12 Kas 2013

İSLAMİ DÖNEMDE İLK DİL VE EDEBİYAT ÜRÜNLERİ VE YAZARLARI (KISACA MADDELER HALİNDE)

Reklamlar


İSLAMİ DÖNEMDE İLK DİL VE EDEBİYAT ÜRÜNLERİ
GEÇİŞ DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ:
  •  İslamiyet öncesi dönemdeki kültür ile İslamiyet sonrası kültür iç içe yaşamıştır.
  •  İslami devir Türk edebiyatının ilk eserlerinde doğruluk, sabır, cömertlik gibi güzel davranışlar ana teme olarak işlenmiştir.  
  • Bu dönemdeki eserlerde İslam dininin kurallarını topluma öğretme, halkı bilgilendirme ve eğitme amaçlanmıştır.
  •   Arap ve Fars edebiyatından alınan yeni nazım biçimleri kullanılmıştır.
  • Bu dönemde yazılan eserlerde hece ölçüsüyle birlikte aruz ölçüsü de kullanılmıştır.
  •  Eserlerin dili İslamiyet öncesi doğal dilden yavaş yavaş uzaklaşarak eserlerde Arapça ve Farsça kelimeler kullanılmaya başlanmıştır.
  •  11. Yüzyılda yazılan eserlerde, Uygur harflerinin yanında Arap harfleri de kullanılmaya başlanmıştır.



MESNEVİ:
  •  Mesneviler öğüt verici bir olayı anlatan uzun şiirlerdir. (savaş, aşk, tarihi olaylar, din ve tasavvuf)
  •  Mesneviler Divan edebiyatında bir bakıma günümüzdeki roman ve hikâyenin yerini tutuyordu.
  • Beyit sayısı sınırsızdır.
  •  Her beyit kendi arasında kafiyelidir.(aa, bb, cc, dd…)
  • Aruzun kısa kalıpları ile yazılır.
  •  Beş mesnevinin bir araya gelmesiyle hamse oluşur.
KUTADGU BİLİG
  • 11. yy’da (1069-1070) Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır.
  • Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur.
  • Kutadgu Bilig ‘’saadet veren bilgi, ilim’’ anlamına gelir.
  • Didaktik bir eserdir.
  • Mesnevi şeklinde aruz vezniyle 6645 beyit olarak yazılmıştır.
  • Eserde 173 tane de dörtlük vardır.
  • Eserde, toplum hayatındaki bozuklukları düzeltecek, insanı mutlu edecek yollar bulmak; bu yolları, devrin hükümdarına öğütler halinde göstermektir.
  • Ahlak, dinin önemi, devlet idaresi gibi konulara da değinilmiştir.
  • İnsanlara, dünya ve ahret mutluluğunun yolu göstermek amacıyla yazılmıştır.
  • Eserde dört sembolik şahsiyet yer alır.
  •  Hükümdar(kanun): Kün Togdı
  •  Saadet: Ay-Toldı
  • Akıl: Ögdülmiş
  • Hayatın sonu(akıbet): Odgurmış
  • Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır.
Kutadgu Bilig’de savunulan düşünceler:
  • Her insan diline hakim olmalıdır
  • İnsan, kendisine bir şey sorulunca konuşmalıdır
  • Söz ruhun nasibidir
  • İnsan konuşmaktan çok dinlemeyi öğrenmelidir
  • Söz yerinde kullanılırsa faydalı olur
  • Dil her zaman doğruyu söylemelidir
  • Söz bilgiliden ve büyüklerden dinlenmelidir
Yusuf Has Hacip’in edebi ve fikri yönü:
  •   Eserini didaktik tarzda yazmıştır
  •  Türk edebiyatında ilk siyasetnameyi yazmıştır
  •  Aruz ölçüsünü kullanmıştır
  •  Eserini sembolik olarak yazmıştır
  •  İslami dönemin ilk edebi ürününü yazmıştır
  •  Türk edebiyatındaki ilk mesneviyi yazmıştır

