Peyami Safa, İstanbul Hikâyeleri Kitabının Yorumu

Peyami Safa, İstanbul Hikâyeleri Kitabının Yorumu

İrfan YİĞİT/ edebiyatfatihi.net 

Daha çok psikolojik çözümleyici romanlarıyla tanıdığımız Peyami Safa'nın Ötüken Yayınları'ndan çıkan İstanbul Hikayeleri adlı adlı eserini Tüyap İstanbul Kitap Fuarı'nda görüp aldım. Usta yazarın daha önce hikayelerini okumadığım için kitabı görür görmez merak ettim ve bir oturuşta keyifle okudum.

Peyami Safa'nın İstanbul Hikayeleri 36 hikâyeden oluşuyor. Bu hikayeler ilk olarak 1924'te yayımlanmış. Ötüken Yayınları bu eseri yeniden yayıma hazırlarken bu ilk baskısını esas almış ve baskıdaki sayfa numaralarını da parantez içinde göstermiş. Açıkçası buna gerek var mıydı diye düşünmedim değil... Tam olay akışına kaptırmış giderken parantez içinde ilk baskıdaki sayfa numaralarını görmeyi manasız buldum.

Eserin İstanbul Hikayeleri adını almasının sebebi tüm hikayelerdeki mekanın İstanbul olması... Mekan İstanbul ama hikayelere konu edinen olaylar aslında ülkenin ortak sorunları... Hikayelerde en çok kadın-erkek ilişkileri konu edinilmiş. Bununla beraber ahlaki yozlaşma, cemiyet sorunları, evlilik, bekarlık, karşılıksız aşk,  yasak aşk, dejenere tipler, frengi hastalığından muzdarip kişiler, evlilik dışı doğan çocuklar gibi konular da işlenmiş.

 Romanlarında psikolojik tahlilleri başarıyla veren Peyami Safa'nın  hikayelerinde de bu tekniği kullandığını görüyoruz. Sıkı bir gözlemci olarak işlediği temalar, ilettiği ana düşüncelerle yaşadığı topluma hikayeleriyle ayna tutuyor.

Maupassant tarzı hikaye anlayışını benimseyen yazarın çoğu hikayesinin sürpriz finalli olduğunu da unutmadan belirtelim. Akıcı ve sürükleyici bir anlatıma sahip bu hikayeler Peyami Safa'nın sanat ve dünya görüşüne ait izler de taşıyor. Keyifli okumalar dileriz... edebiyatfatihi.net

ESERİN KÜNYESİ
Eser Adı: İstanbul Hikayeleri
Yazarı: Peyami Safa
Yayına Hazırlayan: Serhat Haşimoğlu
Sayfa Sayısı: 203
Yayınevi: Ötüken Yayınları
Baskı Yeri ve Yılı: İstanbul 2018

PEYAMİ SAFA KİMDİR?

1899’da İstanbul’da doğan sanatçı, şair İsmail Safa’nın oğludur. Babası Sivas’ta sürgünde yaşamını yitirdiğinden dolayı yoksullukla savaşmış, buna bir de dokuz  yaşında yakalandığı kemik veremi eklenmiştir. Bu durumdan dolayı bir eğitim almamıştır. Küçük yaşta para kazanmak zorunda Peyami Safa 13 yaşında hayata atılmış, Posta Telgraf Nezareti’nde memur olarak çalışmıştır. Öğretmenlik ve gazetecilik de yapmıştır. Babası gibi şair olan amcaları Ahmed Vefa ve Ali Kâmi’nin yönlendirmesiyle edebiyata başlayan sanatçı hayatını yazıları ile kazanmıştır. Birçok dergide yazıları yayımlanmıştır. Para kazanma kaygısıyla Server Bedii takma adıyla “Cingöz Recai” isimli polisiye roman dizisi yazmıştır. Çok sevdiği oğlunu askerlik hizmeti yaparken kaybedince derinden sarsılmıştır. 1961 yılında, bu olaydan birkaç ay sonra İstanbul’da beyin kanaması sonucu yaşamını yitirmiştir.

