Edebiyatta karekter ve tip terimleri hakkında bir araştırma yapınız

Edebiyatta karekter ve tip terimleri hakkında bir araştırma yapınız
Edebiyatta karekter ve tip terimleri hakkında bir araştırma yapınız
Edebiyatta karekter ve tip terimleri hakkında bir araştırma yapınız
Edebiyatta karekter ve tip terimleri hakkında bir araştırma yapınız
Edebiyatta karekter ve tip terimleri hakkında bir araştırma yapınız
Edebiyatta karekter ve tip terimleri hakkında bir araştırma yapınız

EDEBİYATTA  TİP TERİMİ

Bireysel olmaktan çok başkalarında da bulunan ortak özellikler taşıyan ve bu özellikleri en belirgin şekilde temsil eden şahıs veya şahıs grubuna denir.Okuyucu tarafından özellikleri bilinen ve derinliği olmayan kahramanlardır.

Tip olan kahraman tek yönüyle ele alınır. Bir yönü kuvvetle vurgulanır. Böylece ele alınan kahraman genelleşir.

Tipler aynı hadiseler karşısında aynı tepkileri veren, dünyanın her yerinde belirgin özellikleriyle ayırt edilebilen, standart, kolayca anlaşılabilir mizaçlardır. Derin bir tahlil gerektirmezler. Hiçbir olay ya da duruma göre değişmeyen davranışlarıyla apaçık ortadadırlar.

Edebî metinlerde tiplerden bazıları taklit edilen, çoğaltılan tiplerdir. Aydın tipi, alp-eren tipi, âşık tipi, eşkıya tipi, hoca tipi, kahraman tipi, öğretmen tipi, hasta tipi gibi.

Bunların benzerlerine  başka eserlerde de rastlanır.

Hovarda’ tipi : Her millette hovarda özellikleriyle belirgindir.

Miras-yedi tipi. Dünyanın her yerinde aynı belirgin davranışlar içerisindedirler.

Felatun Bey ile Rakım Efendi romanındaki "Felatun Bey" sathi Batı taklitçiliği ve. Alafrangalığı ile olumsuz tipe, "Rakım Efendi" ise, dürüstlüğü ve çalışkanlığı ile olumlu tipe örnek olarak verilebilir. Çalıkuşu’ndaki" Feride" ise, ideal bir öğretmen ve genç kız tipidir. Bu yönüyle sosyal tipler arasına girer. Buradan hareketle denebilir ki," tip" ler aşağıdaki gibi tasniflere de tabi tutulabilir:

Sosyal tip: Hovarda, öğretmen, köy ağası, sevecen tip, alıngan tip, kıskanç tip, sosyal tip...
Psikolojik tip: Kıskanç, ruh hastası, kaprisli, vs.

Entelektüel tip: Belirli bir fikri temsil edenler.

Destanlardaki tüm başkahramanlar da tiptir. Özellikle Türk Destanlarındaki kahramanlar ya kahraman tipi ya da alp eren tipidir.

Kahraman tipi ya da alp eren tipinde kahramanlar, yiğitlik, dürüstlük, gözü peklik, adil olma, şahsi menfaatlerini toplumun çıkarlarının gerisine atma… gibi özellikleriyle işlenir. Oğuz Kağan ve Battal Gazi destanlarında olduğu gibi.

Halk hikayelerindeki aşıklar da tiptir (aşık tipi).

Modern edebiyatta tipler fazla kullanılmaz ancak; yardımcı kahramanlarda rastlanabilir. Klasizm akımında kullanılan tipler tek yönüyle ele alınan kahramanlar için kullanılmıştır.

ÖZELLİKLERİ

1 - Tip evrenseldir

2 - Genel özelliklere sahiptir.

3 - Tip, tek boyutludur derinliksizdir4 - Tipler, toplumsal sınıfın, meslek kategorilerinin simgesidir
5 - Dramatik aksiyona etki eder ama dramatik aksiyondan ya da çatışmalardan etkilenmez.6 – Tipin özelliklerinde değişim, gelişim yaşanmaz.7 - Tip, anlatmaya bağlı metinlerinde temsilcisi olduğu toplum katmanını belirgin özellikleriyle yansıtılır.

      Zengin, cimri, cahil, köylü vb.

EDEBİYATTA KARAKTER TERİMİ VE ÖZELLİKLERİ

Karakterler, birden fazla özelliği belirlenmiş tipik olan birkaç özelliği ile insanın iç çatışmaları ve çıkmazlarını verme görevini yüklenmiş roman şahıslarıdır.

Kahramanlar, sadece bir özelliği ile değil farklı ve daha fazla yönüyle tanıtılıyorsa ( düşünceleri, bir olaydan etkileniş biçimleri, olaylar karşısında aldıkları tavır ve tutumları, üzüntüleri ) karakterdir.

Kahraman bir yönüyle ele alınmıyor, bütün yönleriyle bir insan ortaya konuyorsa özelleşir. Her insan aşık olur, ama aşkı farklı yaşar; çünkü karakterleri farklıdır. İyisiyle-kötüsüyle, güzeliyle çirkiniyle, doğrusuyla yanlışıyla, hiçbir yönü belirginleştirilmeden ele alınan kahramanlar karakterdir.

Karakterler tiplere kıyasla olaylar karşısındaki  duruş, bakış, yorum ve tutumları ile derinlik içerirler ve her biri kendi içinde değişkendir… Derinlikleriyle tiplerden ayrılırlar… Her karakter başlı başına bir tahlil konusudur.

Tipler tasnif edilebilirler ama karakterler  tek tek fark edilip değerlendirilmesi gereken sahne ve hayat unsurlarıdırlar… Tiplere kıyasla karakterler; farklılıkları ile hayatı derinleştiren, yer yer değiştiren asli kahramanlardır.

ÖZELLİKLERİ

1 - Romanda olumlu , olumsuz yönleri ile verilen belirli bir tip özelliği göstermeyen kişilerdir.

2 - Benzerlerine başka eserlerde rastlanmayacak derecede kendine özgü tavırlar, düşünceleri bulunan kahramandır.

3 - Karakter kendine özgüdür.

4 - Geneli temsil etme özelliği göstermez.

5 - Çok yönlü olup değişkenliğe sahip kişilerdir.

6 - Karakterlerin özellikleri keskindir . abartılıdır.

7 - Dramatik aksiyonu bizzat oluşturur ve dramatik aksiyon ve çatışmalardan etkilenir.

  ****  Bir romanda kahraman vatanını severse, vatan sever tip olur ; ama bir kahraman, vatan söz konusu olduğunda çarpışıyorsa, canını feda edebiliyorsa karakter olur.

****  Bir romana has olarak karakter diyebileceğimiz bir kahraman  diğer romanlarda benzeri bulunabileceğinden dolayı tip olabilmektedir.