Türk Halk Edebiyatında Doğa, Aşk ve Kahramanlık Konulu Koşmalar

Türk Halk Edebiyatında Doğa, Aşk ve Kahramanlık Konulu Koşmalar

Aşık tarzı halk şiirinin en yaygın nazım biçimlerinden olan koşma Konularına göre koşmalar dört başlıkta toplanır: Güzelleme, koçaklama, taşlama, ağıt…

GÜZELLEME: Koşmanın aşk, doğa, güzellik, sevgi konuları işleyen nazım türüdür. Halk edebiyatında güzellemelerin en güzel örneklerini Karacaoğlan vermiştir. Güzellemelerin divan Edebiyatındaki karşılığı gazeldir.

Aşk Konulu Koşma (Güzelleme) Örneği

KOŞMA
Ela gözlüm ben bu ilden gidersem;
Zülfü perişanım kal melil melil.
Kerem et aklından çıkarma beni;
Ağla gözyaşın sil melil melil

Yeğin ey sevdiğim, sen seni düzelt;
Karayı bağla da beyazı çöz, at.
Doldur ver badeyi, bir daha uzat;
Ayrılık şerbetini ver melil melil.

Elvan çiçeklerden sokma başına,
Kudret kalemini çekme kaşına,
Beni unutursan doyma yaşına,
Gez benim aşkımla yâr melil melil.

İkinci ve üçüncü dörtlükte ozan,
Karac’oğlan der ki ölüp ölünce,
Ben de güzel sevdim kendi halımca,
Varıp gurbet ile vasıl olunca,
Dostlardan haberim al melil melil.

Karacaoğlan
haz.: Saim Sakaoğlu

☝Bu koşmanın incelemesine buradan bakabilirsiniz...

Doğa Konulu Koşma

KOŞMA

Çukurova bayramlığın giyerken
Çıplaklığın üzerinden soyarken
Şubat ayı kış yelini kovarken
Cennet demek sana yakışır dağlar

Ağacınız yapraklarla donanır
Taşlarınız bir birliğe inanır
Her çiçekler bağrınızda gönenir
Pınarınız çağlar akışır dağlar

Rüzgâr eser dallarınız atışır
Kuşlarınız birbiriyle ötüşür
Ören yerler bu bayramdan pek üşür
Sünbül niçin yaslı bakışır dağlar

Karac’oğlan size bakar sevinir
Sevinirken kalbi yanar göyünür
Kımıldanır hep dertleri devinir
Yas ile sevincim yıkışır dağlar

Karacaoğlan

☝Bu koşmanın incelemesi burada

KOŞMA (GÜZELLEME)

Bülbül ne yatarsın bahar erişti 

Ulu sular göl olduğu zamandır.

Kat kat olup, gül yaprağa karıştı, 

Yine bülbül kul olduğu zamandır.

Yine bahar oldu, açıldı güller; 

Figana başladı yine bülbüller.

Başka bir hâl olup açtı sümbüller,

Âşıkların del'olduğu zamandır.

Yine bülbül bilir gülün hâlinden,

Yeter, deli oldum yârin elinden,

Aşıp aşıp gelir yayla belinden, 

Yârdan bize gel olduğu zamandır.

Yine geldi türlü baharlar bağlar,

Bülbül figan edip kamuyu dağlar,

Türlü çiçeklerle bezenmiş dağlar, 

Ulu dağlar yol olduğu zamandır.

Karac'oğlan der ki geçti çağlarım, 

Meyve vermez oldu gönül bağlarım,

Aklıma geldikçe durmaz ağlarım,

Gözüm yaşı sel olduğu zamandır. 

Karacaoğlan

KOÇAKLAMA:  Konusu savaş, yiğitlik, kahramanlık olan koşma türüdür.  Halk edebiyatımızda bu türün en güzel örneklerini Köroğlu ile Dadaloğlu vermiştir.

Koçaklama Örneği

Benden selam olsun Bolu Beyi'ne

Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır

Ok gıcırtısından kalkan sesinden

Dağlar seda verip seslenmelidir

Düşman geldi tabur tabur dizildi

Alnımıza kara yazı yazıldı

Tüfek icad oldu mertlik bozuldu

Eğri kılıç kında paslanmalıdır

Köroğlu düşer mi yine şanından

Ayırır çoğunu er meydanından

Kırat köpüğünden düşman kanından

Çevrem dolup şalvar ıslanmalıdır

                                             Köroğlu

Koçaklama Örneği-2

Kalktı göç eyledi Avşar elleri

Ağır ağır giden eller bizimdir

Arap atlar yakın eyler ırağı

Yüce dağdan aşan yollar bizimdir

Belimizde kılıcımız kirmani

Taşı deler mızrağımızın temreni*

Hakkımızda devlet etmiş fermanı

Ferman padişahın dağlar bizimdir

Dadaloğlu’m yarın kavga kurulur

Öter tüfek davlumbazlar vurulur

Nice koç yiğitler yere serilir

Ölen ölür kalan sağlar bizimdir

                                             Dadaloğlu

*Temren: mızrakların ucundaki sivri demir