Fiiler Ders Notları, Fiil Çekimleri, Fiilimsiler, Ek Eylem, Fiil Çatısı,Yapılarına Göre Fiiller

Fiiler Ders Notları, Fiil Çekimleri, Fiilimsiler, Ek Eylem, Fiil Çatısı,Yapılarına Göre Fiiller

Bu yazıda 10. sınıf Türk dili ve edebiyatı dersi yeni müfredatının ilk ünitesinde yer alan dilbilgisi konularından FİİLER ders notlarını bulabilirsiniz...

Fiil Nedir?                                                                                                                     

Varlıkların yaptıkları veya etkilendikleri işleri, hareketleri, oluşları, kılışları, durumları zamana ve kişiye bağlı olarak anlatmada kullanılan kelimelere fiil denir.

Mastar:    Mastar, fiil kök veya gövdesinin “-mek, -mak” eklerini almış hâlidir

Ör: gelmek, bakmak, yazmak, toplamak, tamamlamak

Çekimli Fiil:  Fiil kök ve gövdelerinin, kısaca fiillerin zaman ve şahıs ekleri alarak yargı bildirecek hâle getirilmesine de fiil çekimi denir.

Ör: Geliyorum. Bakacağız. Yazmışlar. Toplasanız. Tamamlamalıyız.

                                  FİİLLERİN ANLAM ÖZELLİKLERİ

Fiiller anlam özelliklerine göre iş, oluş ve durum bildirirler.

1- İş (Kılış) Fiilleri:  Öznenin iradesiyle, bir nesne üzerinde gerçekleşen, öznenin nesneyi etkilediğini ve o nesnenin de etkilendiğini gösteren fiillerdir.

Ör: Bilgisayarı çocuklar bozdu.

Fiil “bozdu”dur. “Kim bozdu?” dersek “çocuklar” cevabını alırız, “Neyi bozdu?” sorusuna da “bilgisayarı” cevabını alırız. Yapılan iş bilgisayar nesnesi üzerinden gerçekleşmiştir.

İş fiilleri “kimi” ve “neyi” sorularına cevap verir.

Ör: taşıyor, yazdık, açmalıyız, anlatsak, görelim, bilmişler, siliyordu...

2- Durum Fiilleri: Eylemde nesnenin etkilenmediği fiillerdir. Durum fiilleri “kimi” ve “neyi” sorularına cevap vermezler. Öznenin süreklilik gösteren bir durumunu anlatan fiillerdir.

Ör: Sınıfın ortasında durmuş.

 Fiil “durmuş”tur. “kimi” ve “neyi” sorularına cevap alamayız. “Durma” belli bir süre devam etmektedir.

Ör: Uyumak, uyanmak, ölmek, susmak, oturmak, yatmak, uzanmak...

3- Oluş Fiilleri:  Bunlar da bir nitelik değişikliği, yani bir durumdan başka bir duruma geçildiğini veya geçilmekte olduğunu bildirirler.Gerçekleşmelerinde öznenin doğrudan etkisi yoktur.
Daha çok “kendiliğinden olma” söz konusudur.

Ör: Bahçedeki ağaçlar yeşermiş. “yeşerme” ağacın bir etkisi yoktur. Yeşerme kendiliğinden olur.

Ör: Solmak, büyümek, bayatlamak, yeşermek, uzamak, çürümek, sararmak...

FİLLERDE KİP                                    Fiillerin aldığı zaman ve dilek eklerine kip denir. FİİL KİPLERİ Haber (Bildirme) Kipleri Dilek (İsteme) Kipleri Görülen Geçmiş Zaman -di (-dı, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü İstek Kipi -e, -a Öğrenilen Geçmiş Zaman -miş (-mış, -muş, -müş) Dilek-Şart Kipi -se , -sa Şimdiki Zaman -(  )yor Gereklilik Kipi -meli , -malı Gelecek Zaman -ecek, -acak Emir Kipi Eki yoktur Geniş Zaman -(  ) r

