatalı trüf pastası dillere destan Baylan’ı.

Pastane, 1923’te Loryan adıyla Beyoğlu’ndaki Ses Tiyatrosu’nun yanında, Luvr Apartmanı’nda açıldı. 1934’te yabancı kelimelerin kullanılması yasaklanınca “kusursuz” anlamına gelen bu ismi aldı.

Attila İlhan’ın sıklaşan ziyaretleriyle edebiyat çevrelerinde kısa sürede kendilerine “Baylancılar” diyen bir grup oluştu. Beyoğlu şubesi 1967’de kapanana kadar Behçet Necatigil, Cemal Süreya, Edip Cansever, Erdal Öz, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Peyami Safa, Sait Faik, Orhan Kemal, Salah Birsel, Onat Kutlar, Doğan Hızlan gibi pek çok ismi ağırladı.

Meserret Kahvesi

Salah Birsel “Kahveler” kitabında buradan “Meserret Kahvesi tüm İstanbul’un kahvesidir. Orada hiç değilse bir kez oturmamış edebiyatçı da gösterilemez” diye bahsetti.

Sirkeci’de Ankara ve Ebusuut caddelerinin köşesindeki kahve, yazarlarla gazetecilerin uğrak yeriydi. 1900’lerin başında açılan kahvenin gediklileri arasında Yaşar Kemal, Orhan Kemal, Sait Faik, Edip Cansever, Melih Cevdet Anday, Muzaffer Buyrukçu, Mehmet Rauf, Halit Ziya Uşaklıgil, Necip Fazıl gibi edebiyatçılar yer aldı.
Orhan Kemal birçok eserine burada başlarken kahveyi “Meserret Bâb-ı Ali’den ekmeğimi çıkarmaya çalışmanın başlangıç noktasıdır” diye andı.

İkbal Kahvesi

Arkadaşı Nurer Uğurlu “Orhan Kemal’in İkbal Kahvesi” kitabında ünlü yazarın hayatını anlattı. Oğlu Işık Öğütçü, Cihangir’de Orhan Kemal Müzesi’nin altına yıllar sonra aynı isimde bir yer açtı. Şimdi varın ünlü yazarın geçmişte Nuruosmaniye’deki bu kahveyle ilişkisini siz düşünün.

Bir dönem Yahya Kemal, Ahmet Hamdi Tanpınar ve Ahmet Haşim’in de uğrak yeri, Orhan Kemal ve arkadaşlarının taktığı adla “Kahvetül-ikbal”, 1960’ların sonlarında kapanana kadar sabah sohbetlerinin ev sahibiydi. Muzaffer Buyrukçu, Nurer Uğurlu ve Orhan Kemal bu buluşmaları, düğün ertesi damat sohbeti anlamına gelen “Sabahiye” diye adlandırırdı. Edip Cansever, Musa Anter, Yaşar Kemal, Ece Ayhan, Rıfat Ilgaz, Oktay Akbal, Behçet Necatigil ve Sennur Sezer de İkbal’in gediklilerindendi.

Hatay Restoran

1967’de Ali Demir’in Kadıköy’de açtığı Hatay Restoran, Cemal Süreya’nın öncülüğündeki edebiyat sohbetlerinin Anadolu Yakası’ndaki adresiydi. Fazıl Hüsnü Dağlarca, Ece Ayhan, Salah Birsel, Adnan Özyalçıner, Sennur Sezer, Can Yücel ve Behzat Ay gibi isimler ciğeri ve humusu ile ünlü mekânın sık gelen konukları arasındaydı.

Süreya sayesinde restoranda anı defterleri tutulmaya başlanınca, burası tarihe defteri olan meyhane diye geçti. 1983’ten beri biriktirilen 11 ciltlik defterden seçmeler, şairin ölümünün 13. yılında “Hatay Meyhanesi Defterleri” adıyla kitaplaştırıldı.

