Tiyatro Türünün Ortaya Çıkmasında Sözlü ve Yazılı Kültürün, Toplumsal Değişim ve Etkileşimlerin Rolü

Tiyatro Türünün Ortaya Çıkmasında Sözlü ve Yazılı Kültürün, Toplumsal Değişim ve Etkileşimlerin Rolü

Tiyatro bir seyirci  topluluğu önünde, bir sahnede oyuncular tarafından canlandırılması için yazılmış olan göstermeye bağlı edebi bir metin türüdür.  Sanat dallarının doğuşunda ve gelişmesinde insanın kendini ifade etme ihtiyacının, dinsel inançların, toplumsal yapının ve  kültürler arası etkileşimlerin etkisi var. Sözlü  ve yazılı kültür, toplumsal değişim ve etkileşimler tiyatro türünün ortaya çıkmasında nasıl bir rol oynamıştır?  Bu yazımızda bu soruların cevabını, tiyatronun kökenini, gelişimini bulabilirsiniz... www.edebiyatfatihi.net 

Tiyatro Türünün Ortaya Çıkmasında Sözlü ve Yazılı Kültürün, Toplumsal Değişim ve Etkileşimlerin Rolü Nedir?

Tiyatro Türü Nasıl Ortaya Çıktı? 
Tiyatronun kökenine değinen birçok araştırmacıya göre bu sanatın temellerinin atılmasında inançlar büyük bir rol oynamıştır. Tiyatro da başka sanatlar gibi dinsel törenlerden doğmuş, sonra dinden bağımsızlaşarak sanatlaşmıştır. Kökeninde, ilkel insanın doğa olaylarını kendi bedensel hareketleriyle simgesel olarak temsil etme çabaları yatar.

Tiyatro türünün nasıl ortaya çıktığıyla ilgili çeşitli kuramlar vardır.

• Bunlardan tiyatronun kökenini tanrılar için düzenlenen ritüelllere ve mitoslara bağlayan görüş tiyatronun kökeninde, ilkel insanların mitolojik inanışları ile tiyatronun ortaya çıkışı arasında bir bağ kurar. 

• Diğer kuramlara göre ise tiyatronun kaynağı Şamanist inançlardır. Şamanist törenlerde belirli kurallara uygun davranışlarla kendinden geçen şaman, öte dünya ile bu dünya arasında bir aracı rolü üstlenmekte, bir takım acayip hareketlerle ruhları kovmakta, veya ruhlarla iletişime geçtiğini, ifade eden hareketler yapmaktadır. Tiyatronun kökeninde, "ilkel insanın doğa olaylarını kendi bedensel hareketleriyle simgesel olarak temsil etme çabaları yattığını düşünen bu görüştekilere göre Tiyatro Şamanların yaptığı bu tören ve hareketlerden doğmuştur. 

Doğuşu ve Gelişimi:
Tiyatro ilk kez M.Ö 6. yüzyılda Yunan toplumunda dinsel törenden bağımsızlaşarak  bir sanat türü haline geldi; dinsel ya da pratik ölçütlerle değil, estetik ölçütlerle değerlendirilen bir "oyun" a dönüştü. Yunan toplumunda tiyatronun öncülü, şarap, bereket ve bitkiler tanrısı Dionysos'u kutsamak için yapılan Bacchanolia şenliklerinde bir koronun söylediği dithyramboy şarkılarıydı. Koro, bu şarkılarda, farkı kişilerin konuşmasını canlandırmak için söz ve tavır değişikliğinden yararlanıyordu.

Daha sonra, oyuncu ve oyun yazarı Thespis, koronun karşısına, farklı kişilikleri farklı maskelerle temsil eden bir oyuncu koydu. Böylece daha karmaşık konular ele alınabiliyor, farklı anlatım biçimleri denenebiliyordu. İÖ 534'te Atina'daki ilk tiyatro şenliğinde, Thespis'in bir tragedyası ödül kazandı. Bu tarihten sonrada tragedyalar Dionysos şenliklerinin bir parçası olarak gelenekselleşti.

M.Ö 5 . yüzyılın ilk yarısında, Aiskhylos, koroyu elli kişiden on iki kişiye indirerek ve ikinci bir oyuncu ekleyerek bugünkü Batı tiyatrosunun da temelini attı. Artık birden fazla kişi arasında yaşanan bir olayın, bir ilişkinin, sahnede canlandırılması olanağı doğmuştu. Aiskhylos, tragedyayı Dionysos cümbüşündeki azgın ve utançsız kökeninden de kopardı. Tiyatro önemli kişilerin başından geçen önemli olayları yüceltmiş bir üslupya temsil etme sanatı haline geldi.

Kaynaklar:
"Tiyatronun Kökeni" www.tiyatrotarihi.com/
"Tiyatronun Doğuşu" www.wikipedia.com/