EKOYAY 10.SINIF DİL VE ANLATIM 133-153.SAYFA CEVAPLARI

Reklamlar

Sayfa 133

Coşku Ve Heyecana Bağlı Anlatım- Zamirler(Adıllar)

Ön Hazırlık

-26 Ağustos 1526’da Macaristan’ın Mohaç Ovası’nda Osmanlıların Macarları yenmesi üzerine söylenmiş bir kahramanlık türküsüdür.

Hazırlık

1.Bazı insanlar, yaratılışları gereği daha duygusaldır.

2.Okuduğumuz metnin anlatımı bizi sararsa metnin içine gireriz ve metinde anlatılan üzüntü, mutluluk, heyecan, korku gibi duyguları kendimiz yaşıyormuşçasına hissederiz. Metnin kahramanıyla seviniriz, üzülürüz, korkarız.

3.İnsanlar, geçmişten günümüze kadar coşku ve heyecanlarını sanatsal ürünlerle anlatmışlardır.

4.Zamirlerin kullanılması, anlatımda kolaylık sağlar. Bazı zamirler, bir cümlenin bile yerini tutar.

Sayfa 134

İnceleme

3.Etkinlik

Mohaç Türküsü adlı şiirde savaşan askerlerin duygularından söz edilmektedir. Şair, “biz” derken savaşta ilk hücuma geçen “yüz atlı” yı kastetmektedir.

4.Etkinlik

Bahçe; sebze, meyve, çiçek veya ağaç yetiştirilen yer.

Bahçe sözcüğü, dizelerdeki bağlamıyla şehit askerlerin cennete gittiğini kastetmek için kullanılmış, “cennet” kavramı “bahçe” sözcüğüyle karşılanmıştır.

5.Etkinlik

Şiirde en çok kullanılan şahıs zamiri “biz”dir.

6.Etkinlik

Şiirdeki ahenk öğeleri: Aruz ölçüsü kullanılmıştır. Kafiye ve redif kullanılmıştır. Kelime tekrarları yapılmıştır.

Sayfa 135

7.Etkinlik

Mecaz anlamda kullanılmıştır.  Mıh, uğultu, deliksiz, ufalanıyor, sızıyor, kırılmışsın

8.Etkinlik

“Mohaç Türküsü” adlı metinde kahramanlık duygusu, “Ben Sana Mecburum”da kavuşamama, özlem duygusu hissettirilmiştir.

9.Etkinlik

Mohaç Türküsü: kanatlı, ülkeyi parlattığı gün, zaferin koynu, bahçe

Ben Sana Mecburum: ısıtıyorum, kullanılmamış kök, haftalar elimde ufalanıyor

İmge örnekleri mecazlaşarak yapılmıştır.

10.Etkinlik

Mohaç Türküsü ve Ben Sana Mecburum adlı şiirlerde dil sanatsal işlevde kullanılmıştır.

11.Etkinlik

Ben, sana, seninle, sen, ne, nereye, seni

12.Etkinlik

Bazıları, bana, bunlar da, onlara, benim, ben

13.Etkinlik

Kişi Zamirleri		İşaret Zamirleri		Belgisiz Zamirler		Soru Zamirleri
Tekil	Çoğul	Tekil	Çoğul	Tekil	Çoğul	Tekil	Çoğul
Biz Ben Sana Seninle Sen Seni	Bizler Onlarla Onlara	Bu			Bazıları	Nereye Ne

Sayfa 136

14.Etkinlik

Zamirler, cümlede ismin yerini tutar. Bazen de tamlamaların, cümlelerin yerini tutar.

15.Etkinlik         

Yine Seninle Geldi Hayat adlı metin, yazarın “aşk” karşısındaki duygulanımı yansıtmak amacıyla yazılmıştır.

16.Etkinlik

Yine Seninle Geldi Hayat adlı metinde yazar beklentilerine ulaşamayan bezgin, kırgın bir insanın ruh halini yansıtmaktadır. Coşku ve heyecanı dile getiren metinler, öznel içerikli cümlelerle kurulur.

17.Etkinlik

Sanatsal işlev

18.Etkinlik

Öyküleyici Anlatım

Coşku ve Heyecana Bağlı Anlatım

Betimleyici Anlatım

Benzer Yönler                                                 Farklı Yönler                     Benzer Yönler                  Farklı Yönler

Şiir ,roman, hikaye gibi türlerde kullanılır.			Öyküleyici anlatımda olay ve durum anlatılırken duygusal düşünceler katılmaz. Coşku ve heyecana bağlı anlatımda ruh hali yansıtılır.	Şiir, roman, hikaye, tiyatro gibi türlerde kullanılır.			Betimleyici anlatım varlıkların kendilerine özgü ayırıcı özelliklerini verir. Coşku ve heyecana bağlı anlatımda ise iç dünyada yaşananların yansıması verilir.

