10.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Kitabı Cevapları, Sayfa 59, Leyla Vü Mecnun

10.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Kitabı Cevapları, Sayfa 59

Sayfa 59

Leyla İle Mecnun Mesnevisi

Metni Anlama-Çözümleme

1. Metinde geçen “Kays anı görüp helâk oldı”, “Bin sevk bulup özin yitürdi” dizelerindeki altı çizili kelime gruplarının anlamlarını dizelerin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi TDK’nin Türkçe Sözlük’ünden kontrol ediniz.

Cevap: helak oldı: Bitkin duruma gelmek.

özin yitürdi: Kendini kaybetmek

2. Metinde ahenk, hangi unsurlarla sağlanmıştır? Metinden örnek vererek açıklayınız.

Cevap: Metinde ahenk, kafiye, redif, aruz ölçüsü, ses ve kelime tekrarlarıyla sağlanmıştır.

• Kafiye ve rediflerle

Örnek: Mektebde anunla oldı hemdem
              Bir nice melek-misâl kız hem ("em" tam kafiye)

Şehbâz bakışlu âhû gözlü

Şîrîn-harekât u şehd sözlü ("lü" redif; "öz" tam kafiye)

• Aliterasyon ve asonanslar (ünlü ve ünsüz harf tekrarlarıyla)

Örnek: 

Mektebde anunla oldı hemdem

Bir nice melek-misâl kız hem ("m" aliterasyonu "a-e" asonansı)

• Ölçüsü: Aruz ölçüsü (“mefûlü mefâilün fe-ûlün kalıbı”)

3. Metinde aynı zamanda divan edebiyatındaki sevgili tipini temsil eden Leyla nasıl tasvir edilmiştir?

Cevap: Güzellikte eşi benzeri olmayan, görenlerin aklını başından alan, keskin yan bakışları olan,
doğan bakışlı, âhû gözlü, hoş hareketli, tatlı sözlü, tavrı, hareketi hep naz baştan ayağa tümüyle naz ve cilve olarak tasvir edilmiştir.

4. Metne göre Kays ile Leyla karşılaştıklarında nasıl bir duygu değişimi yaşamışlardır?

Cevap: Kays Leyla'yı görünce aşkından ölmüş, bitmiş, bin arzuyla dertlere düşmüştür. Leyla da Kays'ı görünce sonsuz zevk duyup kendini yitirmiş.

5. Metnin konusunu ve temasını bulunuz.

Konusu: Leyla İle Mecnun'un aşkları
Teması: Aşk

6. Metinde anlatılanlar, düz yazı şeklinde ifade edilseydi metinde ne gibi bir değişiklik olurdu? Düşüncelerinizi paylaşınız.

Cevap: Metnin ahenk unsurları ortadan kalkacağından şiirselliği, etkileyiciliği kaybolurdu.

7. Aşağıdaki beyitlerde geçen söz sanatlarını bularak aşağıdaki şemalara yazınız.

Bir saf kız oturdı bir saf oğlan
Cem’ oldı behişte hûr u gılmân

(Günümüz Türkçesiyle) Bir  sıra kız  oturdu  bir  sıra  oğlan;  sanki hurilerle gılmânlar cennette toplandılar.

Söz sanatları➜"huri-gılman-cennet" sözcükleri birbiriyle ilişkili olduğu için tenasüp sanatı
Oğlanlarla kızları hurilerle gılmanlara benzettiği için teşbih sanatı yapılmıştır.

Endâmı latîfe–i ilâhî
Deryâ–yı letâfet içre mâhî

Cevap: (Günümüz Türkçesi'yle) İlâhî incelikteki endamı,  sanki güzellik denizinde bir balık gibi

Söz sanatları➜Leyla'nın endamı güzellik denizinde bir balığa benzetilerek teşbih(benzetme)
Derya ile mâni söcükleri birbiriyle ilişkili olduğu için tenasüp sanatı yapılmıştır.

Âlem ser–i mûyınun tufeyli
Mahbûbe–i âlem adı Leylî

Cevap: Günümüz Türkçesiyle (Alem zülfü telinin tutkunuydu ve herkesin sevgilisi idi: Adı Leyla idi.

8. Metnin dil ve anlatım özellikleriyle ilgili neler söyleyebilirsiniz?

Cevap: Günümüze göre Arapça-Farsça kelime ve tamlamalarla yüklü oldukça ağır;  süslü, imgeli, sanatlı bir dil kullanılmıştır. Ağır ve süslü dil divan edebiyatı kültürünün etkisidir.