FİİLLERDE OLUMSUZLUK ANLAMI:      Fiilde bildirilen iş oluş ve hareketim gerçekleşmediği ve gerçekleşmeyeceğini bildiren fiiller olumsuz fiillerdir. Olumsuz fiiller “-me,-ma” ekleriyle yapılır. Ancak geniş zamanın 2. ve 3. kişilerinde “-mez, -maz” ekleriyle olumsuzluk sağlanır. Ör:       Onlar da bu çalışmaya katılacaklar. (Olumlu Fiil)              Onlar da bu çalışmaya katılmayacaklar. (Olumsuz Fiil) ÇEKİMLİ FİİL:   Kip ve kişi eki almış fiillere çekimli fiil denir. Ör:      gelmek (mastar)            gel-di-ler  (çekimli fiil) FİİLLERİN SORU ANLAMI: Fiil çekiminde soru anlamı “mı, mi, mu, mü” soru ekleri ile sağlanır. Soru eki, şahıs ekinden önce ya da sonra gelir. Ör:          Hiç ders çalıştınız mı?                 Bana masal anlatmayacak mısın?                 Arkadaşım eve gelmiş mi?                 Konuyu bugün anlatıyor muyuz? Fiilde Olumlu Soru - Olumsuz Soru Arkadaşına haber verdin mi? (olumlu soru) Arkadaşına haber vermedin mi? (olumsuz soru)

…..ŞAHIS (KİŞİ)  EKLERİ….                                                 3 Fiildeki hareketi gerçekleştiren ya da o hareketin içinde bulunan varlığa fiildeki kişi denir. Şahıs ekleri fiillere, kip eklerinden sonra gelir. Görülen geçmiş zaman ve şart kipi çekimi yaparken Öğrenilen geçmiş zaman, şimdiki zaman ve gereklilik kipinde çekim yaparken İstek kipinde çekim yaparken Emir kipinde çekim yaparken 1. Tekil kişi  (Ben) -m -im -im --- 2. Tekil kişi  (Sen) -n -sin -sin --- 3. Tekil kişi  (  O ) --- --- --- -sin 1. Çoğul kişi  (Biz) -k -iz -lim --- 2. Çoğul kişi  (Siz) -niz -siniz -siniz -in 3. Çoğul kişi  (Onlar) -ler -ler -ler -sinler Yukarıdaki tabloya dikkat edilecek olursa bazı şahıs eklerinin birkaç şekilde kullanılabildiği görülecektir

A- Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin zamanını bildiren kiplere haber kipleri denir. 1- Görülen (Bilinen) Geçmiş Zaman:   (-di, -dı, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü) Öznenin bizzat gördüğü veya yaşadığı fiilleri bildirir. OLUMLU OLUMSUZ OLUMLU SORU OLUMSUZ SORU gel-di-m gel-di-n gel-di gel-di-k gel-di-niz gel-di-ler gel-me-di-m gel-me-di-n gel-me-di gel-me-di-k gel-me-di-niz gel-me-di-ler gel-di-m  mi gel-di-n  mi gel-di  mi gel-di-k  mi gel-di-niz  mi gel-di-ler  mi gel-me-di-m  mi gel-me-di-n  mi gel-me-di  mi gel-me-di-k  mi gel-me-di-niz  mi gel-me-di-ler  mi 2- Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş zaman:   (-mış, -miş, -muş, -müş) Öznenin görmediği, yaşamadığı, ancak başkasından duyarak anlattığı fiilleri bildirir. OLUMLU OLUMSUZ OLUMLU SORU OLUMSUZ SORU gel-miş-im gel-miş-sin gel-miş gel-miş-iz gel-miş-siniz gel-miş-ler gel-me-miş-im gel-me-miş-sin gel-me-miş gel-me-miş-iz gel-me-miş-siniz gel-me-miş-ler gel-miş-mi-y-im gel-miş-mi-sin gel-miş-mi gel-miş-mi-y-iz gel-miş-mi-siniz gel-miş-ler-mi gel-me-miş-mi-y-im gel-me-miş-mi-sin gel-me-miş-mi gel-me-miş-mi-y-iz gel-me-miş-mi-siniz gel-me-miş-ler-mi

                                              3- Şimdiki Zaman: -(  )yor                                  4

İçinde bulunulan zamandır. Fiilin, içinde bulunulan zamanda gerçekleşmekte

olduğunu anlatır.