EDEBİ KİŞİLİĞİ

Peyami Safa

                                                                     

• Cumhuriyet döneminde her şeyin kaynağının madde olduğunu kabul eden materyalist anlayışa karşı olmuş ve psikolojik çözümleyici roman sahasının en büyük ustası kabul edilmiş önemli sanatçımızdır. 
• Nurullah Ataç’ın dahi Türk Edebiyatı’na tahlil romanın Peyami Safa ile girdiğini belirttiği sanatçı, olaylardan çok kişileri ve eşyayı dikkatli gözle incelediği, şuur ve alt şuuru araştırdığı romanlar yazmıştır. 
• Yoksul olan, okula gidemeyen ve çok kitap okuyarak kendini yetiştiren sanatçı geçimini temin etmek için Server Bedii adıyla özellikle polisiye türde eserler yazmıştır. Yazdığı Cingöz Recai isimli polisiye serisi bir döneme damga vurmuştur. 
• Yazarın yoksulluk içinde büyümesi, küçük yaşta para kazanmak zorunda kalması, 13 yaşında hastalanması, babasını erken yaşta kaybetmesi romanlarındaki konuların maddi ve manevi ıstıraplar, hasta beden ve ruhları, ahlak bunalımları, kişi-toplum çatışmaları, vicdan azapları, yalnızlık duyguları, psikanaliz deneyişleri olmasına neden olmuştur. 
• Çok fazla kültür birikiminin olması ve edebiyat, hukuk, tarih, tıp, felsefi resim, musiki, sosyoloji, psikoloji gibi çok çeşitli alanlarda yazabilmesinden dolayı “Ansiklopedik Yazar” olarak anılmıştır.
• Bütün romanlarında bir sorun ortaya atmış, ancak taraf tutmadan sorunları tartışmalar halinde okuyucusunun gözleri önüne sermiştir. 
• Eserlerinde ruhbilime, sosyal konulara ve tıbba dair kelimelere çokça yer vermiştir. 
• Usta bir tekniğinin olması, üslubunun kudreti ile sanat çevrelerince de büyük takdir toplamıştır. Bir düşünce ve duyguyu en kısa yoldan anlatma gücünü göstermiş ve Türkçenin bütün imkânlarını kullanmıştır. Çirkin ve bayağı sözlere yer vermeyen Peyami Safa çok kelimeli, bol sıfatlı ve zarflı, sanatlı bir teknik benimsemiştir. 
• Eserlerinde Doğu-Batı sentezi yapması onun özgün özelliklerindendir. Bu anlayışla kültür çatışmalarını konu edindiği eserler de meydana getirmiştir. 
• Peyami Safa fıkra, makale, eleştiri, hikâye ve roman türlerinde Ahmet Mithat’ın rekorunu kıracak kadar çok sayıda eser kaleme almış, başarısını en çok romanlarında göstermiştir. 
• Eserlerinden en ünlüleri hasta çocukluğunu anlattığı Dokuzuncu Hariciye Koğuşu ile Doğu ve Batı karşılaştırılmasının yapıldığı Fatih Harbiye’dir.

ESERLERİ:

ROMAN: Gençliğimiz, Şimşek, Sözde Kızlar, Mahşer, Bir Akşamdı , Süngülerin Gölgesinde, Bir Genç Kız Kalbinin Cürmü, Canan, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Fatih-Harbiye, Atilla, Bir Tereddüdün Romanı, “Matmazel Noralya’nın Koltuğu”, Bir Mekteplinin Hatıratı, Karanlıklar Kralı, Siyah Beyaz, İstanbul Hkâyeleri , Cumbadan Rumbaya, Yalnızız, Biz İnsanlar

ÖYKÜ: Hikâyeler

OYUN: Gün Doğuyor

İNCELEME-DENEME: Türk İnkılâbına Bakışlar, Büyük Avrupa Anketi, Felsefi Buhran, Millet ve İnsan, Mahutlar, “Mistisizm-Nasyonalizrn-Sosyalizm “, Doğu-Batı Sentezi, Sanat- Edebiyat-Tenkid, “Osmanlıca-Türkçe- Uydurmaca”, Sosyalizm-Marksizim- Komünizm, Din-İnkılâp-İrtica, Kadın-Aşk-Aile Yazarlar-Sanatçılar-Meşhurlar” Eğitim-Gençlik-Üniversite 20. Asır- Avrupa ve Biz

DERS KİTAPLARI: “Cumhuriyet Mekteplerine Millet Alfabesi”, “Cumhuriyet Mekteplerine Alfabe”, “Cumhuriyet Mekteplerine Kıraat”, Yeni Talebe Mektupları , Büyük Mektup Numuneleri, Türk Grameri, Dil Bilgisi, Fransız Grameri, Türkçe İzahlı Fransız Grameri