Tomris Uyar ile Süreya’nın kadeh tokuşturduğu meyhanenin defterlerinde neler yoktu ki? Feyyaz Kayaca’nın şiirleri, Arif Damar’ın, Ece Ayhan’ın, Fethi Naci’nin notları… Aynı şanslı defterler Cemal Süreya’nın çizdiği ve “Sevgili, Edip!” ithaflı bir Edip Cansever resmini de gördü.

Degüstasyon

Mekân, Orhan Veli’ye “Canan ki Degüstasyon’a gelmez / Balıkpazarı’na hiç gelmez” dizelerini yazdıracak kadar popülerdi. Ahmet Haşim’in burada sandalyesi olduğu rivayet edildi. 1920’de İtalyan Subayı Maurandi Çiçek Pasajı’nın girişinde, bugün Otantik’in olduğu yerde açtığı Degüstasyon’u üç yıl sonra Edmondo Morrigi’ye devretti.

Lokanta 1930-1960 yıllarında en parlak dönemini geçirdi. Yahya Kemal, Ercüment Ekrem Talu, Faruk Nafiz Çamlıbel, Tarık Buğra, Eşref Şefik ve Sait Faik’in sık sık uğradığı meyhane, yazın Çiçek Pasajı’na masa koyduğunda, bugün de süren bir geleneği başlattığından habersizdi. 1970’lere gelindiğinde kadrosu değişen ve eski havasını yitiren meyhane 10 Mayıs 1970’te Çiçek Pasajı çökünce diğer meyhanelerle birlikte kapandı. İsmi halen Balıkpazarı’ndaki bir meyhanede yaşıyor.

Yeni Hayat Lokantası

Sahibi Kürt Mehmet’ten ötürü “Kürdün Meyhanesi” diye anılan Ankara Ulus’taki bu meyhane, dönemin aydınlarına ev sahipliği yapıyordu. Nurullah Ataç, Orhan Veli, Azra Erhat, Behice Boran, Çetin Altan, Cüneyt Arcayürek, Ceyhun Atuf Kansu, Fikret Mualla ve Fikret Otyam gibi pek çok ismi ağırlayan meyhaneyi, ressam Fahir Aksoy 1944-1960 yıllarını kapsayan anı kitabı “Kürdün Meyhanesi”nde anlattı.

1940’larda açılan meyhane, misafirlerinden ötürü sivil polislerin de uğrak yeriydi. Hatta kendini genç şairler gibi gösteren sivillerin o ağır masalara konuk olduğu ve durum yaşça büyükler tarafından anlaşılınca, en pahalı içkilerin ısmarlanıp hesabın sivillere ödetildiği rivayet edilirdi. 1950’lerden itibaren şehrin merkezi Ulus’tan Yenişehir’e doğru kayınca popülerliğini yitiren meyhane 1960’ların başında kapandı.

Üç Nal

Şinasi Baray, ailesinden kalma iki katlı eski evini düzenleyip 1946’da restorana çevirdi. Alt kat Baray’ın ailesinin yaşadığı dönemde ahır olarak kullanıldığı için de mekânın adını Üç Nal koydu. Ankara’nın Ulus semtinde Konak Sokakta yer alan meyhane, Azra Erhat, Sabahattin Eyüboğlu, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Can Yücel gibi pek çok ismi ağırladı.

Burası kapağında üç nal çakılı şeref defteri ile de ünlüydü. Karikatürist Ratip Tahir Burak “İş dördüncü nalla, bir ata kaldı… Bir de meydana!..” satırlarını, bir karikatürle deftere ekleyince, Orhan Veli de dayanamayıp meyhanenin duvarına, “Üç Nal’a gelen, dörtnala gider” yazdı. Ünlü şair o zamanlar bir gece buradan çıkıp belediyenin açtığı çukura düştüğünde, ölüme dörtnala gideceğini elbette düşünmemişti.