12 Nis 2015

Zarflar (belirteçler) konu anlatımı

Reklamlar

Zarf veya belirteç; bir fiilin, fiilimsinin, sıfatın veya başka bir zarfın anlamını yer, zaman, durum ve miktar bakımından niteleyen sözcük. Zarflar, fiile yöneltilen neden, ne zaman, nereye, ne kadar ve nasıl sorularının cevaplarını oluşturur. Aşağı, yukarı, nazikçe, çok, az, fevkalâde, en, ileri, geri, şimdi, geç gibi kelimeler cümle içerisinde zarf olarak kullanılabilir.


Türkçede pek çok sıfat aynı zamanda zarf olarak da kullanılabilir. Bu nedenle bir sözcüğün zarf mı sıfat mı olduğu tespit edilirken cümledeki işlevi ve diğer sözcüklerle ilişkisi incelenir. Sıfatlar gibi zarflar da tek başına kullanıldıklarında (zarf görevinde kullanılmadıklarında) isim hâline gelir (adlaşır).

                                                                


ZARF ÇEŞİTLERİ

Zaman zarfı

Fiilde belirtilen eylem veya hareketin ne zaman yapıldığını bildiren kelimelere veya kelime gruplarına zaman zarfı denir. "Dün, bugün, yarın, akşam, kışın, geceleyin, ilkin, şimdilik, yine, demin, daha, hâlâ, henüz, derhal, bazen" gibi kelimeler, cümlede zaman zarfı görevinde kullanılabilirler. Fiile sorulan "Ne zaman?" sorusunun yanıtı zaman zarfıdır:
Babam eve şimdi geldi. 
Ağabeyim henüz gelmedi.
Yarın akşam sınıfça tiyatroya gideceğiz.
Test sonuçları elimize bugün ulaştı.
Kendimi henüz sınav için hazır hissetmiyorum. 

Durum zarfı


Durum veya hâl zarfları fiillerin durumlarını anlatan; fiilde bildirilen hareketin nasıl yapıldığını bildiren sözcüklerdir. Hemen hemen bütün niteleme sıfatları zarf olarak da kullanılabileceğinden, sayıları oldukça fazladır. Hızlı, hızla, tek tek, iyice, sora sora, geze geze, böyle, şöyle gibi sözcükler ve sözcük grupları durum zarflarına örnek olarak verilebilir.


Durum zarflarının cümle içinde ayırt edilebilmesi için fiile nasıl sorusu sorulur:
Adam koşarak yanımıza geldi.
Bardağı yavaşça masaya bıraktım.
Otomobili, sürat limitine rağmen, çok hızlı kullanıyordu.


NOT: Bir fiil, birden fazla durum zarfı tarafından nitelenebilir:
Mermerleri ova ova, iyice temizledim.


Sonuna vasıta eki (-le) eklenen pek çok sözcük cümlede durum zarfı görevinde kullanılabilir:
Odanın kapısını hızla kapattım.
Öğretmen öğrencilerine sevgiyle bakıyordu.
Azarlamak yerine güzellikle anlatmalısın.
Sanatçı, resimdeki ince detayları özenle boyadı. 


Miktar zarfı

Miktar veya nicelik zarfları; fiilleri ve zarfları miktar, derece, ölçü bakımından etkileyen ve sınırlayan zarflardır. Biraz, fazla, çok, daha, en, pek, az gibi sözcükler miktar zarflarına örnek olarak verilebilir. Cümlede nicelik zarfını bulmak için sıfat veya zarfa "ne kadar" sorusu sorulur. 

Başarılı olabilmek için çok çalışmalıyım.
Dolaptaki sütten biraz içtim.
Kendini turnuvadan önce fazla yormamalısın. 


Yer-yön zarfı

Fiilleri, yer-yön bakımından belirtir. İleri, geri, aşağı, yukarı, beri, yan gibi sözcükler sıklıkla kullanılan yer-yön zarflarıdır:
Perdeyi yana çektim.
Biraz ileri gidin.


👆Yer-yön zarfları ismin hâl eklerini almaz: 

Aşağı indim. ("aşağıya" hâli isimdir)
Biraz öte git. ("öteye" hâli isimdir)
İleri doğru koşmaya başladı. ("ileriye" hâli isimdir) 


Soru zarfı
Fiilleri ve fiilimsileri soru yönünden etkileyen zarflardır: neden, niye, niçin, nasıl, ne zaman, ne kadar vb. Zarfları bulmak için sorulan soruların tamamını kapsar. 

Şehrimizi nasıl buldunuz?
Yolculuk ne kadar sürüyor?
Niçin gökyüzü bu kadar mavi?
Sizin bahçeniz niye bu kadar geniş?
Kırmızı Başlıklı Kız kurda "Neden senin ağzın bu kadar büyük?" diye sordu.
Buraya nasıl geldiniz?
Yeni elbisemi nasıl buldun?
Eve ne zaman varırız? 


Bazı önemli konular
Daha önce belirtildiği üzere isim soylu pek çok sözcük hem sıfat hem de zarf olarak kullanılabilir:
Eve yeni geldim. (zaman zarfı)
Eski evimizdeki eşyaları yeni eve getirdim. (niteleme sıfatı)

Bir ismi niteleyen sözcükler -bu isim cümlenin yüklemi olsa dahi- sıfattır:
Hızlı bir yarışçıydı. (sıfat. "Yarışçı" sözcüğü isimdir. "-di" ek-fiili ile yüklem yapılmıştır.)
Otomobili çok hızlı kullanıyordu. (zarf. "Kullanmak" fiildir.)

Zarflar genellikle fiilden hemen önce kullanılır:
Fasulyeler iyice büyüdü. 


Adlaşma
Zarflar isim soylu sözcüklerdir. Cümlede zarf görevinde kullanılmadıklarında yeniden isme dönüşürler:
Yarın okula gidecek misin? (zarf)
İşlerin yolunda iken yarınını düşünmeli ve yatırım yapmalısın. (isim) 


Kaynakça
Ergin, Muharrem. ''Üniversiteler İçin Türk Dili.'' İstanbul: Bayrak Yayım, 2009.
^ Ergin 280

Artikel Terkait

Yorumları Göster
Yorumları Gizle

YORUM YAPARAK SORU SORABİLİR veya KATKIDA BULUNABİLİRSİNİZ...

1) Yaptığınız yorum biz onayladıktan sonra görülecektir.
2) Yazım kurallarına mümkün olduğunca dikkat ediniz.
3) Kullandığınız üslubun kişiliğinizi yansıttığını unutmayınız.
4) Yorumunuza emoji eklemek için "Emoticon" butonuna tıklayın.
5)Yorumunuza gelecek cevabı takip etmek beni bilgilendir kutucuğunu işaretleyebilirsiniz.


EmoticonEmoticon

▅ ▆ ▇ █ Öne Çıkanlar