CANER ÖZCAN
Mutluluğun Formülü:KUTADGU BİLİG
|
Türklerin Talas Savaşı’ndan sonra
kitleler halinde İslamiyet’i kabul etmesi Türk sosyal ve kültürel hayatında hiç
şüphesiz ki çok büyük değişiklikler yapmıştır.Bu hadise neticesinde Türkler
yeni bir kültür ve medeniyet dairesine girmişlerdir.Sosyal ve kültürel
hayatlarındaki bu değişiklikler hiç kuşkusuz Türklerin edebi hayatlarını da
değiştirmiştir.
İslamiyet’in
Türk boyları arasında yaygınlaşmaya başlamasıyla İslamiyet Öncesi edebiyatımız
sona ermiş ,İslami Devir edebiyatımız başlamıştır.Çünkü edebiyatımız girmiş
olduğumuz bu yeni kültür dairesinden etkilenmeye başlamıştır.İslam öğretisini
ve inancını yansıtan eserler yazılmış,bunun neticesinde Arap edebiyatına özgü
bir çok husus edebiyatımızda yer bulmuştur.Arapça kelime ve tamlamalar,İslami
kavram ve olgular edebi eserlerimizde görülmeye başlanmıştır.
İslamiyet’in kabulünden sonra yazılan
ilk eserlere Geçiş Dönemi Eserleri diyoruz.Bu eserlerden ilki ve belki de en
önemlisi hiç kuşkusuz Yusuf Has Hacip’in ‘’Mutluluk Veren Bilgi’’manasına gelen
Kutadgu Bilig adlı eseridir.Kutadgu Bilig’in İslamiyet’te her işin başında
söylenen ‘Bismillahirahmanirahim’ cümlesiyle başlaması, eserin içerisinde
Arapça kelimeler yer alması ve Arap edebiyatının en sık kullanılan genellikle
uzun hikayeleri anlatmaya yarayan mesnevi nazım şekliyle yazılması
edebiyatımızın Arap dili ve edebiyatından ne derece etkilendiğinin en büyük
kanıtıdır.Bu safhada edebiyatımız artık İslami bir karakter kazanmaya
başlamıştır.Bununla birlikte edebiyatımızda yüzyıllarca kullanılacak olan aruz
ölçüsü ve beyit nazım birimi de saymamak elbetteki büyük bir eksiklik olacaktır.
Yusuf Has Hacip eserini Karahanlı
hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunmuştur.Eserinde iyi bir devlet yönetiminin
nasıl olması gerektiğinden bahsetmesi bu eserin bir siyasetname niteliği
kazanmasını da beraberinde getirmiştir.Sembolik kişilerin yer aldığı eserde
hükümdar Kün Togdı adaleti ,veziri Ay
Toldı saadeti,vezirin oğlu Ögdülmiş aklı ve vezirin kardeşi Odgurmuş akıbeti
temsil etmektedir.Bu yönüyle eser alegorik bir nitelik taşımaktadır.Bu yönüyle
önem kazanan eser aynı zamanda edebiyatımızda yazılan ilk mesnevi olması
yönüyle takdire şayan bir özelliğe sahiptir.Eserde ideal toplum ilkelerinin
yanı sıra bu dünyada ve ahirette mutlu olma yolları da gösterilmiştir.Yusuf Has
Hacip’in bu ölümsüz eseri 6645 beyit ve
173 dörtlüğü bünyesinde barındırmaktadır.Eserin Viyana,Fergana ve Mısır olmak
üzere üç tane nüshası olduğu bilinmektedir.
Kutadgu Bilig detaylı bir çalışmanın ürünüdür.1069 yılında eserine
o dönem Orta Asyasının önemli kültürel merkezlerinden biri olan Balasagun’da
başlayan Balasagunlu bilgin Yusuf eserini Hakaniye Türkçesi ile yazmış ve 1070 yılında yukarıda da
zikrettiğimiz gibi dönemin hükümdarına Kaşgar’da sunmuş ve bunun neticesinde
‘’Has Haciplik ‘’ünvanı kendisine verilmiştir.Bu unvan bugünkü cumhurbaşkanlığı
genel sekreterliğine denk gelmektedir.Türkçenin güzelliklerini işlemeyi başaran
nakış nakış işlemeler yapan Yusuf Has Hacip hiç kuşkusuz dönemin hükümdarı
tarafından en güzel şekilde ödüllendirilmiştir.Toplum hayatının inceliklerine
değinen sanatçımız hiç kuşkusuz toplumun yapı taşlarını bir bütün olarak ele
almış ve eserinde birey kavramını ön plana çıkarmasıyla da hümanist bir bakış
açısına sahip olduğunu bizlere göstermiştir.
YORUM YAPARAK SORU SORABİLİR veya KATKIDA BULUNABİLİRSİNİZ...
1) Yaptığınız yorum biz onayladıktan sonra görülecektir.
2) Yazım kurallarına mümkün olduğunca dikkat ediniz.
3) Kullandığınız üslubun kişiliğinizi yansıttığını unutmayınız.
4) Yorumunuza emoji eklemek için "Emoticon" butonuna tıklayın.
5)Yorumunuza gelecek cevabı takip etmek beni bilgilendir kutucuğunu işaretleyebilirsiniz.
EmoticonEmoticon