ALTIN DESTAN ŞİİRİNİN İNCELEMESİ (GENİŞ İÇERİK)

Reklamlar

Altın Destan – Ziya GÖKALP

ALTIN DESTAN

 I

Sürüden koyunlar hep takım takım
Ayrılmış, sürüde kalmamış bakım;
Asmanın üzümü dağılmış; salkım
Olmak ister, fakat bağban nerede?
Gideyim, arayım: çoban nerede?

II

Yüce dağlar çökmüş, belleri kalmış,
Coşkun ırmakların selleri kalmış,
Hanlar yok meydanda, illeri kalmış,
Düşenler çok ama, kalkan nerede?
Gideyim arayım Hakan nerede?

 III

Türk yurdu uykuda ey düşman sakın!
Uyuyan ülkeye yapılmaz akın.
Tan yeri ağardı, yiğitler kalkın.
Bakın yurd ne halde, vatan nerede?
Gideyim arayım yatan nerede?

IV

Herkesin gözünde vatan öz yurdu,
Çitlerin yağısı, derenin kurdu,
Yad iller, Turan’da hanlıklar kurdu,
Turan’dan yadları koğan nerede?
Gideyim arayım çit,ogan nerede?

Metin İncelemesi

Şiir ve Zihniyet 
Şiirin yazıldığı döneme ait sosyal, siyasî ve kültürel özellikleri şiirin zihniyetini oluşturur. Zihniyet, bir devrin 
kabul edilmiş sanat zevki ve hâkim sanat anlayışıdır. Bir dönemdeki dinî, siyasî, ekonomik, sivil, askerî hayatın duygu, anlayış ve zevkler bütünü, zihniyeti oluşturur. Bireysel farklılıklar dışında bir toplumdaki bireylerde ortak olan inançlar, yargılar ve temsiller bütünü de zihniyet kavramının içindedir. Zihniyet, bir toplum ve kültürün üyelerinin ortak tutumlarını da yansıtır. Bu şiirde de Ziya Gökalp Türk yurdu uykuda ey düşman sakın! / Uyuyan ülkeye yapılmaz akın.’’ mısraları ile Millî Edebiyat Dönemi zihniyetini gözler önüne sermiştir. Vatan sevgisi, millîyetçilik” duygularının işlenmesi dönemin Türkçülük zihniyetinin edebiyata yansıdığının göstergesidir. Şiirde eski Orta Asya Türk kültür ve tarihine ait motiflerin işlenmesi de yine Ziya Gökalp’in “Turancılık” düşüncesiyle paralellik gösterir.
Şiirde Ahenk
Şiirde ahenk unsurları; ölçü (aruz, hece), kafiye, redif, aliterasyon, asonans ve kelime tekrarlarıdır. Bu şiirdeki ahenk unsurlarını inceleyelim:
Ölçü:Şiir, 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır. Bu da şiirin Millî Edebiyat şiir anlayışına uygun olarak yazıldığını göstermektedir. 
Redif ve Uyak:
1. bent “-leri kalmış” redif "el" tam uyak
2. bent - "-al" > tam uyak
3. bent "-lar" > redif "-ağ" > tam uyak
4. bent - "-kın" > zengin uyak
Her bendin son iki dizeleri birbiriyle uyaklıdır:"nerede" > redif; "-an" > tam uyak
5'li mısralar (bentler) hâlinde, hece vezniyle yazılan bu şiir Millî Edebiyat şiir anlayışının özelliklerini taşımaktadır. aaabb cccbb… şeklinde uyak örgüsüne sahiptir.
 Şiir Dili
Şiir, Millî Edebiyat’ın dil anlayışına uygun olarak sade bir Türkçe ile yazılmıştır. “Ziya Gökalp çevresinde gelişen sade dil ve hece ölçüsüyle yazılan” şiirler halka yönelik olup didaktik bir üslupla kaleme alınır. Bu şiirde de şair, halkın anlayabileceği bir dil kullanmış, millî coşkuyu artı-rıcı bir üslup tercih ettiği için imge, söz sanatlarını ikinci plana atmıştır. Ancak şiirin tümüyle söz sanatlarından uzak olduğunu söyleyemeyiz. Şiirdeki bazı söz sanatlarına göz atalım:
1. bent: 
“düşen-kalkan” sözcükleriyle tezat
“dağ-ırmak-sel” sözcükleriyle tenasüp
2. bent: 
“Uygurlar, Altınordu, Timuçin, Atila” gibi eski Türk devlet-leri ve komutanları hatırlatılarak telmih ve tenasüp