OLUMLU	OLUMSUZ	OLUMLU SORU	OLUMSUZ SORU
gel-i-yor-um gel-i-yor-sun gel-i-yor gel-i-yor-uz gel-i-yor-sunuz gel-i-yor-lar	gel-mi-yor-um gel-mi-yor-sun gel-mi-yor gel-mi-yor-uz gel-mi-yor-sunuz gel-mi-yor-lar	gel-i-yor-mu-y-um gel-i-yor-mu-sun gel-i-yor-mu gel-i-yor-mu-y-uz gel-i-yor-mu-sunuz gel-i-yor-lar-mı	gel-mi-yor-mu-y-um gel-mi-yor-mu-sun gel-mi-yor-mu gel-mi-yor-mu-y-uz gel-mi-yor-mu-sunuz gel-mi-yor-lar-mı

NOT:  Şimdiki zaman eki (-yor)  kendinden önce gelen  “e,a” ünlülerini daraltarak “ı-i-u-ü” ünlülerinden birine dönüştürür.  Bu ses olayına “ünlü daralması” denir

Örnek:             ağla-yor-um,(ağlı-yor-um)        gel-me-yor-um  (gel-mi-yor-um)

4- Gelecek Zaman: (-ecek, -acak)
Fiilin, içinde yaşanılan zamandan daha sonra gerçekleşeceğini bildirir.

OLUMLU	OLUMSUZ	OLUMLU SORU	OLUMSUZ SORU
gel-eceğ-im gel-ecek-sin gel-ecek gel-eceğ-iz gel-ecek-siniz gel-ecek-ler	gel-me-y-eceğ-im gel-me-y-ecek-sin gel-me-y-ecek gel-me-y-eceğ-iz gel-me-y-ecek-siniz gel-me-y-ecek-ler	gel-ecek-mi-y-im gel-ecek-mi-sin gel-ecek-mi gel-ecek-mi-y-iz gel-ecek-mi-siniz gel-ecek-ler-mi	gel-me-y-ecek-mi-y-im gel-me-y-ecek-mi-sin gel-me-y-ecek-mi gel-me-y-ecek-mi-y-iz gel-me-y-ecek-mi-siniz gel-me-y-ecek-ler-mi

5- Geniş Zaman: -( )r

Eylemin her zaman yapıldığını bildiren kiptir.

Not:  Geniş zamanın olumsuz çekiminde  kip eki olan “(  )r” düşer. Yerine “-me, -ma, -mez,

 -maz” olumsuzluk ekleri kullanılır.  Örnek:  koş-ar-ım (olumlu),  koş-ma-m (olumsuz)

OLUMLU	OLUMSUZ	OLUMLU SORU	OLUMSUZ SORU
gel-ir-im gel-ir-sin gel-ir gel-ir-iz gel-ir-siniz gel-ir-ler	gel-me- m gel-mez-sin gel-mez gel-me-y-iz gel-mez-siniz gel-mez-ler	gel-ir-mi-y-im gel-ir-mi-sin gel-ir-mi gel-ir-mi-y-iz gel-ir-mi-siniz gel-ir-ler-mi	gel-mez-mi-y-im gel-mez-mi-sin gel-mez-mi gel-mez-mi-y-iz gel-mez-mi-siniz gel-mez-ler-mi

B- DİLEK KİPLERİ………………………5..….

Dilek kipleri, fiillere dilek anlamı katan kiplerdir.

1- Gereklilik Kipi: (-meli, -malı)

Belirtilen işin yapılması gerektiğini bildirir.

OLUMLU	OLUMSUZ	OLUMLU SORU	OLUMSUZ SORU
yaz-malı-y-ım yaz-malı-sın yaz-malı yaz-malı-y-ız yaz-malı-sınız yaz-malı-lar	yaz-ma-malı-y-ım yaz-ma-malı-sın yaz-ma-malı yaz-ma-malı-y-ız yaz-ma-malı-sınız yaz-ma-malı-lar	yaz-malı-mı-y-ım yaz-malı-mı-sın yaz-malı-mı yaz-malı-mı-y-ız yaz-malı-mı-sınız yaz-malı-lar-mı	yaz-ma-malı-mı-y-ım yaz-ma-malı-mı-sın yaz-ma-malı-mı yaz-ma-malı-mı-y-ız yaz-ma-malı-mı-sınız yaz-ma-malı-lar-mı

2- İstek Kipi: (-e, -a)

Fiile istek anlamı kazandıran kiptir.
Not:  İstek kipinin soru çekimi yalnızca birinci tekil ve birinci çoğul kişide yapılır.

