"Yarim İstanbul'u Mesken Mi Tuttun?" Türküsünün İncelemesi

Bu yazımızda anonim halk şiirinin güzel örneklerinden biri olan "Yârim İstanbul’u mesken mi tuttun?" türküsünün yapı, içerik, ahenk(ölçü, kafiye-redif, asonans, aliterasyon) zihniyet (sosyal ve külterel gerçekliği) dil ve anlatım özelliklerini inceledik... ⬊www.edebiyatfatihi.net

YARİM İSTANBUL'U MESKEN Mİ TUTTUN?

Yârim İstanbul’u mesken mi tuttun
Gördün güzelleri beni unuttun
Sılaya dönmeye yemin mi ettin

Gayrı dayanacak özüm kalmadı
Mektuba yazacak sözüm kalmadı

Yârim sen gideli yedi yıl oldu
Diktiğin fidanlar meyveye durdu
Seninle gidenler sılaya döndü

Gayrı dayanacak özüm kalmadı
Mektuba yazacak sözüm kalmadı

Ağamın geydiği ketenden gömlek
Yok imiş dünyada öksüze gülmek
Gurbet ellerinde kimsesiz ölmek

Gayrı dayanacak özüm kalmadı
Mektuba yazacak sözüm kalmadı

İğde çiçek açmış dallar götürmez
Dağlar diken olmuş kervan oturmaz
Benim bağrım yufka sitem götürmez

Gayrı dayanacak özüm kalmadı
Mektuba yazacak sözüm kalmadı

Anonim

Türkü İncelemesi

www.edebiyatfatihi.net ➜Özgün ve Kaliteli

Yapı: Türkü  üçer dizeli bentlerden ve ikişer dizeli kavuştaklardan (nakarat)

oluşmaktadır.

"Gayrı dayanacak özüm kalmadı/Mektuba yazacak sözüm kalmadı" dizeleri kavuştak; asıl sözlerin yer aldığı bölümler ise benttir. Bentler üçlü dizelerden kavuştak ise ikiliklerden oluşmuştur.

Nazım Biçimi: Türkü

Türkü Genel Özellikleri:

• Kendine özgü bir ezgi ile söylenen nazım biçimidir.
• Genellikle anonimdir, yazarı bilinenleri de zamanla halka mal olmuştur.
• Aşk, tabiat, ayrılık, hasret, gurbet, sevgi, güzellik gibi konular işlenir
• Türküler 8’li(4+4) veya 11’li(4+4+3) hece ölçüsüyle söylenir.
• Türküler iki bölümden oluşur.
1-Bent:Türkünün asıl sözlerinin bulunduğu bölümdür.
2-Kavuştak: Her bendin sonunda tekrarlanan bölümdür. Nakarat ya da bağlama adı da verilir.

Türkü Çeşitleri:

Türküler; ezgilerine, konularına ve yapılarına göre çeşitli başlıklar altında toplanabilir. Ezgilerine
göre bozlak, hoyrat, kayabaşı, oyun havaları gibi isimlerle anılırken konularına göre aşk türküleri, doğa türküleri, çocuk türküleri, kahramanlık türküleri, askerlik türküleri gibi isimlerle anılır. Türküler yapılarına göre gruplandırılırken türkülerin bent ve kavuştaklarının kümelenişi göz önünde bulundurulur ve bu yönüyle çok değişik şekillerde karşımıza çıkar.

İçerik: Türküdeki söyleyicinin sevdiği kişi yedi yıldır gurbet ellere -İstanbul- gitmiş, henüz geri dönmemiştir. Yârinden ayrı kalan söyleyici,  yârinin  bir an önce  sılaya dönmesini bekler. Türkü, sevgili yolu bekleyen bir aşığın içinde bulunduğu ruh durumunu, yâre sitemini, ayrılık acısını, hasretini yansıtmaktadır. www.edebiyatfatihi.net

Tema: Ayrılık

Ahenk Unsurları:

Ölçüsü: Türkü 11'li hece ölçüsüyle yazılmıştır. 6+5 duraklıdır.

Kafiye Ve Redifleri:

1.bent:

- -tuttun
--unuttun
-- ettin

"-tun" redif; "t" yarım kafiye

(Kavuştak)

-- özüm kalmadı
--sözüm kalmadı

"-üm" kalmadı redif; "öz" tam kafiye

2.bent

-- oldu
--durdu
--döndü

"du" redif; kafiye yok

(Kavuştak)

-- özüm kalmadı
--sözüm kalmadı

3.bent

"-üm" kalmadı redif; "öz" tam kafiye

-- gömlek
--gülmek
-- ölmek

"ek" tam kafiye

(Kavuştak)

-- özüm kalmadı
--sözüm kalmadı

"-üm" kalmadı redif; "öz" tam kafiye

4.bent

-- götürmez
-- oturmaz
-- götürmez

"-mez" redif; "r" yarım kafiye

(Kavuştak)

-- özüm kalmadı
--sözüm kalmadı

"-üm" kalmadı redif; "öz" tam kafiye

Aliterasyon:  1.bentte "n,m" sesleri

Kavuştakta: "z, k, y" sesleri

Asonans: 1. bentte: "e, i" 

Kavuştakta "a" sesi

...

Sosyal ve Kültürel Gerçeklik: 

"Yârim İstanbul’u mesken mi tuttun" 

"Mektuba yazacak sözüm kalmadı"

"Dağlar diken olmuş kervan oturmaz

Gurbet ellerinde kimsesiz ölmek"

Türküdeki bu dizelerden hareketle dönemin sosyal ve kültürel gerçekliği hakkında fikir edinebiliriz.  Çalışmak için gurbete -İstanbul- çıkılması, mektubun önemli bir iletişim aracı olduğu, uzak yerlere yolcu ve ticaret eşyası taşımak için yük hayvanlarının kullanması (kervanlar) vb...

Dil ve Anlatım:  Halkın anlayabileceği sade, süssüz, açık ve yalın bir dil kullanılmıştır. 

Gelenek: Anonim halk şiiri geleneği

Anonim Halk Şiirinin Özellikleri:

• Kim tarafından söylendiği bilinmeyen halkın ortak malı sayılan ürünlerin oluşturduğu şiirlerdir. 
• Sözlü geleneğe dayanır. 
• Dili yalın, akıcı bir halk Türkçesidir.
• Şiirde hece ölçüsü kullanılır. 
• En çok 11’li hece ölçüsü kullanılmıştır. 
• Somut ve gerçeklerle iç içe bir edebiyattır.
• Bu ürünlerde “ölüm, aşk, hasret, yiğitlik, sıla özlemi, toplumsal aksaklıklar” gibi tüm insanlığı ilgilendiren konular işlenir. 
• Mecazlara ve diğer söz sanatlarına fazla yer verilmez.

➘10. SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ŞİİR ÜNİTESİ PDF NOTLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ...

☝Türküyü dinleyebilirsiniz...