OĞUZ KAĞAN DESTANI ÖZETİ,OLAY ÖRGÜSÜ,YER VE ZAMAN,KİŞİLER İNCELEMESİ

Reklamlar

İslamiyet öncesi Türk destanlarının en önemlilerinden biri Oğuz Kağanı'nda Hun hükümdarı Mete'nin hayatı, mücadelerler, kağan oluşu ve Asya'da Türk birliğini kurması anlatılıyor.

Bu yazımızda Oğuz Kağan Destanı'nın konusunu, temasını,  olay örgüsünü, kişiler ve özelliklerini, mekan ve zaman özelliklerini, dil ve anlatım özelliklerini, destandan hareketle dönemin sosyal, kültürel, siyasi ve dinî hayatı hakkındaki çıkarımları bulabilirsiniz...

➜www.edebiyatfatihi.net

OĞUZ KAĞAN DESTANI İNCELEMESİ

Konusu: Hun hükümdarı Mete'nin hayatı, mücadeleleri, kağan oluşu,  ve Asya'da Türk birliğini kurmasını anlatır.

Teması: Oğuz Kağan'ın kahramanlıkları

                                                    


Oğuz Kağanı Destanı Olay Örgüsü (Kısaca Olay Örgüsü)

• Oğuz Kağan’ın doğumu
• Oğuz Kağan’ın büyümesi
• Oğuz Kağan’ın gergedanı öldürmesi
• Oğuz Kağan’ın evlenmesi
• Oğuz Kağan’ın çocuklarının olması
• Oğuz Kağan’ın beyleri bir araya toplaması
• Oğuz Kağan’ın rüya görmesi
• Oğuz Kağan’ın çocuklarını doğuya ve batıya göndermesi
• Oğuz Kağan’ın ülkeyi çocuklarına paylaştırması
• www.edebiyatfatihi.net

Oğuz Kağan Destanı Ayrıntılı Olay Örgüsü

• Ay Kağanın oğlunun olması, onun büyüyüp olağanüstü özellikleri olan bir yiğit olması. 
• Oğuz Kağan'ın yiğitliğini ortaya çıkaracak şekilde bazı hayvanları korkmadan öldürmesi. 
• Oğuz Kağan'ın gökten bir ışık halesiyle inen güzel bir kızla evlenip ondan üç erkek çocu­ğunun olması. 
• Oğuz Kağan'ın ağaç kovuğunda gördüğü kızla evlenip ondan üç erkek çocuğunun olması. 
• Oğuz Kağan'ın büyük kağan olması. 
• Oğuz Kağan'a Altun Kağan ve Urum Kağan'ın itaat etmeleri. 
• Oğuz Kağan'ın kendine itaat etmeyen ülkelere sefere çıkması, kutsal bir kurdun orduya yol göstermesi. 
• Oğuz Kağan'ın savaşı kazanması, Uruz beyin memleketine gitmesi, beyin ona itaat edip Saklap adını alması. 
• İdil nehrini geçerken ağaçlardan sal yapan kişiye Kıpçak Bey adını vermesi. 
• Oğuz Kağan'ın dağa kaçan atını bulup ona getiren kişiye Karluk adını vermesi. 
• Duvarları altından, çatısı demirden, pencereleri gümüşten evin kapısını açan Tömürdü Kagul adlı kişiye Kalaç adını vermesi. 
• Çürçet Kağan ve onun halkıyla savaş etmesi ve onları yenmesi. 
• Bu memleketten alınan ganimetleri taşımak için kağnı yapan kişiye Kangalug adını ver­mesi. 
• Oğuz Kağan’ın, Masar Kağanla savaş yapıp onu yenmesi. 
• Uluğ Türük'ün rüya görmesi ve rüyasını Oğuz Kağan'a anlatması. 
• Üç oğlunu gün doğusuna, üç oğlunu gün batısına göndermesi. 
• Oğulların altın bir yayla, üç gümüş ok bulmaları. 
• Oğuz Kağan'ın kurultayda ülkeyi oğullarına paylaştırması.