OLUMLU	OLUMSUZ	OLUMLU SORU	OLUMSUZ SORU
yaz-a-y-ım yaz-a-sın yaz-a yaz-a-lım yaz-a-sınız yaz-a-lar	yaz-ma-y-a-y-ım yaz-ma-y-a-sın yaz-ma-y-a yaz-ma-y-a-lım yaz-ma-y-a-sınız yaz-ma-y-a-lar	yaz-a-y-ım-mı …………….. …………….. yaz-a-lım-mı ……………. …………….	yaz-ma-y-a-y-ım-mı ………………. ………………. yaz-ma-y-a-lım-mı ………………. ……………….

3- Şart Kipi: (-se, -sa)

Fiilin gerçekleşmesini şarta bağlayan kiptir. Cümle sonuna geldiğinde dilek anlamı katar.

OLUMLU	OLUMSUZ	OLUMLU SORU	OLUMSUZ SORU
yaz-sa-m yaz-sa-n yaz-sa yaz-sa-k yaz-sa-nız yaz-sa-lar	yaz-ma-sa-m yaz-ma-sa-n yaz-ma-sa yaz-ma-sa-k yaz-ma-sa-nız yaz-ma-sa-lar	yaz-sa-m-mı yaz-sa-n-mı yaz-sa-mı yaz-sa-k-mı yaz-sa-nız-mı yaz-sa-lar-mı	yaz-ma-sa-m-mı yaz-ma-sa-n-mı yaz-ma-sa-mı yaz-ma-sa-k-mı yaz-ma-sa-nız-mı yaz-ma-sa-lar-mı

4- Emir Kipi: (Eki yoktur, şahıs ekleriyle çekimlenir.)                  6 Eyleme “emretme” anlamı veren kiptir.  Emir anlamı şahıs ekleriyle cümlenin anlamından çıkarılır. 1. tekil ve 1.çoğul şahıslarda çekimi yoktur. NOT: Emir kinin soru çekimi yoktur.  Çünkü soru yoluyla emir olmaz.  Sadece 3. kişilerde yapılan soru çekimi ise emir vermekten çok,verilen  emri anlamaya yöneliktir.. OLUMLU OLUMSUZ OLUMLU SORU OLUMSUZ SORU ………… yaz yaz-sın ………. yaz-ın (yaz-ınız) yaz-sınlar …………….. yaz-ma yaz-ma-sın …………….. yaz-ma-y-ın  (-ınız) yaz-ma-sınlar …………….. …………….. yaz-sın- mı …………….. …………….. yaz-sınlar-mı …………….. …………….. yaz-ma-sın- mı …………….. …………….. yaz-ma-sınlar-mı

FİİL KİPLERİNDE  ANLAM KAYMASI Cümle içinde bir fiil kipinin kendi anlamı dışında başka bir fiil kipinin yerine kullanılmasına “anlam (zaman) kayması” denir. Örnek:  Yarın ailecek İstanbul’a geliyoruz. (Bu cümlede gelecek zamanda yapılacak bir eylem, şimdiki zamanda yapılıyormuş gibi söylenmiştir.) (geliyoruz değil,  geleceğiz olmalıydı.) CÜMLE Kipin Cümledeki çekimi Kastedilen Anlam Birkaç gün sonra tatile çıkıyorum. Şimdiki zaman Gelecek zaman Her sabah erken kalkıyor. Şimdiki zaman Geniş zaman Keloğlan sonunda amacına ulaşır. Geniş zaman Geçmiş zaman Size akşam gelirim. Geniş zaman Gelecek zaman Adalet isteriz! Geniş zaman Şimdiki zaman Onunla yarın görüşürüm. Geniş zaman Gelecek zaman Bu işi mutlaka halledeceksin. Gelecek zaman Emir kipi Kağıtlar şu çekmecede olacak. (olmalı) Gelecek zaman Tahmin-olasılık Çocuklar İstanbul’a varmış olmalı. Gereklilik kip Tahmin-olasılık Eve gidince oturur, ödevini yaparsın. Geniş zaman Emir kipi Duyar duymaz olay yerine koşuyorum. Şimdiki zaman Geçmiş zaman

Fiillerde Çatı

Fiillerin özneye ve nesneye göre aldıkları durumlara ve gösterdikleri özelliklere ÇATI denir.

Not: Çatı konusu fiillerle ilgilidir. Yüklemi isim olan cümlelerde çatı aranmaz. 

Kardeşimin güzel bir kalemi vardı. (Arama Yapılmaz.)

O bir haftadır hastaydı.   (Arama yapılmaz.)