19.Etkinlik

Şiir, roman, hikaye, tiyatro gibi türlerde kullanılır.

Sayfa 138

20.Etkinlik

Yakın Aşklar: Sizi, ben, bana, senin, siz

Ağacım: Sen ,bizimle, seni, biz

21.Etkinlik

İşaret zamiri, işaret sıfatı, işaret zamiri, işaret zamiri, işaret sıfatı, işaret zamiri, işaret sıfatı, işaret sıfatı

NOT: Sözcük, bir isimden önce gelip onu niteliyor ve belirtiyorsa  sıfat olur.

Sözcük, başka bir ismin yerine geçiyorsa zamir olur.

Sayfa 139

22.Etkinlik

Anahtar: birisi(basit), öteki(türemiş), hepsi (basit), şey(basit)

Yeter Gayri Yumma Gözün Kör Gibi: kimine(basit), birinin(basit), bir kısmı(birleşik)

23.Etkinlik

	Zamir Olan Kelime	Yapısı
	Birçoğu	Birleşik
	Herkes	Basit
	Kimileri	Basit
	Hiçbiri	Birleşik
	Bazıları	basit

24.Etkinlik

	Sıfat	Zamir
		x
	x
		x
	x
	x
		x
		x
		x

25.Etkinlik

“ne” ve “kim” soru zamirleri kullanılmıştır. Bu soru zamirleri, okuyucunun da metne kendi yorumunu katması gibi bir esneklik kazandırmıştır.

Sayfa 140

26.Etkinlik

Şunlardan birini, onların arabası, bizim evimiz, benim annem, bunlardan hangisi

Zamirler, verilen cümlelerdeki kelime gruplarında isim tamlaması kurma işlevinde kullanılmıştır.

Anlama Yorumlama

2.

Kişi Zamirleri: bana ,bizim, onun, beni

İşaret Zamirleri: Bu, onu

Belgisiz Zamirler: Birisi, Öteki

Soru Zamirleri: Kime

3.

Sayfa 141

4.İşaret Sıfatı: O akşam bize gitmiştik.

İşaret Zamiri: O; ezilmiş, yıpranmıştı.

Kişi Zamiri: O, yarın annesine gidecek.

5.

Yalın Durum	Belirtme Durumu	Yönelme Durumu	Bulunma Durumu	Ayrılma Durumu
Bu	Bunu getir.	Buna bak.	Bunda var.	Bundan al.	Tekil
Şu	Şunu sorma.	Şuna kızdım.	Şunda iş yok.	Şundan getir.
O	Onu bilmem.	Ona getirdim.	Onda görmüş.	Ondan almıştım.
Bunlar	Bunları tanıyor.	Bunlara da dağıtın.	Bunlarda eksik çok.	Bunlardan kim sorumlu?	Çoğul
Şunlar	Şunları anlat.	Şunlara bakma.	Şunlarda çok iş var.	Şunlardan bize de al.
Onlar	Onları bize tanıt.	Onlara sen cevap ver.	Onlarda bunlar bulunmaz.	Onlardan bazıları kırıktı.

6.

Cümleler	Zamir Olan Sözcük	Zamirin Türü	Zamirin Yapısı
	Birkaçı	Belgisiz	Birleşik
	Onu	İşaret	Basit
	Herkes	Belgisiz	Basit
	Hepsini	Belgisiz	Basit
	Birçoğunu	Belgisiz	Birleşik
	O	Kişi	Basit
	Kimse	Belgisiz	Basit
	Buraya	İşaret	Basit
	Ötekini	İşaret	Türemiş
	Birkaçını	Belgisiz	Birleşik
	Beni/nereye	Şahıs/soru	Basit/basit
	Ben	Şahıs	Basit
	Onlar	İşaret	Basit
	Hiçbiri	Belgisiz	Birleşik

Sayfa 142-143

Ölçme ve Değerlendirme Sorularının Cevapları

A)

DYDYD

B)yan ve mecaz, sanatsal, işaret, ek fiil, isim

C)

1)D

2)E

3)B

4)C

5)D

6)A

7)B

8)D

9)D

D)

1)Yazının olmadığı dönemlerde insanların duygu veya düşüncelerini iletmek için akılda kalıcılığı nedeniyle şiiri tercih ettikleri söylenebilir.

2)İnsanların duygularını güzel ve etkili bir biçimde ifade edebilmelerinin ilk basamağı yetenektir.