TEMA ÖZELLİKLERİ:
Oğuz Kağan Destanı’nın teması: Kahramanlık

Tarihle İlişkisi: İslamiyet öncesi Türkler savaşçı bir millet oldukları için işlenin tema ile tarih arasında bir ilişki vardır.
İnsanlıkla İlişkisi: Oğuz Kağan’ın Türk beylerini bir araya toplayarak onlara fikir danışması, oğullarını eğitmesi destanın gerçekle olan ilişkileridir. Oğuz Kağanın bu davranışı insani olan davranışlardır. Tema kahramanlık olduğu için insani ilişkilerin iyi olması savaşların kazanılmasında önemli bir unsurdur.
Mitoloji ile ilişkisi: Oğuz Kağan destanında kadın, ağaç, ışık, rüya, ok-yay, uluğtürk gibi birçok mitojik öge vardır. Bu yönden destan mitoloji ile yakından ilişkisi vardır.
Hayatla ilişkisi: Oğuz Kağan destanı hayatın içinde olan bir destandır. Bir aile yaşamı vardır. Bu yönüyle hayatla ilişki içindedir.

KİŞİLER VE ÖZELLİKLERİ
Destanda pek çok kişi yer almaktadır. Ama bu kahramanlar, Oğuz Kağan'ın niteliklerini ortaya çıkarmak için vardır.

Ay Kağan: Oğuz Kağan'ın annesi.
Göğün ve yerin kızları: Oğuz Kağan'ın eşleri.
Gün, Ay, Yıldız; Gök, Dağ, Deniz: Oğuz Kağan'ın çocukları; ölümünden sonra ülke­sini paylaştırıp onlara emanet etmiştir.
Altun Kağan: Oğuz Kağan'ın hükümdarlık ilanından sonra ona bağlılığını bildiren kağan.
Urum Kağan: Oğuz Kağan'a itaat etmeyen ve onunla savaşıp yenilen kağan.
Uruz Bey: Urum Kağan'ın kardeşi.
Uruz Bey'in oğlu (Saklap): Oğuz Kağan’a itaat eden ve şehrini saklayan yiğit.
Uluğ Ordu Bey (Kıpçak): Sal yaparak İdil nehrini Oğuz Kağan'a ve ordusuna aştıran bey.
Bey (Karluk): Oğuz Kağan'ın atını kaçtığı dağdan getiren bey. Tömürdü Kağul (Kalaç): Oğuz Kağan'ın sefer sırasında rastladığı evin kapısını açan er.
Çürçed Kağan: Oğuz Kağan'a itaat etmeyen ve savaşta Oğuz Kağan tarafından öldü­rülen kağan.
Barmaklığ Çüsun Billig (Kanglı): Savaş ganimetlerinin taşınması için kağnı yapan er.
Masar Kağan: Barkan ilinin kağanı. Oğuz Kağan'a itaat etmemiş ve yapılan savaşı kaybedince kaçmıştır.
Uluğ Türük (Tüşimel): Rüyasında altın bir yay ve üç gümüş ok gören, Oğuz Kağan'ın öğüdünü tuttuğu bilge.

Olay örgüsünü de dikkate alarak Oğuz Kağan'ın destanda üstlendiği rolü tarihimizde üstlenmiş bir kaç lider daha vardır. Oğuz Kağan'ın tarihte üstlendiği rolü, II. Göktürk Devleti'ni kuran, Türkleri Çin esaretinden kurtarıp tek bayrak etrafında toplayan Kutluk Kağan, Selçuklu devletini kuran Selçuk Bey ve Alparslan, cihan impara­torluğu kuran Osman Gazi ve bir imparatorluğun yıkıntılarından bir devlet çıkaran Ata­türk üstlenmiştir.

Oğuz Kağan, dinamik bir "tip"tir, olağanüstü özellikleri olan bir devlet yöneticisidir. Bu tip günümüzdeki sosyal ve toplumsal yapıdan çok farklıdır. Gerçek hayatta bu tipe rastlanmaz.

