Hz. Ali Cenkleri, Berber Kalesi Cengi Konusu, Teması, Olay Örgüsü, Temel Çatışması (İncelemesi)

Cenknameler, 13. yüzyıldan itibaren Anadolu sahasında görülmeye başlayan Hz. Ali ve çevresinde gelişen dini kahramanlık hikayeleridir. Bu yazımızda Hz. Ali cenklerinden Berber Kalesi Cengi hikayesinin konusunu temasını, olay örgüsünü, şahıs kadrosunu ve özelliklerini, milli, manevi, evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihi ve mitolojik ögelerini inceledik. edebiyatfatihi.net

HZ. ALİ CENKLERİ-BERBER KALESİ CENGİ 

Konusu: Berber Kalesi Cengi'nde Hz. Ali'nin;  ateşperest Zümür'le mücadelesi ve Berber Kalesi'ni fethetmesi anlatılıyor. 

Teması: Kahramanlık, savaş...

Temel Çatışmaları: Metinde müslim-gayrimüslim (müslümanlarla müslüman olmayanlar) iyi-kötü çatışmaları vardır. Metindeki çatışmalar hikâyede okuyucunun merak duygularını sürekli diri tutup bir gerilim ortamı yaratmıştır. Olay örgüsü bu çatışmalar ekseninde şekillenmiştir.

Olay Örgüsü:

• Hz. Ali ve yanındaki sahabelerin Berber Kalesi'ni fethetmek için yola çıkmaları
• O sırada kalede Zümür'ün elinde esir olan Amr Ma'di-i Kerb'in Allah'a kendisini buradan bir an önce kurtarmasını dilemesi ve duası kabul edilmesi
• Allah tarafından görevlendirilen Cebrail, Mîkail, İsrafil ve Azrail'in yanlarındaki diğer melekler ile beraber Hazreti Ali ve kervandakileri Berber Kalesi'nin bulunduğu yere taşımaları
• Hz. Ali ve kervanının daha önceleri yılanların mekanı olan yerde konaklamaları
• Hz. Ali'nin bir tüccar kılığında Zümür'ün sarayına gitmesi, Zümür'ü öldürmesi ve Berber Kalesi'ni fethetmesi

Şahıs Kadrosu ve Özellikleri:

• Hz. Ali➧  Kahraman, mert, zalime karşı mücadeleden çekinmeyen, çok cesur, olağanüstü özellikleri bulunan bir kişilik...
• Zümür➧ Ateşe tapan, zalim, merhametsiz biri...
• Beşir: Babası Zümür tarafından müslüman olduğu için zulmedilen, baskı ve işkence gören ve sonra da kaçarak Allah'ın resulü Hz. Peygamber'e sığınan biri...
• Katana➧ Zümür'ün annesi, oğluyla beraber insanlara zulmeden büyücü bir cadı...
• Malik Ejder➧ Hz. Ali'yle birlikte savaşan İslam kumandalarından biridir.
• Ma'di-i Kerb➧ Berber Kalesi'nde esir tutulan ve sonra Allah'a duası kabul edilen ve esaretten kurtulan biri...

Anlatıcı ve Bakış Açısı:

 Hakim anlatıcı, ilahi bakış açısı... Metinde olayların öncesini, sonrasını her şeyi bilen hakim anlatıcı kullanılmıştır. Cenknâmelerin amacı, dinî-ahlakî bilgi, tarih bilgisi ve şuuru ile topluma moral vermek olduğu için olaylar hakim anlatıcı tarafından yönlendirme yapılarak, yorum katılarak taraflı anlatılmıştır.

Millî, Manevi ve Evrensel Değerler ile Sosyal, Siyasi, Tarihî ve Mitolojik Ögeler

• Allah'a iman, ondan yardım dileme, tevekkül etme,  Allah'ın resulü Hz. Peygamber, abdest alma, Kuran okuma, namaz kılma, tesbih çekme, din için yapılan savaş (gaza), mucizeler, Cebrail, İsrafil, Mikail ve Azrail melekleri ➠manevi değerler
• iyi-kötü mücadelesi, iyilerin kazanması ➠evrensel değerler
• "Padişah, emir, vezir, şehzade" gibi unvanlar, İslam için savaş yapılması, ganimetlerin yoksullar arasında bölüştürülmesi, elçi gönderilmesi, gayrimüslümleri İslam'a davet eme, müslümanlar arasındaki dayanışma➠sosyal, siyasi ve tarihi ögeler
• yılanların şahı, büyücülük ➠mitolojik ögeler

www.edebiyatfatihi.net 

Cenknamedeki Destani ve İslami Motifler:

Destani Motifler:

• At➠ İslamiyet öncesi ve sonrası destanlarda sıklıkla karşımıza çıkan at motifi bu cenknamede de vardır.  Cenknamede Hz. Ali'nin atı Düldül, Hz. Ali'yle birlikte savaş meydanlarında kahramanlık gösterir.
• Savaş motifi➠ Cenknamede din uğruna yapılan savaş vardır.
• Sihir ve Büyü Motifi➠Türk destanlarında önemli yer tutan sihir motifi bu cenknamede de görülüyor.
• Şahmeran (Yılanların şahı) motifi

İslami Motifler:

 Mucize, Keramet Motifleri➠ 80 günlük yolu bir gecede alma, Hz. Peygamber'in dili kesildiği için konuşmayan genci konuşturması, Allah tarafından görevlendirilen Cebrail, Mîkail, İsrafil ve Azrail'in yanlarındaki diğer melekler ile beraber Hazreti Ali ve kervandakileri Berber Kalesi'nin bulunduğu yere taşımaları