11.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Kitabı Cevapları, Ekoyay, 2018-2019, Sayfa 20

11.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Kitabı Cevapları, Ekoyay, 2018-2019, Sayfa 20

Sayfa 20

DİL BİLGİSİ ÇALIŞMALARI

1. Okuduğunuz metinlerden alınan aşağıdaki cümlelerde yer alan noktalama yanlışlarını bulunuz. Cümlelerin doğru noktalamalarını gösteriniz.

a. “Sözlü edebiyat geleneği içinde ortak duygu ve düşünceler daha belirginken, yazılı edebiyat ürünlerinde bireysel tercihlerin artmaya başladığı görülür.”

Cevap: "belirginken" kelimesinden sonra virgül konmamalı.

b. “Aslında her edebiyat akımı, genel bir estetik ve sanat görüşü veya hareketinin bir parçası; daha
doğrusu edebiyat sanatını ilgilendiren yönüdür.”

Cevap: "daha doğrusu" bağlacından önce noktalı virgül kullanılmamalıdır.

+Açıklama: TDK 2016 yılında "Kendilerinden önceki cümleyle ilgi kuran ancak, yalnız, fakat, lâkin, çünkü, yoksa, bundan dolayı, binaenaleyh, sonuç olarak, bununla birlikte, öyleyse" gibi bağlaçlarından önce virgül ve noktalı virgülün kullanılmaması yönünde bir açıklama yapmıştır. (edebiyatfatihi.net)

2. Aşağıdaki cümlede kısa çizginin ( - ) kullanılma gerekçesini belirtiniz. Bu işaretin yerine başka bir işaret kullanabilir misiniz? Açıklayınız.

“Yani herhangi bir roman, hikâye, tiyatro veya şiir, -sanatkârı belli bir akıma bağlı olsa bile- bir çırpıda ve kesin bir hüküm hâlinde yüzde yüz romantik, realist, klâsik olarak nitelenemez.”

Cevap: Kısa çizginin kullanılma gerekçesi  cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak içindir. Bunu  yerine virgül kullanılabilir.

3. Aşağıdaki cümlelerde yazımı yanlış olan kelimeleri bulunuz.

a. “Her edebî akım, kendinden öncekine göre yeni bir kültürel, felsefî ve estetik perspektife sahiptir.”

Cevap:  "edebî, felsefî" kelimelerinde düzeltme işareti (^) kullanılmamalı.

b. “Lale devri olarak adlandırılan dönemin ünlü şairlerinden Nedîm, yaşadığı devrin kompozisyonunu
en çıplak ve edebî değer taşıyacak bir biçimde çizer.”

Cevap: Lale Devri (d büyük harf olmalıydı)

4. Aşağıdaki cümlelerde kullanılan tırnak işareti, yay ayraç ve eğik çizginin kullanılma gerekçelerini defterinize yazınız.

Taşlıcalı Yahyâ, Şehzade Çelebi’nin katli üzerine yazdığı mersiye ile “Hatâsı gayr-ı muayyen günâhı
nâ-malûm / Zihî şehîd ü saîd ü zihî şeh-i mazlum” (Hatası görülmemiş ve günahı bilinmemişken
öldürülen şehzâde, ne mübârek ve mânen ne mutlu bir şehîd ve ne derece zulme uğramış bir sultândır) diyerek duyduğu üzüntüyü dile getirmiş, “N’olaydı görmeye idi bu mâcerâyı gözüm / Yazuklar anarevâ görmedi bu râyı gözüm” (Keşke şu olayı gözüm görmemiş olsaydı. Şehzade hakkındaki hükmü, uygulanan cezayı adalete uygun görmedim) beyiti ile hem askerin hem de halkın hislerine tercüman olmuştur.

Etkinlik
Düzeltme (şapka) işaretinin kullanıldığı yerlerle ilgili “www.tdk.gov.tr”den bir araştırma yaparak kısa
bir sunu hazırlayınız. Aşağıdaki altı çizili kelimeleri düzeltme işaretinin kullanım kuralları açısından inceleyiniz.

Cevap:

Edebî➜Nispet î'sini göstermek için düzeltme işareti kulllanılmış. (☝Bu arada Nispet î'si  "-e ait olan veya bir şey gibi olan" anlamını veren bir ektir. edebiyatfatihi.net)
 lâyıkıyla➜Arapça ve Farsçadan dilimize giren birtakım kelime ve eklerde g, k, l ünsüzlerinin ince okunduğunu göstermek için, bu ünsüzlerden sonra gelen a ve u sesleri üzerine düzeltme işareti konmuş.
siyasî➜ Nispet î'sini göstermek için düzeltme işareti kulllanılmıştır.

Soruları cevaplayınız.

“Edebî akımları lâyıkıyla anlayabilmek için, oluştukları ortamın siyasî, sosyal ve kültürel zeminini; hayat felsefesini bilmek (...) gerekir.”

a. Düzeltme işaretinin günümüzdeki kullanım kurallarına niçin uyulmamıştır?

Cevap: Metnin yazıldığı dönemde o kurallar olmadığı için

b. Noktalama işaretlerinin kurallarının zamanla değişmesini nasıl açıklarsınız?

Cevap:  Noktalama işaretleri, bir metni doğru ve düzgün anlayabilmemizi sağlayan yazılı anlatım ögeleridir. Noktalama işaretlerinin kurallarının zamanla değişmesi, dilde yaşanan gelişmelerin sonucudur.  Ülkemizde yazım kılavuzu hazırlamak, yazmak ve yayımlamak görevi, Anayasa’nın 134. maddesine dayalı olarak Türk Dil Kurumuna verildiği için TDK dilde yaşanan gelişmeler sonucunda ortaya çıkan yazımla ilgili yeni sorunları bir kurala bağlar.  Bunun sebebi de yazımda birliği sağlamak, yazımdaki tartışmalara son vermektir.

c. Altı çizili kelimelerin telaffuzunu yapınız.