MEKANLAR VE ÖZELLİKLERİ
Mekan olarak Orman ismi geçmektedir.
Metinde belli mekân tasviri yapılmamış. Orman ismi zikredilmiştir. Gün doğusu ve gün Batısı isimleri yer ismi olarak kullanılmıştır.

Muz Dağı: Oğuz Kağan'ın ordusunun kırk günde aştığı bir dağ.
İdil nehri ve kıyıları: Oğuz Kağan'ın ve ordusunun sallarla geçtiği,Uluğ Ordu Bey'in ''Kıpçak'' adını almasına sebep olan nehirdir.
Dağ: Oğuz Kağan'ın atının kaçtığı dağ.
Ev: Tasvirlerle anlatılmıştır.Tömürdü Kağul'un ''Kalaç'' adını almasına sebep olan ev.
Çürçed İli: Tasvirlerle anlatılmıştır.

MEKAN ANLATIMINA METİNDEN ÖRNEKLER:

Bu çağda! Bu yerde!
Bir büyük orman vardı, Oğuz yurdundan içre,
Ne nehir, ne ırmaklar akardı bu orman içre.
Ne çok av hayvanları, ormanda yaşar idi,
Ne çok av kuşları da üstünde uçar idi!
Ormanda yaşar idi, çok büyük bir gergedan,.
Sabah olunca gördü, kendinden büyükleri,
Çağırtarak getirtti, kendinden küçükleri.
"Gün, Ay ve Yıldız sizler, gidin gün doğusuna,
Gök, Dağ ve Deniz siz de gidin gün batısına!
Mekânlar destanın içeriğine uygun olarak seçilmiştir.

ZAMAN VE ÖZELLİKLERİ
Zaman olarak “bu çağ” kavramı geçmektedir. Belli bir tarih ve dönem adı geçmemektedir. Sadece zamanı ifade eden sabah olunca, sabah, biraz sonra gibi zaman ifade eden kavramlar geçmektedir.

Zaman ne şekilde anlatılmıştır?

Metindeki olaylar ve zaman çok hızlı geçmektedir. Zamanın hızlı geçmesi destanların önemli özelliklerinden biridir.

"Geldi ana göğsüne, aldı emdi sütünü,
İstemedi bir daha, içmek kendi sütünü
Pişmemiş etler ister, aş, yemek ister oldu!
Ansızın dile geldi, söyler, konuşur oldu!
Kırk gün geçtikten sonra, yürür oynaşır oldu!"

☝Araştırmacılar Oğuz Kağan Destanı'ndaki Oğuz Kağan'ın Mete Han olduğunu söylerler. Mete ise

M.Ö 209-174 yıllarında hüküm sürmüştür.  Bu bilgiler destanın zamanıyla ilgili bilgi vermesi bakımından önemlidir.

DİL VE ANLATIM ÖZELLİKLERİ:

Oğuz Kağan Destanı'nda cümleler kısa, yüklemler di'li geçmiş zaman­lı haber kiplerinden oluşmaktadır, örneğin: "Parladı, doğurdu, büyüdü, yürüdü, oynadı" Olaylar ilahi bakış açısıyla anlatılmıştır. Manzum bölümlerde düz kafiye kullanılmıştır. Öyküleyici, destansı ve emredici anlatımların yer anlatımlar yer almaktadır.

ZİHNİYET UNSURLARI

“Güder at sürüleri, tutar atlara biner, / Daha bu yaşta iken çıkar avlara gider.”, “Sağ yanında Bozoklar, sol yanında Üçoklar, / Oturup eğlendiler, kırk gün kırk geceden çok.”, “Oğuz böldü yurdunu, verdi evlatları­na,” ve “Borcumu Gök Tanrı'ya / Veriyorum artık ben, sizin olsun bu yurdum.” dizeleri Oğuz Kağan Destanı'nın  ait olduğu dönemin sosyal, siyasi, dinî ve ekonomik hayatı hakkında ipuçları veren örneklerden sadece birkaçı...

➜Oğuz Kağan Destanı'nın  ait olduğu dönemin sosyal, siyasi, dinî ve ekonomik hayatı hakkında çıkarımlar için tıklayınız