A- Nesnesine Göre Çatılar: 

1- Geçişli Fiiller 
2- Geçişsiz Filer 
3- Oldurgan Fiiller
4- Ettirger Fiiller 

B- Öznesine Göre Çatılar
1- Etken
2- Edilgen
3- Dönüşlü
4- İşteş



A- NESNESİNE GÖRE FİİL ÇATILARI

1- Geçişli Fiiller: 

Nesne alabilen fiillere “Geçişli Fiiller” denir. Yüklem “ne, neyi, kimi” sorularına cevap verir.

Aramak (Onu aramak, olur)
Biçmek
Bulmak
Sormak
Anlatmamak
Oyalamak

Çocuklar vazoyu kırmış.

Akşam güzel bir belgesel seyrettik.

Murat’ı geziye çağırdık.

Bütün şiirlerini bu kitapta toplamış.

Anneme onu çok sevdiğimi söyledim.

Akşama kadar bekledim. ( Not: Cümlede nesne olmasa bile fiil geçişlidir.)

Şakalaşırken eli çıkmıştı. (Not: Özneyi bulmadan nesneyi bulmak yanıltıcı olabilir.) 

2- Geçişsiz Fiiller: 

Nesne almaya fiiller “Geçişsiz Fiiller” denir. Yüklem “ne, neyi kimi” sorularına cevap vermez.

uyumak (onu uyumak, olmaz)
acımak
kalmak
yetişmek
susmak
yatmak

Bu söze sınıftakilerin hepsi gülmüştü.

Ağaçların yaprakları sarardı.

Çocuk erkenden uyudu.

Haberi alınca çok üzüldük.

İki saat kadar dinlendiler.

Bütün gün yattı, artık kalksın.

3- Oldurgan Fiiller:

Geçişsiz fiillerin “-r, -t, -dır” ekleriyle geçişli duruma getirilmesidir.

Geçişsiz / Geçişli (Oldurgan)

Durmak - durdurmak                                    gülmek - güldürmek

Susmak - susturmak                                      ağlamak - ağlatmak

Uçmak - uçurmak                                         pişmek - pişirmek

Uyumak – uyutmak                                       çıkmak - çıkarmak

Anlattığı fıkralara herkes güldü. (Geçişsiz)

Anlattığı fıkra ile herkesi güldürdü. (Oldurgan)

Çocuk zor da olsa uyudu. (Geçişsiz)

Çocuğu zor da olsa uyuttu. (Oldurgan)

Sınıftaki herkesi susturdu.

4- Ettirgen Fiiller

Geçişli bir fiilin “-r, -t, -dır” eklerinden birini alarak geçişlilik derecesinin artırılmasıdır. Bu fiillerde işi başkasına yaptırma anlamı vardır.

Evin kapısını kırdırdı.

Eşyaları onlara taşıttı.

Son gün çocuklara şiir okuttu.

Yeni gelen gruba çevreyi gezdirdi.

Okula gitmeden önce çocuğa şurup içireceksin.

Uyarı: Ettirgen ve Oldurgan fiilleri birbirinden ayırırken aldıkları “-r, -t, -dır” ekleri çıkarılır ve geride kalan kısmın geçişli olup olmadığına bakılır.






B- ÖZNESİNE GÖRE FİİL ÇATISI

1- Etken Fiiller:

Öznesi “gerçek özne” olan fiiller etken fiillerdir.

Ahu sabaha kadar uyumadı.

Serkan programı hazırlamış.

Annesi, bahçedeki ağacın altında oturuyordu.

Bu soruyu çok iyi anladılar. (onlar - GÖ)

Soruyu sana soracağını bilemezdim. (Ben - gizli özne de gerçek öznedir)

Not: Etken fiiller (Geçişli ve Geçişsiz) olabilir.

Hafta sonları birçok insan sahilde balık tutardı. (etken – geçişli)

Bazı günler arkadaşlarla Gülhane’ye giderdik. (etken – geçişsiz)

2- Edilgen Fiiller:

Öznesi “sözde özne” olan fiiller edilgen fiillerdir. Edilgen fiillerin yüklemi her zaman –n ve –l eklerini almalıdır.

Gidilmek               Taşınmak        

Kırıldı                   Anlatıldı         

Tarandı                 Yazılmak       

Okunmak              Duyuldu        

Bulundu                 Boyandı

Biberler kurutulmak için ipe dizildi.