DIVAN-I LÜGATİ’T TÜRK
v  11.yy’da (1072-1074) Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmıştır. “Türk Dili Divanı” anlamına gelmektedir.
v  Ebul Kasım Abdullah’a sunulmuştur.
v  Türkçenin ilk sözlüğü ve dilbilgisi kitabıdır.
v  7500 Türkçe kelimenin Arapça karşılığı verilmiştir.
v  Türk dilini Araplara öğretmek amacıyla yazılmıştır. Bu nedenle Arapça olarak kaleme alınmıştır.
v  Yazar Türkçe kelimelerin karşılıklarını ve bunu halk dilinden derlediği örneklerle delillendirmiştir.
v  Türk boyları ve coğrafyası ile Türklerin örf ve gelenekleri üzerine önemli bilgiler vardır.
v  Devrinin Türk dünyasını gösteren bir haritada vardır.
v  Hakaniye lehçesi kullanılmıştır.
NOT: Bu eserle birlikte sözlük yazma geleneği başlamıştır.
ATABET’ÜL HAKAYIK
v  12.yyde ‘’Edip Ahmet Yükneki’’ tarafından kaleme alınmıştır.
v  Yazar bu kitabı mutlu ve erdemli bir insan olmak için gerekli olan özellikleri anlatmak amacıyla yazmıştır.
v  Eser Sipehsalar Mehmet Bey adlı birine sunulmuştur.
v  Atabet’ül Hakayık ‘’hakikatler eşeği’’ anlamına gelir.
v  Aruz vezniyle mesnevi tarzında yazılmıştır.
v  Didaktik bir eserdir.
v  Cömertlik, doğruluk, ilim gibi konular işlenmiştir.
v  Eserde 46 beyit ve 101 dörtlükten meydana gelmiştir.
v  Dörtlükler manilerdeki gibi aaxa şeklinde kafiyelenmiştir.
v  Eserin dili biraz ağıdır. Arapça ve Farsça kelimelere rastlanır.
v  Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır.
Atabetü’l Hakayık’ta savunulan düşünceler:
  •  Saadet yolu bilgi ile bulunur
  •  Kemik için ilik ne ise insan için de bilgi odur
  • Bir bilgili bin bilgisize denktir
  • Bilgiyi Çin’de bile olsa arayınız
  • Cahillik yıkanmayla temizlenemeyen kirdir
  • Bilgili adam işini bilerek yapar

Edip Ahmet Yükneki’nin edebi ve fikri yönü:
  •  İslami dönemin ikinci eserini yazmıştır
  •  Eserini didaktik tarzda yazmıştır
  •  Eserinde hem dörtlük hem de beyit kullanmıştır
  •  Eseri dilbilim açısından önemlidir

DİVAN-I HİKMET
  • 12.yy’da Hoca Ahmet Yesevi tarafından yazılmıştır.
  • Hikmet: Ahmet Yesevi’nin şiirlerine verdiği isimdir.
  • Eserin dili sadedir.
  • Eserin yazılma gayesi, halka İslamiyet’i hikmetli bir şekilde öğretmektir.
  • Dörtlüklerle ve hece vezniyle yazılmıştır.
  • Hakaniye lehçesi kullanılmıştır.
NOT: Ahmet Yesevi, islamiyetin esaslarını, şeriatın ahkâmını, İslam’ı yeni kabul etmiş ve ya henüz kabul etmemiş Türklere öğretmek, tasavvufun inceliklerini ve tarikatın adabını telkin etmek için kaleme almış ve eserine “Hikmet” adını vermiştir.
Ahmet Yesevi’nin edebi ve fikri yönü:
  • Hikmet tarzı şiir geleneğini başlatmıştır
  • Eserini didaktik tarzda kaleme almıştır
  • Dini-Tasavvufi halk şiiri onunla başlar
  • İlk mutasavvıf olarak “yesevi” tarikatını kurmuştur.

Artikel Terkait

Yorumları Göster
Yorumları Gizle

8 yorum

Çok teşekkür ederim onca zahmet edip bir araya getirmişsiniz.Sizin sayenizde çalışmamı tamamladım.Hakkınızı helal edin ...

Emekleriniz için teşekkürler. İşimi inanılmaz kolaylaştırdınız.

Sorunun cevabi bu değil

çok saolun tek tek aramak uzun suruyordu bole hepsini toplayıp koymusunuz onumuze

Atabetü'l-hakayik'in anlamina "hakikatler eşİği" yazip kendini zeki sanan balikesirli arkadasa selamlarimi iletin

YORUM YAPARAK SORU SORABİLİR veya KATKIDA BULUNABİLİRSİNİZ...

1) Yaptığınız yorum biz onayladıktan sonra görülecektir.
2) Yazım kurallarına mümkün olduğunca dikkat ediniz.
3) Kullandığınız üslubun kişiliğinizi yansıttığını unutmayınız.
4) Yorumunuza emoji eklemek için "Emoticon" butonuna tıklayın.
5)Yorumunuza gelecek cevabı takip etmek beni bilgilendir kutucuğunu işaretleyebilirsiniz.


EmoticonEmoticon

Edebiyat yazılılarında başarınızı artırın, kanalımıza abone olun!