NEDİM'İN GAZEL AÇIKLAMASI Haddeden geçmiş nezâket yâl ü bâl olmuş sana

GAZEL
Haddeden geçmiş nezâket yâl ü bâl olmuş sana
Mey süzülmüş şişeden ruhsâr-ı al olmuş sana

Bûy-i gül taktîr olunmuş nâzın işlenmiş ucu
Biri olmuş hoy birisi dest-mâl olmuş sana

Sihr ü efsûn ile dolmuştur derûnun ey kalem
Zülfü Hârut’un demek mümkin ki nâl olmuş sana

Şöyle gird olmuş firengistan birikmiş bir yere
Sonra gelmiş gûşe-i ebrûda hâl olmuş sana

Ol büt-i tersâ sana mey nûş eder misin demiş
El amân ey dil ne müşkilter suâl olmuş sana

Sen ne câmın mestisin âyâ kimin hayrânısın
Kendin aldırdın gönül noldun ne hâl olmuş sana

Leblerin mecrûh olur dendân-ı sîn-i bûseden
La’lin öptürmek bu hâletle muhâl olmuş sana

Yok bu şehr içre senin vasf ettiğin dilber Nedîm
Bir perî-sûret görünmüş bir hayâl olmuş sana

AÇIKLAMASI Nezaket, kuyumcuların altını tel halinde incelttiği araçtan (haddeden) geçerek senin boyunu posunu oluşturmuş. Şarap, şişeden süzülerek yanağındaki allığı oluşturmuş. 

Gülün kokusu damıtılmış nâzın ucu mendil gibi işlenmiş: biri huyunu biri mendilini oluşturmuş. 

Sen öyle büyülü şeyler yazıyorsun ki ey kalem, büyücü Harut'un saçı senin kalemini oluşturmuş. 

Senin kaşının kenarındaki ben bütün Avrupa ülkelerinin güzel kızlarına denktir. 

O putatapan sana “Şarap içer misin?” diye sormuş. Aman yarabbi, ne zor, çözülmesi ne güç bir soru sormuş sana. (Tezat sanatı var. Bir yandan sevgili şarap sunuyor, diğer yandan ise Müslüman ve şarap yasak).

Sen hangi kadehten sarhoş olmuşsun, acaba kime hayransın? Ey gönül, ona sen bağlandın, ne oldun, bu halin nedir? (Bunu sen istemedin mi?) 

Dudakların “sin” harfinin dişlerinden dolayı yaralanır (Senin dudakların o kadar naziktir ki, “bûse” sözcüğündeki “sin” harfinin dişi andırır başlangıcından dolayı yaralanır). Bu yüzden, ateş gibi kırmızı olan o dudaklarını öpmek imkansızdır. 

Ey Nedim! Senin anlattığın gibi böyle güzel bir kadın bu şehirde yok. Olsa olsa sana bir perinin yüzü görünmüştür.


NAZ İLE BENDEN KAÇAN YAR Çoktan ey saki gelip sinemde mihman olmadın 
Derdime destindeki sagarla derman olmadın 

Mahsın mehden güzelsin belki amma neyleyim 
Ah bir şeb burc-i ağuşumda taban olmadın 

Hayli demdir ki belin koçmağa kasd etdikçe ben 
Naz ile benden yine bana girizan olmadın 

Kande buldun böyle dil-keş nazmı hayranım Nedim 
Cam-ı mey nuş etmedin hem-bezm-i canan olmadın 
GAZELİN AÇIKLAMASI 


Ey saki çoktandır gelip göğsümde misafir olmadın; elindeki kadehle derdime derman olmadın. 
Aysın, belki aydan da güzelsin ama neyleyim, ah! Bir gece kucağımın burcunda parlamadın. 
Ben epey zamandır beline sarılmayı kasdettikçe, naz ile benden yine bana kaçmadın. 
Nedim! Böyle gönül çekici şiiri nerde buldun? Hayranım, oysa şarap içmedin, sevgilinle içki meclisinde bulunmadın



KAFİR... 


Tahammül mülkünü yıktın Hülagü Han mısın kafir 
Aman dünyayı yaktın ateş-i suzan mısın kafir 

Kız oğlan nazı nazın şeh-levend avazı avazın 
Belasın bende bilmem kız mısın oğlan mısın kafir 

Ne ma'ni gösterir duşundaki ol ateşin atlas 
Ki ya'ni şu'le-i can-suz-ı hüsn ü an mısın kafir 

Nedir bu gizli gizli ahlar çak-i giribanlar 
Aceb bir şuha sen de aşık-ı nalan mısın kafir 

Sana kimisi ''canım'' kimi cananım deyu söyler 
Nesin sen doğru söyle can mısın canan mısın kafiR 

Şarab-ı ateşinin keyf-i ruyun şu'lelendirmiş 
Bu haletle çerağ-ı meclis-i mestan mısın kafir 

Neden bakarsın sık sık böyle mir'at-ı mücellaya 
Meğer sen dahi kendi hüsnüne hayran mısın kafir 

Nedim-i zarı bir kafir esir etmiş işitmişdim 
Sen ol cellad-ı din ol düşmen-i iman mısın kafir 


GAZELİN AÇIKLAMASI 


Tahammül ülkesini yıktın, Hülagü Han mısın kafir? Aman! dünyayı yaktın yakıcı ateş misin kafir? 
Nazın kızoğlan nazı, bağrışın şehlevend (delikanlı) bağırışı; belasın, ben de bilmem kız mısın, oğlan mısın kafir? 
Omzundaki o kırmızı atlas ne anlama gelir? Yani güzelliğin can yakan alevi misin kafir? 
Bu gizli gizli ahlar, yaka yırtmalar nedir? Acaba sen de bir şuhun inleyen aşıkı mısın kafir? 
Sana kimisi canım kimisi cananım der, nesin sen doğru söyle? Can mısın, canan mısın kafir? 
Kızıl şarabın keyfi yüzünü alevlendirmiş, şu halle sarhoşlar meclisinin mumu musun kafir? 
Parlak aynaya neden böyle sık sık bakıyorsun? Meğer sen de kendi güzell,ğine hayran mısın kafir? 
İnleyen Nedim'i bir kafirin tutsak ettiğini işitmiştim; odin celladı, o iman düşmanı sen misin kafir?