Bozulan yemekler çöpe atıldı.

Kapı biraz sonra açıldı.

Mektuplar postaneye verildi.

Not: Edilgen Fiiller, nesnesine göre “geçişsiz” özellik gösterir.

Cam kırıldı. (edilgen – geçişsiz)

Kardeşinin saçları tarandı. (edilgen – geçişsiz)

3- Dönüşlü Fiiller:

Yüklemde bildirilen işi yapan özne, aynı zamanda yapılan işten etkileniyorsa bu durumdaki fiil dönüşlü çatılıdır. (Kedi fiiller de denir.)

Fiil kök ve gövdesine getirilen –n ve –l ekleriyle dönüşlü çatılı fiiller yapılır.

(Not: Edilgen fiillerde –n ve –l eklerini aldıkları için karışıklığı önlemek için özneye bakılır. Dönüşlü fiillerin öznesi “gerçek özne”dir.)

Ayşe duyduklarına çok üzüldü.       

O, sınavdan sonra çok sevindi.         

Bu sözler üzerine birden öne atıldı.

Belindeki ağrı nedeniyle iki gündür kıvranıyordu.

Teyzem düğün için günlerce hazırlandı.

Söylenenlere çok kırıldı.

İki sene önce Cihangir’e taşındı.

Not: Dönüşlü fiillerin öznesi gerçek öznedir, edilgen fiillerin ise sözde öznedir.

4- İşteş Fiiller: 

Fiil tabanına “–ş, -ış, -iş, -uş, -üş,” eklerinin getirilmesiyle oluşturulur. İşteş fiillerde bir işin birden çok özne tarafından birlikte ya da karşılıklı olarak yapıldıkları anlamı vardır.

Ağaçtaki kuş uçtu. / Ağaçtaki kuşlar uçuştu.

Birlikte Yapılma:

Güvercinler suya üşüşmüştü.

Seyirciler bu olaya gülüştü.

Çocuklar eve doğru koşuştu.

Yağmur yağınca herkes kaçıştı.

Çocuklar pastanın karşısına üşüştüler.

Karşılıklı Yapılma:

Apartman görevlisiyle tartışmış.

Yıllardır haberleşmedik.

İki ülke sonunda anlaştı.

Bu konuyu aramızda tartışalım.

Otelin müdürüyle dün görüştüm.

Onunla boş yere atışmışlar.

Yarın kütüphanede buluşalım.

Not: Bazı kelimeler “-ş” eki almadan işteşlik özelliği gösterirler.

Barış, Savaş, Güreş, Yarış,

Not: “-ş” eki almış fiil tek kişi tarafından yapılabiliyorsa işteşlik özelliği göstermez.

Yeni okuluna alıştı.

Ek-fiil veya ek-eylemler, Türkçede isim soylu kelimelerin sonuna gelerek yüklem olarak kullanılmalarını sağlayan, ayrıca basit fiillerden bileşik zamanlı fiil yapan çekim ekleridir. Ek-fiiler -di, -miş, -se ve -dir'dir ancak sözcüklere bitişik olarak yazıldıklarında ses uyumlarına uyarak değişiklik gösterebilirler. İsim soylu kelimelerden yüklem yaparken, ek-fiil ardından -im, -in, -sin, -iz, -siniz ve -ler şahıs eklerinden biri gelebilir.

Ek fiiller Türkçede iki görevde kullanılır:

• İsim soylu sözcükleri yüklem yapmak 
• Basit zamanlı fiillere eklenerek birleşik zamanlı fiil yapmak (-dir hariç)

İSİMLERDEN YÜKLEM YAPMA

-di, -dir ve -miş ek-fiilleri isim, sıfat, zarf gibi isim soylu sözcüklere eklenerek, cümlede ana yüklem olarak kullanılmalarını sağlar:

• Kapıyı açan annemdi.
• Elma lezzetli bir meyvedir.
• Bu bina ne kadar da yüksekmiş.

Yüklemler kullanıldıkları cümlelerde iş, oluş, hareket ya da durum anlatan kelimelerdir. Adlar kendi başlarına iş, oluş, durum ya da hareket anlatamazlar ve yüklem olamazlar. Adların yüklem olabilmesi, durum, zaman ya da dilek alabilmesi için ek-fiil alması gerekir. Bununla birlikte "-dir" ek-fiili bazen pratik nedenlerle, anlatım bütünlüğünü sağlamak için ya da yazı türüne bağlı olarak kullanılmayabilir. Bu şekildeki -dir ekine "gizli ek-fiil" denir ve yazı dilinde belirtilmek istendiğinde parantez içinde gösterilir:

• Hayat çok güzel(dir).
• Ben bir öğrenciyim(dir).