Sayfa 144

Destansı Anlatım, Fiil/Fiilimsi

Ön Hazırlık

-Destansı metinlerde olağanüstü olaylar ve kişiler anlatılır.

Hazırlık

-“Destan yazmak” sözü başarılması güç işlerin üstesinden gelindiği durumları ifade etmek için kullanılır.

-Destan, milletlerin hayatında büyük yankılar uyandırmış(savaş, göç, kıtlık …) toplumsal ve doğa olaylarının çağdan çağa aktarılmış, aktarılırken de hayal unsurlarıyla oluşturulmuş, değiştirilmiş uzun manzum eserlerdir.

-“git, yaz, bak, dur, kok” gibi kelimeler dilde bir hareketliliği, işi, oluşu karşılar.

Sayfa 145

2.Etkinlik

“İstanbul’un Fethi” adlı metinde tarihi olay Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u kuşatması ve savaş sırasında yaşananlardır. Şiirdeki kişiler, kahraman kişiler olarak ifade edilmektedir.

3.Etkinlik

Işıkların oklar gibi fışkırması, bir pembe bulutun bağrının kanaması, gök kubbenin velvelerle dolması, toprağın altındaki volkanın tutuşması

Sayfa 146

4.Etkinlik

İstanbul’un Fethi ve Şu Çılgın Türkler adlı metinlerde tarihi olay ve kişiler, okuyanın kahramanlık duygularını kabartacak ve bu anlamda okuyanı duygulandıracak şekilde aktarılmıştır.

Sayfa 147

5.Etkinlik

	Nesnellik-Öznellik	Sözcüklerin Mecaz- Gerçek Olma Durumu	Okuyucu Üzerinde Bıraktığı Etki	Gerçeklik
İstanbul’un Fethi	Öznel	Mecaz	Duyguları harekete geçiren	Olay gerçek, anlatım sanatsal
Şu Çılgın Türkler	Öznel	Gerçek	Duyguları harekete geçiren	Gerçeklikle ilintili
Malazgirt Meydan Savaşı	Nesnel	Gerçek	Bilgi veren bir üslup	Gerçeklikle ilintili

6.Etkinlik

Şiir, roman, hikaye, tiyatro türlerinde destansı anlatım kullanılır.

7.Etkinlik

Destansı anlatım, tarihi konular ve kahramanlık konularının anlatımında kullanılır.

Sayfa 148

8.Etkinlik

“Hayat Ağacı” adlı metinde; Dünya’nın sekiz köşeli olması, ağacın kütüğünün son gümüş olması, suyun renginin altın gibi parlaması gibi olağanüstü özellikleri sıralayabiliriz.

9.Etkinlik

Olağanüstü kişiler ve olaylar anlatılır.

Fiillerle anlatım ön plandadır.

Tarihi konular ve kahramanlık işlenir.

Kelimeler mecaz ve yan anlamda kullanılabilir.

Şiir, roman, hikaye, tiyatro gibi türlerde kullanılır.

10.Etkinlik

Hayat Ağacı adlı metin, destansı anlatımla oluşturulmuş diğer metinlerde olduğu gibi olağanüstü nitelikler taşımaktadır. Ancak  “Hayat Ağacı” metni okuduğumuz diğer metinlere göre masalsı bir özellik taşımaktadır.

11.Etkinlik

Atlandılar, hareket ettiler, geldiler, anlaşılıyordu, indiler, savunulur, geliyordu, tut, emir verdi, savunacaksın, tamamlayamadı

Fiil türü sözcüklerin kullanılması iş, oluş, durum anlamlı yargıların ifadesi için gereklidir.

12.Etkinlik

Haber Kipleri					Dilek Kipleri
Şimdiki Zaman	Geniş Zaman	Gelecek Zaman	Görülen Geçmiş Zaman	Öğrenilen Geçmiş Zaman	Dilek-Şart kipi	İstek Kipi	Gereklilik Kipi	Emir Kipi
Saklıyorum	Gideriz	Bekleyecekler	Baktık	Söylemiş	Üzülse	Gezelim	Bilmeliyiz	tutuşsun

13.Etkinlik

Yanıyor, delinmiş, iner

14.Etkinlik

Gördüm-  m,  1.Tekil Şahıs Eki

 yıkansın –sın,  3. Tekil Şahıs Eki

 uyu -  2.Tekil Şahıs Eki

15.Etkinlik

Dizeler	Bildirdikleri Anlamlara Göre Fiiller
	Kılış Filleri	Oluş Fiilleri	Durum Fiilleri
Yanıyor			X
Duruyor			X
Koşar			X
Bekler			X
Tutuşur		X
Gördüm	X
Dikmiş	X

Sayfa 149

16.Etkinlik

Fiilimsilerden isim-fiiller ve sıfat- fiiller, tıpkı isim ve sıfatlarda olduğu gibi kendilerinden sonraki isimlerle isim ve sıfat tamlamaları kurar.