3. bent: 
“başları ağarmış ihtiyar dağlar”, kişileştirme 
“başları ağarmış ihtiyar dağlar”, dağ insana benzetilmiş 
ancak insan söylenmediği için istiare
“Kırlangıç ah çeker, güvercin ağlar" kişileştirme
4. bent:
“Türk yurdu uykuda”, Türk yurdu sözüyle Türk milleti kastedildiği için mecaz-ı mürsel,
“ey düşman” sözüyle de nida sanatları kullanılmıştır.
 Şiirde Yapı 
Millî Edebiyat şiirinde genellikle halk edebiyatı nazım birimi olan dörtlükler kullanılmış, ancak bazen de üçlü, beşli dizelerden kurulu bentler tercih edilmiştir. Bu şiirin nazım birimi beşli mısralardan oluşan “bent”tir. Halk şiirinde bent-ler özellikle türkülerde sıkça kullanılmıştır.
Kafiye örgüsüne ve mısra sayılarına göre manzume-lerin aldığı biçime, “nazım şekli” denir. Millî Edebiyat Dönemi’nde halk edebiyatı nazım şekilleri kullanılmış bu 
şiirde türkü nazım biçiminin özelliklerinden yararlanılmış-tır.
Şiirin uyak düzeni ise aaabbcccbb, dddbb… şeklindedir.
 Şiirde Tema
Bu şiirde Ziya Gökalp; halkın içinde bulunduğu durumdan kurtarmak için onları kendine getirme, bilinçlendirme, gizli de olsa onlara öğüt verme çabası içindedir. Millî Edebi-yat şiirinin amaçlarından olan halkı bilinçlendirme bu şi-irde açıkça görülmektedir. Didaktik şiirin tüm özelliklerini yansıtan bu şiir, sanat yapma amacı değil, halkı eğitme 
amacını ön plana almıştır. Kısaca bu şiirin teması olarak “Her türlü tehlikeye karşı milletçe uyanık olalım.” yargısını çıkarabiliriz.
 Şiirde Gerçeklik ve Anlam
Millî Edebiyat Dönemi’nde savaşlardan dolayı ülkemiz siyasî ve sosyal yönden oldukça karmaşık bir durum içindedir. Savaşlar, fakirlikler, başıboşluklar dönemin ger-çekleridir. Ziya Gökalp de iyi bir gözlem yaparak âdeta kelimelerle ülkenin o dönemdeki tablosunu çizmiş ve bu gerçekliği edebiyata yansıtmıştır.
 Şiir ve Gelenek
Millî Edebiyat şiiri denince akla ilk gelenler “Türkçülük, sade dil, hece ölçüsü, millî motifler”dir. Sade bir dilin kullanıldığı bu şiir; içerik yönünden “vatan sevgisi ve 
millîyetçilik”, şekil yönünden türkü nazım şeklini andıran bentler ve hece ölçüsüyle oluşturulduğu için “Millî Edebi-yat şiir geleneğini” yansıtmaktadır.
 Şiir ve Yorum
Şair bu şiirde zor durumda olan ülkesi için bir lider ara-makta, milletini birlik ve beraber olmaya davet etmektedir. Bu anlamda şair kendi şiir geleneğine bağlı kalarak belirli 
kavramalar üzerinden bu düşüncesini, hayata dair yapmak istediklerini şiir vasıtasıyla aktarma çabasındadır. Bu da Millî Edebiyat sanatçılarının sanata yaklaşımlarıyla ilgilidir.
Ziya Gökalp, millîyetçi düşünceleri ile edebiyatımıza şekil vermek istemiş, hem kendi fikirlerini hem de yaşadığı dönemin sosyal, siyasal etkileriyle şiirlerinidönemin ihtiyaçlarına, Millî Edebiyat ruhuna cevap verecek şekilde kaleme almıştır. Gerek şekil gerek içerik olarak halka doğru anlayışının ürünü bu şiir; dönemi ve zihniyetini yansıtması bakımından Millî Edebiyat’ın 
güzel bir örneğidir.
Metin ve Şair
Ziya Gökalp, düşünce olarak Türkçülük akımını benimsemiş ve bu akım çerçevesinde şiir yazmıştır. Bu şiirinde de sahip olduğu siyasî ve sosyal düşünceyi şiire 

yansıttığını görüyoruz.