"Ben bir öğrenciyim." örneğindeki -im şahıs eki sıklıkla iyelik ekleri ile karıştırılır. İyelik ekleri bir varlığın kime ait olduğunu belirtirler. Ek-fiil ise eylemin zamanı ile ilgili bilgi verir:

• Defne benim öğrencim(dir). (iyelik eki)
• Ben öğrenciyim(dir). (1. tekil şahıs eki)

"Okumak", "yazmak" gibi bazı fiillerin geniş zaman kipi, aynı fiillerden yapım ekleri ile türetilmiş isimlerle aynı yazıma sahiptir (okur, yazar vs.). Bu sözcüklerlerin ek-fiil almış halleri geniş zaman kipi ile karıştırılabilir:

• Bunu eve gidince defterine yazarsın. (geniş zaman kipinin 2. tekil şahıs çekimi. Yazmak sözcüğü fiildir)
• Sen çok iyi bir yazarsın(dır). (ek-fiilin 2. tekil şahıs çekimi. Yazar sözcüğü "yazmak" fiilinden türetilmiş bir isimdir)

Fiilimsiler cümlede isim soylu sözcükler gibi davrandığından, ek-fiiller fiilimsilerin de yüklem olarak kullanılabilmesini sağlarlar:

• Huzursuzluk çıkaranlar, partiye davetsiz gelenlerdi. (adlaşmış sıfat-fiil)
• En son istediğim şey buraları bırakıp gitmek(tir). (isim-fiil)

Ek-fiilin şartı (-se)

-se eki isim soylu sözcüklerin sonuna eklendiğinde yan cümleciğin yüklemi olur ancak cümlenin "temel yargısı" ana cümlenin yükleminde bulunur:

• Hava soğuksa dışarı çıkmayalım. ("çıkmayalım" ana yüklem)

Eksiltili cümlelerde ana yüklem bulunmayabilir:

- Neden bu güzel havada yanına şemsiye alıyorsun?

- Ya orada hava yağmurluysa? (eksiltili cümle)

Bileşik zamanlı fiil

Bir haber veya dilek kipi, üzerine "-idi, -imiş, -ise" ek-fiillerinden biri eklendiğinde "bileşik zamanlı fiil" haline gelir. Bu eklere ek fiilin hikâyesi, ek fiilin rivâyeti ve ek fiilin şartı denir:

Haber kiplerinden türetilenler: gelmişti (öğrenilen geçmiş zamanın hikâyesi) gelmişmiş (öğrenilen geçmiş zamanın rivâyeti) gelmişse (öğrenilen geçmiş zamanın şartı) geldiydi (görülen geçmiş zamanın hikâyesi) geldiyse (görülen geçmiş zamanın şartı) geliyordu (şimdiki zamanın hikâyesi) geliyormuş (şimdiki zamanın rivâyeti) geliyorsa (şimdiki zamanın şartı) gelirdi (geniş zamanın hikâyesi) gelirmiş (geniş zamanın rivâyeti) gelirse (geniş zamanın şartı) gelecekti (gelecek zamanın hikâyesi) gelecekmiş (gelecek zamanın rivâyeti) gelecekse (gelecek zamanın şartı) Dilek kiplerinden türetilenler: gelmeliydi (gereklilik kipinin hikâyesi) gelmeliymiş (gereklilik kipinin rivâyeti) gelmeliyse (gereklilik kipinin şartı) geleydi (istek kipinin hikâyesi) geleymiş (istek kipinin rivâyeti) gelseydi (dilek-şart kipinin hikâyesi) gelseymiş (dilek-şart kipinin rivâyeti)

Ek-fiillerde olumsuzluk

Ek-fiillerin olumsuz hâli isim cümlelerinde "değil" edatı  ile oluşturulur:

• Havalar umduğumuz kadar sıcak değildi.
• Aradığınız adres bu mahallede değil(dir).

Bileşik zamanlı fiillerde ise -basit zamanlı fiiller gibi- olumsuzluk eki ile oluşturulur:

• Bu kadar erken gelmemeliydik.