	İsim- Fiil	Sıfat- Fiil	Zarf- Fiil
Malazgirt Meydan Savaşı	Durdur-mak	Düzenle-dik-leri İstey-en İlerle-diğ-ini Al-an	Çık-ıp Yak-ıp Yık-arak Ayrıl-arak
Hayat Ağacı		İçebil-en	Yaratıl-ınca Elde ed-ip Al-ınca Kan-ıp Ulaş-ıp

Sayfa 150

17.Etkinlik

Ek Alarak Yüklem Olan İsimler: değildir, muzafferdi, kandı, vardı, dimdik, ferman, gürdü

Birleşik Zamanlı Fiiller: kucaklardı, sarardı, inlerdi, çağlardı, parlardı

Ek Fiiller ya isimlere gelerek ya da fiil yüklemlerine gelerek birleşik zamanlı fiil yapma amacıyla kullanılırlar.

18. Etkinlik

Yürüdüm  miş’li geçmiş zaman olması gerekirdi

Hep görüyorum    geniş zamanda olması gerekirdi.

Sayfa 151

Anlama Yorumlama

2.

Ek Fiil Alan Sözcükler	Ek Fiil Görevi
Mesafedeydik	İsmi yüklem yapmış
Yoldu	İsmi yüklem yapmış
İbaretti	İsmi yüklem yapmış
Yıllarındaydık	İsmi yüklem yapmış
Yaşamıyorduk	Birleşik zamanlı fiil yapmış
Bırakmıştım	Birleşik zamanlı fiil yapmış
Gibiydim	İsmi yüklem yapmış
İzlemekteydi	İsmi yüklem yapmış

3.

Basit Çekimli Fiiller		Birleşik Çekimli Fiiller
	Hikaye(2.Tekil Şahıs)	Rivayet(2.Çoğul Şahıs)	Şart(1.Çoğul Şahıs)
Söylüyorum	Söylüyordun	Söylüyormuşsunuz	Söylüyorsak
Gideceğiz	Gidecektin	Gidecekmişsiniz	Gideceksek
Sevmişsin	Sevmiştin	Sevmişmişsiniz	Sevmişsek
Anlatırız	Anlatırdın	Anlatırmışsınız	Anlatırsak
Başlamış	Başlamıştın	Başlamışmışsınız	Başlamışsak
Çalışmalısın	Çalışmalıydın	Çalışmalıymışsınız	Çalışmalıysak
Geleyim	Geleydin	Geleymişsiniz	-
Görmezsiniz	Görmezdin	Görmezmişsiniz	Görmezsek
Kalmazmısınız	Kalmazdın	Kalmazmışsınız	Kalmazsak
Bekle	Bekleyeydin	Bekleyeymişsiniz	-
Vereyim	Vereydin	Vereymişsiniz	-
Okuyorlar	Okuyordun	Okuyormuşsunuz	Okuyorsak
Toplamışsın	Toplamıştın	Toplamışmışsınız	toplamışsak

4.

Cümleler	Fiilimsinin Türü
Görünce	Zarf- fiil
Kaytarmadan	Zarf- fiil
Dinlenmeden, çalışmak	Zarf-fiil, isim-fiil
Attığı	Sıfat-fiil
Kurumuş	Sıfat-fiil
Düşe kalka	Zarf-fiil
Bulup	Zarf-fiil
Gidiş geliş	İsim-fiil
Giden	Sıfat-fiil
Gelmedik, takılmadık	Sıfat-fiil
Koşarak	Sıfat fiil/zarf fiil

Sayfa 152-153

Ölçme Ve Değerlendirme Cevapları

A)DYDD

B)mecaz, zarf-fiil, roman-hikaye-tiyatro-şiir, baktırmazsanız

C)

1)A

2)A

3)C

4)B

5)B

6)E

7)D

8)A

D)

1)Doğal Destanlar: Yazarı belli değildir, sözlü destan ürünüdür. Eski dönemler ya da ilkel dönemler yer alır, Olağanüstü kahramanlara ve olaylara sıkça yer verilir.

Yapma Destanlar: Yazarı bellidir, yazılı destan ürünüdür, yakın zamanda yaşanmış olaylar ele alınır, olağanüstü olaylara ve kahramanlara az yer verilir.

2)Destansı anlatım; bir milleti derinden etkileyen olaylar veya kahramanların anlatımına konu olabilir.