GÖKTÜRK KİTABELERİ (ORHUN YAZITLARI) ÖZELLİKLERİ, ZİHNİYET UNSURLARI ,ÖGELERİ NELERDİR ?

Reklamlar

GÖKTÜRK KİTABELERİ (ORHUN YAZITLARI) 

ÖZELLİKLERİ:

İslamiyet Öncesi Yazılı edebiyatımıza ait en eski örnekler Göktürk yazıtlarıdır. Bu eserler, M.S. 8. yüzyılda yazılmıştır. Bu yazıtlar Moğolistan sınırları içinde bulunan Orhon nehri kıyısındadırlar. Bunun için yazıtlara orhon yazıtları da denilmektedir.

Yazıtlarda; Doğu Göktürklerin tarihinden, komşularıyla olan ilişkilerinden, savaşlarından ve yönetiminden söz edilmektedir. Canlı bir söylev dili ve üslubu vardır.

Bu yazıtlar Türk dili, tarihi, edebiyatı, sanatı, töresi hakkında çok önemli bilgiler vermektedir. Ayrıca Türk adı ilk kez bu yazıtlarda geçmektedir. Yazıtlarda, dağılan Göktürklerin, Bilge Kağan ve onun kardeşi Kül Tigin tarafından bir araya getirilişi ve Göktürk Devleti'nin yeniden kuruluşu, Türk ulusunun benliğini unutmaması, birlik olması, düşmana kanmaması gerektiği anlatılmaktadır.

Göktürk Kitabelerinin özelliklerini maddeler halinde şöyledir:
- Türklerin edebi ve tarihi değer taşıyan ilk yazılı eserleridir.
- Söylev türünde yazılmışlardır.
- II. Göktürk Devleti ile Orta Asya Türk tarihine ışık tutar.
- Tarih, coğrafya, edebiyat ve dil bilimine kaynak olabilecek niteliktedirler.
- Türk tarihini, toplumun yaşam biçimini, dünyaya bakış tarzını ortaya koyar.
- Oldukça gelişmiş ve işlenmiş bir Türkçenin kullanılması, Türkçenin o dönemdeki gelişmişlik düzeyini ortaya çıkarır.
- Bazı yüzleri Göktürk alfabesiyle Türkçe, bazı yüzleri Çince yazılmıştır.
- Kitabeleri İsviçreli bir subay olan Strahlenberg bulmuş; 1893'te Danimarkalı bilgin Wilhelm 

Thomsen okumuştur.

ZİHNİYET UNSURLARI ,ÖGELERİ NELERDİR ?

TÜM ZİHNİYET UNSURLARI

• AVCILIK VE HAYVANCILIK YAPILDIĞI (SOSYAL-EKONOMİK)
• ÜLKENİN HÜKÜMDAR ÇOCUKLARI ARASINDA PAYLAŞTIRILDIĞI
• Kağanın “kut”lu olduğu inancı(Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağan…)
• Gök Tanrı inancı( inanç sistemi)
• Devlet idaresindeki birtakım unsurlar:(şadpıt, tarkat, buyruk beyleri…)
• Ordunun sevk edilmesi, düzenlenen askeri seferler
• Dönemin yer adları:(Ötüken,Şantung Ovası,Demir Kapı,İnci Nehri,Tibet)
• Çinlilerle anlaşmalar yapıldığı (siyasi zihniyet)
• Çinlilerle ipek,altın , (edebiyat fatihi özgün içerik) gümüş ticareti yapıldığı (ekonomik zihniyet
• Çinlilerin Türklere yaptığı hileler, entrikalar…(siyasi ilişkiler)
• Kısa cümlelerin kullanılması, dilin ÖzTürkçe olması,anlatımda aliterasyonlar görülmesi,bir söylev niteliğinde olması edebi zevki yansıtmaktadır.

UYGUR DÖNEMİ EDEBİYATI
UYGUR DÖNEMİ YAZILI ESERLERİ

Göktürk devletinin yıkılmasından sonra kurulan uygur hanlıklarından kalma eserlerdir Daha çok Buddha ve Mani dininin esaslarını anlatan metinlerdir. Bunlar turfan yöresinde yapılan kazılarda ortaya çıkarılmıştır. 

Uygurların kâğıda kitap basma tekniğini bildikleri anlaşılmaktadır. Dönemden kalma birçok hikâyenin yanında "kökünç" denilen bir ilkel tiyatro eserleri de vardır. Uygurlar bu eserleri 14 harfli uygur alfabesiyle yazmışlardır.

Altun Yaruk ve Sekiz Yükmek(yığın) adlı eserler Budizm'i anlatan dinsel metinlerdir.

Ayrıca Irk Bitig (Fal Kitabı) ve Kalyanamkara ve Papamkara Hikâyesi (İyi Düşünceli Şehzade ile Kötü Düşünceli Şehzade) adlı metinler vardır.