Yusuf Has Hacip neden bazı kavramları sembolleştirerek (alegorik biçimde) anlatma yoluna gitmiştir?

Yusuf Has Hacip neden bazı kavramları sembolleştirerek (alegorik biçimde) anlatma yoluna gitmiştir?

Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig adlı eserinde soyut olan kavramların (adalet, mutluluk, akıl, akıbet) halk tarafından daha iyi anlaşılması için sembolleştirerek anlatmıştır.

Eserin temeli dört kavram üzerine kurulmuş; bunlar kişileştirilerek eserin dört kahramanı ortaya çıkartılmıştır. Bunlar dört kişi olmakla beraber, kitap ikili konuşmalardan oluşur. Dört temel kavram ve bunları temsil eden kişiler şunlardır:

Kün-Togdı (hükümdâr): 'köni törü' (Adâlet)
Ay-Toldı (vezir): 'mutluluk-saadet'
Ögdülmiş (vezirin oğlu): 'ukuş' (Akıl)
Odgurmış (vezirin kardeşi): âkıbet (hayatın sonu)

Bu dört kişi arasında geçen konuşmalarda; birey, toplum ve devlet hayatının düzenlenebilmesi için gerekli olan görgü, bilgi ve erdemlerin neler olduğu ve bunların nasıl elde edilip kullanılacağı anlatılır. Böylelikle, ideal olan devlet ve toplum yapısı belirlenmek istenir.

YUSUF HAS HACİP KİMDİR?

Karahanlı Devleti döneminde yaşayan Yusuf Has Hacib, Balasagun şehrinde 1017 yılında doğdu. Ailesinin, dönemin ileri gelenlerinden olduğu tahmin edilmektedir. İlk eğitimini Balasagun’da aldı.  Arap, Fars ve İbrani dil ve edebiyatı, felsefe, tarih, matematik, astronomi, tıp eğitimi görmüştür. Satranç, kuşçuluk, okçuluk, avcılık, çevgen ile uğraşmıştır.

‘Has Hacib’ unvanını almadan önce ‘Balasagunlu Yusuf’ olarak tanınıyordu. Onu bütün dünyaya tanıtan ünlü eseri Kutadgu Bilig’i 50 yaşlarında yazdı. 18 ayda tamamlanan bu eseriyle  adeta ölümsüzleşti. 

Kutadgu Bilig’i yazmaya Balasagun’da başlamış Kaşgar’da bitirmiştir. Kaşgar’da, Tavgaç Uluğ Buğra Kara Han ebu Ali Hasan bin Süleyman Arslan Han’a takdim etmiştir. Tavgaç Uluğ Buğra Kara Han da Kutadgu Bilig’i çok beğenerek Yusuf’a tayangu (danışman, has hacib) ünvanı vermiştir. Ardından uluğ has haciblik makamına tayin etmiştir.